GAZİANTEP ŞER'İ MAHKEME SİCİLLERİNDEN ÖRNEKLER (4)

Kategori: Araştırma
Konu: Gaziantep

Bundan sonra kaçak eşkıyadan biri herhangi bir mahalleye gelirse, hiçbir kimse sahip çıkmayıp hemen el ve söz birliği ile mahalle halkı tarafından yakalanıp hakime teslim olunarak cezalandırılmasının sağlanmasını, yine bundan sonra her hangi bir mahallede gerek yeniçeri ve halktan birisi kötü bir harekete kalkışırsa bir dakika geçmeden hemen yakalanıp zabıtaya teslim ve cezalandırılmasının teminine teşebbüs etmek, yıkılan kahvehaneleri ve toplantı yerlerinin yeniden yaptırılmaması, buna ilişkin emirlerin yerine getirilmesine engel olunmamak, vergileri vaktinde ödemek, mahkemeden cezalandırılmak üzere çağrılan kimseleri korumamak, görevlilere mahkemeden verilen kararların infazına dikkat eylemek, zabitan ve ayan konaklarına hücum etmemek ve söğmemek, herkes kendi işi ile uğraşmak üzere ve adları geçen vezirlerin yardımlarıyla ahd-i misak eyledik. Bundan sonra verilen bu sö ze aykırı hareket edildiğinde devlet hâzinesine 52 mahallede oturan cümlemiz 50.000 kuruş ödemeyi kabul eyledik. Herhangi bir mahallede bu söz ve şartlara aykırı davranan olursa hissesine düşen para tahsil edilecektir. 17 Muharrem 1194

Tanıklar: Beylerbeyi Malatya mutassarıfı Rişvan zade Saadetin Ömer paşa, Rişvan zade Ali Bey, Antakyalı Fethullah Ağa, Halepli Hünkâr zade Mehmet ağa, Halepli şenbender zade Numan ağa, Maraşlı Zülfikâr zade Halil bey, Besnili Haci Hüseyin efendi.

Cilt: 130

Sahife: 221 Not

Tarih: 17Muharrem1194 ( 25 Ocak1780)

14Muharrem 1194 tarihli bir belgede Eyüpoğlu mahallesinde taşçı Hüseyin adında birinin cebren evine giren askerlerin, taşçı karısı Fatmanın ırzına geçmeye kalkmaları üzerine kadının namusunu korumak için karşı koyması üzerine hançer ile karnından yaraladıkları ve öldürdükleri kayıtlıdır. Olay Maraş valisi Ali paşaya aksetmiş ve sanıkların kim olduklarının tahkikine girişilmiş ise de tesbiti mümkün olamamıştır. Asker sözüyle Yeniçerilerin kastedildiğinden şüphe yoktur. Yeniçerilerin çok olan bu gibi hareketlerine belgelerde örnek çoktur.

Cilt: 130 / Sahife: 133 Buyrultu

Tarih: 17 Zilhiççe1194 (Aralık1780)

Adana ve Maraş Valisi Osman Paşa’dan Antep'e:

Maraş eyaletine atanarak eyalete geldiğimiz sırada Padişah emri ile Rişvan aşiretinin tedibine memur edildim. Kazanız yolumuz üzerinde bulunduğu halde askerlerimden hiçbirini kasaba içine sokmadım. Kasaba ve köyleriniz, bir kimseyi incitecek, korkuya düşürecek bir hal olmadığı halde, boş yere telaşa kapıldılar. Dağınık bir surette kasabaya giderek orada toplandılar. Yolları kapayarak herkesin işi ile gücü ile uğraşmasına engel oldukları, fakir ve zayıflara zulmettikleri haber verildi.

Bundan önce kazanız askerlerinin maiyetimde kullanılmaları için Halep valisi tarafından cümlenize hitaben birkaç kez buyrultu gönderildi. Rişvan aşiretinin tedibi işine kullanılmak üzere uzak yerlerden asker geldiği halde, sizden bir hareket olmadı. İsteğimize, Halep valisi efendimizin buyrultularına itaat etmediniz, Şer’an tedibiniz gerekli iken fakir, zaif, çoluk ve çocuklara merhamet va şevkat gösterildi. Şimdi dükkanlarınızı açarak ticaretinizle, işinizle uğraşın, padişahın ömrüne ve sağlığına dua edin ve Antep halkının himayemizde olduğunu herkese ilân edin. Bu maksatla Adana ve Maraş Valiliğinden işbu buyrultu gönderildi.

Cilt: 130

Sahife: 120 Ferman

Tarih: Şaban ortası 1194 (Ağustos 1780)

Ferman, Halep valisi Abdi Paşa va Antep kadısına;

Bilineki: Dergahı mualla yeniçerileri askerlerim arasında subaylarına bağlı, verilen emirleri yerine getirmeye çalışan, bektaşi kanun va nizamına bağlı yiğit kişilerdir. Din ve devlet uğruna can verircesine çalışır, uğraşırlar. Hal böyle iken Antep kasabasında yeniçeri serdarı olanlar ocağın kanununa uymuyarak Arap ve Kürtlerden nicelerinin verdikleri rüşvetlere tema ederek bunları Bektaşi neferleri arasına almışlar bu hal memleketin düzenini ve askerlik nizamını bozmuştur. Bundan sonra Yeniçeriler içine Arap ve Kürt alınmaması, emrin Antep serdarına bildirilmesi.

Cilt: 130

Sahife: 30

Tarih: 10 Şaban 1191 (14Eylül1777)

Kesen Ali oğlu Veli bir gün önce sarhoş olarak ata binip elinde yatağanı olduğu halde Allaha ve peygambere küfür eylediğinden, tövbesinin kabul olunmuyacağı hakkında fetva verilmiş olduğundan vakit geçirilmeden katline hüküm verildi.

Hazır bulunanlar: Müftü Haci Mustafa, Eski müftü Mahmut efendi, Eski müftü İshak efendi, Ulemadan müderris şefi Mehmet efendi Ulemadan Nakıp Mehmet Sandık efendi, Vaiz Şeyh Ali,Eski Nakıp Ali efendi. Voyvoda Hasan efendi, İmam Haci Mehmet efendi, Serdar Kasım Ağa, Dikicibaşı Şeyh Hasan efendi. Bedesten şeyhi Mehmet Çelebi, Basmacı zade Molla Mehdi.

Cilt: 130

Sahife: 24

Tarih: Cemaziyelevvel ortası 1193 (Haziran 1779)

Ferman Antep’e

Amık ovasında iskân edilmiş olup senede iki defa kışlak ve yaylaya gidiş ve gelişlerinde katil, ırza tecavüz, yağmacılık gibi hareketler yapan Reyhanlı aşiretinin Amıktan sürülerek Rakkaya iskânı için görevlendirilen Halep ve Maraş valilerinden Halep valisi memuriyet yerine henüz yetişemediğinden Maraş valisi emrine girerek yerleştirme işlerinin geciktirmeden yapılması.

Cilt: 130

Sahife: 44

Tarih: Zilhiççe ortası 1192 (Ocak 1779)

Ferman Adana valisi vezir Ali paşa, Antep kadısı, Yeniçeri serturnay Kasım Ağa’ya bildirilir ki:

Antep kadısı Mevlâna Ali’nin İstanbul’a gönderdiği yazıda. Antep’te Yeniçerilik iddiasıyla birçok rezil kimseler toplanarak, çeşitli oymaklara ait kişiler de bunlara katılarak birtakım haydutluklara giriştiktleri, önce bildirilmiş, 1189 yılında haklarında çıkan emrim gereğince Serturnay bâşı Osman Antep serdarı atanarak bunlar kısmen cezalandırılmış, kısmen kaçmışlar memleketin asayişi yerine getirilmişti. Kaçanlar hareketlerinde ısrar eylediklerinden fermanla ocaktan küçük çavuş görevlendirilmiş ve haklarında gerekli işlem yapılmıştı. Kaçanlar bu defe da Bağdat seferi sebebiyle 8 serden geçti ağası, başlarına karıştırıcı kimseleri topluyarak tahammül edilmez işlere girişmiş olduklarından ağalık sıfatları kaldırılmıştı. Bu defa da bizim ağalığımız yoktur diyerek ayaklanarak, Antep çevresinde başlarına daha da adam toplamışlar, kalabalıklaşmışlardır. Bunlar şehir içinde gece gündüz sarhoş, silahlı olarak evlere girmek, evlerde, çarşı ve pazarda gasp, yağma, adam öldürme, ırza geçme, genç çocukları cebren alıp götürmek suretiyle şehrin asayişini bozmuşlardır. Güvenilir bir ağayı Antep’e göndererek, burada ulema, ayan, serdar, subaylar, ocak ihtiyarları haberleşerek birleşerek eşkıyanın üzerine varınız.

Cemil Cahit GÜZELBEY

(Devamı var)

GÜZELBEY, C. " GAZİANTEP ŞER'İ MAHKEME SİCİLLERİNDEN ÖRNEKLER (4)". Gaziantep Kültür Dergisi. ( 1968)

Anahtar Kelimeler: sıfatları, asayisi, bey, odemeyi, karsı