Cilt: 140

Sayfa: 106

Tarih: 1239 (1823)

Şehir ileri gelenlerinin hazırladıkları bir önerge.

Antep beldesi bir süredir zalimlerin eziyetleriyle harap zaif ve fakir, halk muhtaç, dul ve yetimler aç ve perişandır. Ahalinin evleri harap haldedir, yıkılmaya yüz tutmuştur. Nice mal ve eşyaları telef olmuş, kimisi çoluk çocuklarından, evlerinden uzaklaşmış olup başka yerlere gitmiş, kimisi kaderine razı olup yerlerinde kalmış, tasalı gönülleri korku içinde olup gözlerine uyku girmemektedir. Bu durum açıktır. Sünneti yıkıp bir tarafa atan ve rızaya aykırı bulunan bu kötü hareketler üzerine Padişahımızın Merhamet deryası taşarak işbu 1239 yılı Antep, büyük vezirlerden Abdülcelil zade Ahmet Paşa’ya ihale ve tafviz edilmiştir. Paşa tarafından da Hazret-i Ömer sülalesinden Hazinedarları Kasım Ef. Mütesellim tayin edilmiştir Kasım Ef. nin, halkın rahatını kalplerinin ferahlamasını sağlamak pâk niyetlerinin icabıdır. Antepin Hazreti Ömer tarafından fethhedilmiş olduğu düşünülerek onun adaletine uyulacaktır. Şehir ileri gelenlerinden Müftü külli zade Osman Saip, eski müftü Hoca zade Faik, Naki Büleşref kaymakamı Cenani zade Mustafa Ramiz, Eski Nakip Şafii zade Hamdi Ef., Hacı Mustafa ağa, Bayram zade Hacı Mustafa, Çekem zade Mehmet Ef., Miralay Güzel Zade Mehmet Bey, Kale dizdarı Ahmet ağa, Serdar Hasan ağa, şehir bilginlerinden Küçük Hafız Ef., İmam zade Hacı Mehmet Ef, Müderris Mehmet Naim Ef., Temur Efendi, Hacı İbrahim Ef., Ocak ağaları, ihtiyarları, esnaf şeyhleri, 200.000 kuruş olup bunun 100 bin kuruşu eylülde ödenmesi gerekmektedir. Halkın yukar da anlatılan durumu göz önüne alınarak bu paranın mahallelerden

alınmayıp esnaftan ve köylerden tahsil edilmesini,

Cilt: 140

Sayfa: 66-67 Ferman

Tarih: 1238 (Ocak 1823 )

Maraş valisi Mehmet Celaleddin Paşa’ya, Maraş’a bağlı kazalara ve Antep’e

Doğu tarafından Memleketimize saldırmaktan geri kalmayan İran üzerine

birçok asker ve mühimmat ve Zahiri hazırlanarak Ümmeti Muhammet’e olan mazaratlarının giderilmesine çalışılmış ise de hazırlanan askerler vakfında bulundukları yerlerden çıkmamış, çıkanlarda işe yaramaz rençber ve silahsız kimseler olup kimisi yolda, kimisi savaşa girmeden kaçmışlardır. Halbuki asker tertip edip yollayan yerler halkı asker için 500 kuruş masraf yüklendiği gibi; görevlendirilenlerde memleketlerince (biz seferliyiz) diye türlü türlü zulüm hareketlerine girişmişlerdir. Esasen ırgat güruhundan olup bir işe yaramamaları dolayısıyla kızıl başta şımarıp islam arazisine korkusuzca saldırıp çeşitli uygunsuzluklar ve kötülükler etmektedir. Gevşekliğimizi görerek ve İslam ehlini göze kestirip Anadolu’nun ta ortasına kadar gelen bütün kadın ve çocukların ayaklar altında kalacağı ortadadır. Bu durumu düzeltmek için Antep’ten Mehmet Emin Rauf Paşa maiyetine 1.000 süvari tertibi, Şaban başlarında Erzurum’a varmak üzere hazırlanmaları, başlarında muktedir bir başbuğ bulundurulması, bu miktar asker temin edilemediği takdirde her askerin aylığı 250 kuruş hesabıyla bedellerinin Antep ve bağlı kazalarından temini Cemaziyelevvel başı 1238.

Not: yukarıdaki belgede istenilen askerlerin temin ve yollanması için ayrıca Maraş valiliğinde buyurultu gönderilmiştir.

Cilt: 140

Sayfa: 69 (Buyurultu)

Tarih: 1238 (1822)

Kale dizdarı Emin Ağa’nın kendini çekemeyenler tarafından öldürüldüğü, Katillerden Osman yakalanıp hapsedildiği, üç yardımcısıyla idam edildikleri ancak suçlular yalnız üç kişi olmayıp başka suç ortaklarıda bulunduğu, bunların da tesbit ve yakalanmaları, hapsedilerek kimliklerinin bildirilmesi, haklarında yapılacak işlem için emir beklenmesi. 21 ... 1238

Cilt: 140

Sayfa: 57 Ferman

Tarih: 4 sefer 1238 (22 Ekim1822)

Şam valisi eski sadrazam Devriş paşa komutasında toplanan ve bundan böyle toplanacak olan ordu için zahire temini hakkında Antep’e gönderilen fermanda “Tanrının hikmetiyle geçen sene zilkadesinin 27. ci gecesi saat 2.5 Antep’te büyük bir zelzele olmuş, yıkılan binalar altında kalan hayli nüfus ölmüş, geriye kalan binalarda oturulur halde olmadığından bütün ahali şehir dışına kurulan çadırlara sığınmış, çevredeki köylerde harap olmuştur. Yer sarsıntısı henüz durmamış, şaşkınlık ve üzüntü hali devam eylemekte bulunduğundan Şah için istenilen un, arpa ve koyun gönderilmesi hakkındaki mükellefiyetten af edilmeleri. Naip, Mütesellim, müftü ve ulema tarafından yazılıp bildirilmekle daha önce Halep ve yer sarsıntısından zarar gören yerlerin Akka ordusuna gönderilmesi kararlaştıran zahireleri af olunmaları gibi Antep’ten tertiplenen un, arpa, ve koyunların da gönderilmesinden vazgeçildiği.

Not: Yukarıdaki belgeden anlaşıldığına göre Halep ve başka yerlerde de yer sarsıntısı olmuştur. Olayı cevdet tarihi kaydetmiştir. Cilt: 12 Sayfa: 51

Cilt: 140

Sayfa: 58 Ferman Antep’e

Tarih: 25M. 1238 (13 Ekim 1822)

İş bu işaretli yüce buyruk yetişince bilineki: tanrının hikmetiyle Antep’te büyük bir yer sarsıntısı olarak camiler, medreseler, kale, evler ve başka birçok yerler yıkılıp gerek Antepte gerekse köylerinde hayli insan ve hayvanlar taş altında kalarak telef olmuş, geri kalan binalarda oturulmaz hale geldiğinden halk çadırlarıyla şehir dışına kaçtığı, gelen dilekçelerden anlaşılmakla böylece memleketin yıkılmasına halkın perişan hale gelmesine üzüldüm. Ancak tanrının kazasına katlanmaktan başka çare yoktur. Bütün memleket, şehir ve kasabalar, halk bana tanrının emanetidir. Huzur içinde bulunmaları yürekten arzumdur. Kazaya uğrayanların yetimleri ve mirasçıları bulunacağı açıktır. Bunların durumu ve yıkılan yerleri zarar ziyan durumunu inceleyerek ölenlerin yetim ve mirasçılarının tesbit olup yazılması, mal ve eşyaları kayıp olmaksızın kendilerine teslimi, çocuksu ve mirasçı bırakmadan ölenlerin tezrekesi hâzineye ait bulunacağından bu gibilerin hazine tarafından elkonulmaları için yazılmaları.

Cilt: 140

Sayfa :43 Ferman

Tarih: 29 Cemaziyelevvel 1237 (23 Şubat 1822)

İran’ın sınırlarımızdan tecavüzü üzerine Mehmet Emin Rauf Paşa doğu seraskeri ve Ataullah Ef, defterdar tayin edilmiş olup ordunun iaşesi için 100 bin koyun temini gerektiğinden bu koyunların Anadolunun münasip yerlerinden temini düşünülerek 10 bin koyunun Antep’in hissesine isabet eylemesi dolayısıyla sancak ve kazalarından sağlanarak görevlendirilen mübaşirle yollanması

Cilt: 140

Sayfa: 45

Tarih: Sefer ilki I238 (18Ekim1822)

Antep’ten hazırlanarak göndederilmesi istenilen 10.000 koyun bedeli olan 100.000 kuruş tarhedilmiş ise de bu sırada olan yer sarsıntısı dolayısıyla 5.000 kuruş toplanıp teslim alındığı. Mübaşir... sefer ilki 1238

Cilt: 140

Sayfa: 47 Ferman

Tarih: 12 Ramazan 1237 (4 Haziran 1822)

Antep’e bağlı Elbeyli, Ravandan, Munbuç Mukataalarında ve başka yerlerdeki Karaşeyli ve Araplı Türkmen Eşkiyalarından korumak için kollar teşkiline lüzum görülmüştür. Sözü geçen bölgede 60 silahlı muhafız bulundurularak bunların zahire ve aylıkları Antep’te yüregil, Munbuç ve Ravandan toprağında Salhan, Kumsurun köylerinin üşrü olarak köylerin sahiplerine yılda 5.000 kuruş verilerek sözü geçen 60 kişinin hem koruma görevini yapmak hem de ziraat etmekteler iken bir süredir bu iş tavsamış bir yanda muhafız erler perişan duruma düştükleri gibi bir yandan da eşkıyalar tahammül edilmez hareketlere giriştiğinden bu işin yeniden düzenlenmesi...

Not: Metin (Antep Müzafeti) diye başlamaktadır. Luğua müzüafat sözcüğüne bir şeyin ilaveleri, ekleri, bir merkezin şubeleri, dalları anlamıyla kaydettim. Buna göre orta çağın ünlü Mumbuç ve ravandan (Ravanda) kaleleri bu tarihde Antep sancağının birer parçasıdırlar.

Cilt: 141

Sayfa: 36

Tarih: 15 Recep 1235 (15Nisan1820)

İkiyüz otuz beş yılı recepin 15’ci günü ve nisanın 15’ci günü Batal Hüyük pınarının çıkması bütün Ümmeti muhammedi sevindirmiş ve müftü Hacı Arif Ef. hazretleri dahi temaşasında Allah rızası için bir kurban kestiği işbu sicilli Mahfuza kayıt edildi. 15 (ay anlaşılmadı ama recep olması gerek) 235

Bir kuraklık yılından sonra patladığı anlaşılan bu pınara birkaç yıl önce su motorpompları kurularak şehir suyu şebekesine bağlanmıştır.

1235 yılı Antep tarihinin en korkunç kuraklık yıllarından biridir. O kadarki yazı köyü ve Barak’ta bütün kuyu ve pınarlar kurur. Köylüler Fırat kenarlarına göç ederler.

Cilt: 141

Sayfa: 29 Buyrultu

Tarih: 15M. 1235 (5Kasım 1819)

Maraş valisi Hacı Hüseyin Paşa’dan Antep vaktiyle, Antep’te Fesat çıkartarak firar edenlerin bu defa Halep’te ortaya çıkan (vak’a-ı garibe)'den ötürü fırsatı ganimet bilip parça parça şehir içine girdikleri haber alınmıştır.

(Devam edecek)

Cemil Cahit GÜZELBEY