TÜRKİYE CUMHURİYETİ DOĞARKEN: GAZİANTEP SAVUNMASI (3)

Kategori: Tarih
Konu: Gaziantep

(Sayfa 28 den devam)

Gaziantep Şehir içi savaşları 1Nisan 1920'de başladı. Henüz bu tarihte Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti kurulmamıştı. 27 Aralık 1919'da Mustafa Kemal Paşa karargahı ile Ankara'ya yerleşmiş, Anadolu'da milli bir hükümet kurulması fikirini savunmaya başlamıştı, Anadolu'nun birliğinin İstanbul'dan da sağlanacağı fikrinde olanlar, 12 Ocak 1920'de İstanbul'da Meclisi Mebusanın toplanmasını sağladılar. Fakat Galip devletler kuvvetleri 16 Mart 1920'de İstanbul'u işgal ederek Meclisi Mebusanı dağıttılar. Meclisi Mebusanın düşman kuvvetleri tarafından dağıtılışı, Mustafa Kemal Paşa'nın görüşünün doğru olduğuna inananların sayısını artırdı, Ankara hükümetinin kurulmasını kolaylaştırdı. Mustafa Kemal Paşa Ankara'da ilk Türkiye Büyük Millet Meclisini kurma hazırlıkları yaparken, Antep'te Şehir içi savaşları başlamıştı. Karabıyıklı baskını, Maraş ve Urfa savaşları Antep Türklerini cesaretlendirmişti. Şahin beyin vatan uğruna seve seve şehit olmayı kabul edişi, Antep bölgesi Türklerine vatan için ölmek zamanının geldiğini hatırlatmıştı. Mustafa Kemal Paşa'nın başında bulunduğu Kuvayı Milliyeyi temsilen gelen Kılınç Ali bey büyük itibar görmüştü. Kılınç Ali beyin Anadolu'nun her yanından getirdiği bir avuç çete, Antep Türklerini heyecanlandırmıştı. Demek ki Antep Türkleri düşmana karşı giriştikleri savaşta yalnız değildiler. Demek ki Antep Türklerinin arkasında Ankara, Erzurum, Trabzon, Samsun, Sivas, Malatya, gibi binlerce Türk şehri, kasabası ve köyü vardı. Demek ki Anadolu halkı, Osmanlı devleti gibi düşünmüyordu. Maraş, Besni, Kilis, Nizip, Halfetiden akın akın Anteb'e gelen çeteler de Antep şehir içi Türklerini coşturmak ve 1Nisan1920'de Antep şehri içinde de düşmana karşı silahlı hücum başlamıştı.

ANTEP’İN TÜRKLER TARAFINDAN BİRİNCİ MUHASARASI

Fransız kıtaları Antep şehirinin batı yönünde. Ermeni mahallelerinin bitişiğinde toplu halde ikamet etmekte idiler. Şehrin doğusunda bulunan mahallelere Türkler yerleşmişlerdi. Toplu halde bulunan şehir içi türkleri Heyeti Merkeziye kumandasında savaş teşkilatlarını hazırlamışlardı; 1Nisan1920'de Türk çeteleri Fransız ve Ermeni mahallelerine saldırmışlar ve 16Nisan1920 tarihine kadar birçok piyade savaşları olmuştu. Fransızlar, Antep'teki Türk muhasarasını ortadan kaldırmak amacı ile iki koldan takviye kuvvetleri göndermişlerdi. Carabulus Nizip yolu üzerinden Anteb'e doğru ilerliyen Miralay Normand kıtaları ile Kilis kara yolundan Anteb'e doğru gelen Miralay Dobiver kumandasındaki Fransız kıtalarına karşı Türk çeteleri birçok hücumlar yapmışlardı. Fakat içlerinde topçu, süvari, tank birliklerinin de bulunduğu Fransız kuvvetlerini, Türklerin sadece Piyadeden meydana gelen kuvvetleri açık arazide durduramadı. Her iki Fransız koluda 16Nisan1920 güne şehrî etrafındaki tepeleri işgal etmişler ve şehri bombalamışlardı. Nermand kıtaları 25Nisan1920'de Şehrin doğusunda ki Mağarabaşı mevkiinde, tanklarla birlikte Antep şehrine girmek için, piya hücumunda da bulunmuşlar ise de çok şiddetli savunma karşısında geri çekilmek zorunda kalmışlardı. 28Nisan1920'de Urfa cihetindeki Fransız kıtalarına yardımcı olmak amacı ile Miralay Normand kuvvetleri Carablusa doğru Antep'ten ayrılmışlardı. 23Nisan1920'de Büyük Millet meclisinin açıldığı haberi Antep'e yetiştiğinde halk arasından büyük memnuniyet doğmuştu. Rumkale, ve Birecikten gelen Ankara hükümetine bağlı Nizamiye alayı ile Türk çete birlikleri, Urfa cihetine çekilmekte olan Normand kıtalarına karşı saldırmışlardı.

TÜRKLER TARFINDAN ANTEP’İN İKİNCİ MUHASARASI

Türk Nizamiye topçusunun 29 Nisan 1920 günü ilk defa olarak Fransız mevzilerini bombalaması Türk Halkı arasında büyük bir sevinç doğurmuştu. Türk Topçu ateşini takip eden 30 Nisan'a 1920 de Şehir içi Türk kuvvetleri ikinci muhasaraya başlamışlardı. 30 Mayıs 1920 tarihine kadar süren mühasarada bir çok piyade ve topçu çarpışmaları olmuştur. Antep Şehrinin güneyinde Türkmahallelerine hakim durumda bulunan Kurbanbaba tepelerini ele geçirmek için Türkler 30 Nisan ve 1 Mayıs'ta arka arkaya hücumlar yapmışlardı. 2 Mayıs 1920'de göğüs göğüse çok şiddetli savaşlar olmuştu. Türkler Mardin mürabithanesini zaptetmişlerdi. Şehir dışı Türk topçusu ise, şehir içi Türk kuvvetlerinin hücumu sırasında Fransız vs Ermeni mevzilerini bombardıman etmişti. Şehir içi Türk kuvvetleri, 3 ila 8 Mayıs 1920 tarihleri arasında Çınarlı'da, ermeni mahallesinde, Kolej bölgesinde yıldırıcı piyade hücumlarında bulunmuşlardı. 10 ve 11 Mayıs savaşlarında Kilis'ten gelmekte olan Fransa takviye kuvvetleri, Anteb'e yetişmeden geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Fransızlar, ikinci defa olarak miralay Debiver kumandasında çok kuvvetli piyade. Süvari ve topçu birliklerini 21Mayıs 1920'de Kilis'ten Anteb'e hareket ettirmek zorunda kalmışlardı. 22 Mayıs 1920 günü Akbaba mevkiinde şiddetli savaşlar olmuştu. Türk piyadesi açık araziden düşman topçu ve süvarisi karşısında tutunamamıştı. Debiver kıtaları 23Mayıs1920'de Anteb'e gelmişlerdi. 24Mayısilâ 29 Mayıs 1920 tarihleri arasında Fransız topçusu Antep şehrini şiddetle bombalamıştı. Anteb'in kuzey tepelerine mevzilenen Türk topçusu da Fransız mevzilerine hücum etmişti. 24Mayıs1920 gününde şehir içi Türk kuvvetlerinin Samsaktepeye yaptıkları taarruzda Karayılan'da şehit düşenler arasında idi.

1920 SENESİ MÜTAREKESİ

Fransız hükümeti zaman kazanmak ve kıtalarını düzene sokmak için, yeni tanıdığı Ankara hükümeti ile bütün güney cephesi boyunca 20 günlük bir mütareke anlaşması imza etti. 30 Mayıs 1920'de başlayan mütareke Antep'te29 Temmuz 1920'de tarihine kadar sürmüştü.

Mütarekeden istifade eden Türkler mahsullerini tarlalardan toplamşlar ve yeni bir savaşa hazırlanmışlardı. Antep'teki Ermenilerin çoğu, Türklerle anlaşmak zorunda kalmıştı. Ermeniler şeklinde olsa tarafsız kalmayı kabul etmişler ve fakat savaşın sonuna kadar fırsatı müsait buldukça Fransızları desteklemeden de geri kalmamışlardı. Mütareke sırasında Ermeni mahallesi ve bazı önemli mevkileri Türkler işgal etmişlerdi. Fransızların elinde sadece kolej, zerdalılık ve çitçinin harafı mevkileri kalmıştı.

Ankara hükümeti, Anadolu'nun güneyinde Fransızlara karşı savaşan Türk çetelerini ordu şeklinde teşkilandırmak amacı ile 20.6.1920 tarihinde 2 Kolordu kumandanlığına Selahattin Adil Paşayı tayin edilmiş, Kolorduya bağlı Antep mıntıka kumandanlığına ise Miralay İrfan bey tayin edilmişti. Gözünü budaktan sakınmıyan İrfan bey Antep köylerinden topladığı gençlerle nizamiye birlikleri kurmuştu, şehir dışı Türk-kuvvetleri 17 Temmuz1920'de Sacur vadisindeki Fransız kuvvetlerine saldırmaya başlamışlardı.

ANTEBİN TÜRKLER TARAFINDAN ÜÇÜNCÜ MUHASARASI

29Temmuz1920'de Şehir Dışı Türk topçusunun şiddetli bombardımanı, şehir içi Türk kuvvetlerinin piyade hücuma ile Antep'te savaş yeniden başlamıştı.

(Devam Edecek)

YETKİN, H. " TÜRKİYE CUMHURİYETİ DOĞARKEN: GAZİANTEP SAVUNMASI (3)". Gaziantep Kültür Dergisi. ( 1967)

Anahtar Kelimeler: ayrılmıslardı, doğurmuştu, bey, karsı, saldırmaya