Oyun çıkarmak:
Kadın gece toplantıları eğlencelerinden birisi de oyun çıkarmaktır. Orta oyunlarına müşabih olan bu oyunlardan bazılarını çocukken görmüştüm. Aradan uzun seneler geçti. Tabii bunların çoğunu unuttum. Teferrüatmı ise tamamen hatırlamak mümkün değil. Bununla beraber ikisinin mevzularını biliyorum; bunları bütün teferrüatile tesbit edemezsem de şöyle böyle canlandırmaya çalışacağım.
Eşkili oyunu (1)
Bu oyun iki kişi ile oynanır. Yaşlıca bir bayan ana rolünü alır ve odanın ortasında bir yere oturur, genç bir bayan da kız rolünü alır. Başına bizde meşefe tabir olunan ve eskiden çarşafa girmeyen kızlar tarafından sokakta örtü olarak kullanılan bir örtü ve eline de bir tas alır. Anne yüklüdür (gebe) aşyermektedir. Canı eşkili (turşu) istemiştir. Kızını komşulara turşuya gönderir. Kız komik bir yürüyüşle odanm içinde çepeçevre oturan bayanlardan birinin yanına varır:
— Ayşe bacı, Fatma teyze .. deye hitap eder. Babam gideli altı ay oldu. Anamın karnı üç aylık, Gönlü eşkili istemiş. Sana selâmı var. Eşkili vermeli imişsin.
Deye turşu ister, karşısındaki bayan da
— Git anam, git, der. Anan oruspu karnındakini hangi doyuştan kazanmışsa eşkiliyi de ondan iste. Benim eşkilim filan yok cevabile kızı kovar.
Kız aynı komik yürüyüş ve eda ile anasına gelir ve
— Ana, Ayşe bacıma gittim, eşkili vermedi ve anan oruspu karnındakini hangi doyuştan kazandıysa git o versin dedi deye şikâyet eder. Artık anadaki baş sallamasını, vücud titremesini görmeli. O namusuna tecavüz edildiğinden ötürü hiddetlenmiştir. Bu kötü haberi gönderenle döğüşecektir. Fakat hasta olduğundan kızının koltuğuna asılacak ve ayakta değil her ikisi dizin dizin yürüyerek ve her adımda güldürücü sözler sarfederek o kadının yanına varacak ve onu döğerek eski yerlerine avdet edeceklerdir. Oyun bundan ibarettir.
Aynı hal diğer bayanlara da tekrar edilir. Bu suratle gülünüp eğlenilir.
(1) Eşkili: ekşili. Antepte turşuya eşkili denir.
Deli kıza düğür gelmiş:
Bu da başka bir oyundur. Bunda mevzu daha geniş ve eşhas daha kalabalıktır.
Bir ana oğul var. Ana ihtiyar. Oğul çapkın ve haşarı, işi gücü kuş uçurmak.. Ana oğul yine meydandadır. Oğul elinde ucuna bir mendil bağlanmış uzun bir değnek, ıslık çalarak göverçinleri uçuruyor. Bir ara değneği bırakarak anasına geliyor ve kendini evermesini isteyor. Bu birinci perde.
Ikinci perdede ana yanma dost ve akrebadan bir iki kadın alarak düğür gezmiye çıkıyor, Deli kızı görmiye gidiyorlar. Deli kız evlenme cağında bir kızdır. Annesi evde yoktur. Kendisi evde yalnız bulunuyor. O sırada kapı çalmıyor, ve düğürcüler geliyor. Deli kız bunları gülünç tavırlarla göre kapı alıyor. Evin üstbaşma buyur ediyor. Gösterdiği mindere oturacakları sırada minderi teli için altlarından çekiyor. Düğürcüler yıkılıp geri kalkıyor ve nihayet mindere oturuyorlar. Fakat ev kirlidir; Süpürülmemiştir; Dökük saçıktır. Düğürcüler bu haleri group burun kıvırıyorlar. Dei kız işin farkına varıyor ve hemen dökük saçık eşyayı şuraya buraya savuruyor; eline bir süpürge alarak yerdeki tozları düğürcüye karşı süpürmiye başlayor. Düğürcüler bu ve buna benzer hareketler karşısında kızı istemekten vaz geçerek Deli kızın elinden vakayı güç kurtarıyorlar.
Bu arada deli kızla düğürcüler arasında hayli sayam dikkat muhavereler geçiyorsa da bunları hatırlınsak mümkün olmadı.
Ceviz Kısmak:
Kadınlar toplantısında oynanan oyunlardan birisi de budur.
Oyun şöyle oynanır:
Kadınlar birer eşli iki taraf olur. İçlerinden bir bayan, “Meydanda bir heğbe ceviz var. cevizden beşini, onunu, ellisini., Kim kısar.. Kim kısar Fatma kısar “der. Fatmanm eşi derhal atılıp “kısamaz,, cevabını vermeğe mecburdur. Bu cevap üzerine birinci “ya kim,, kısar,, deye sorar o da cevaben başka bir bayanı işaretle “Ayşe kısar,, der. Ayşenin eşi derhal “kısamaz„ demek ve başka birini gösternek zorundadır. Kim şaşırır, eşi için ukısamaz“ cevabın yermezse oyunu kaybeder. Kaybeden için hep bir ağızdan mani söylenir. Maninin bir kıt'ası şudur:
Merdinden babam merdinden
Al heybesini ardından
Sen oyna külah sen oyna
Deli… nin derdinden.
Toplayan: A. Nadi ÜNLER
(Devamı var)
