Daha sonra kılavuzda “Delikanlı. Yetişmiş kız, Askere gitme, Bülûğ (ergenlik) ile kıyafetin değişmesi.. Sevilip sevilmediğini bilmek için iyiye yahut kötüye yormalar. Afsunlar, Ve ilâh.” vardır. Bunlarla da ilgilenmekte isem de henüz belli başlı derlediklerim yoktur. Bunu da şimdilik arkadaşlarımın yardımından beklerim. Şurada, yalnız, gene kılavuzun konularile ilgili bir iki parça yazacağım. Bunlar da dil ve folklor işinde çalışan arkadaşlarım için ufak birer anket olmuş olacaktır.
Gaziantep lehçesi ve inanmalardan (Çocuk hakkında) bir fıkra veya örnekl Geçen yaz, bir gün evde otururken kapı komşumuzdaki evin çocuklarından birinin titreyerek ağlayıp evine koştuğunun sesini işittim. Ne olduğu ile alâkadar olmak istedim. Beş altı yaşlarında bulunan çocuk, çarşıdan geçmekte olan bir deliden korkmuş. Karşıdaki kebapçı hemen (korku ilâcını) yüksek ve gür sesile bastırı veriyor:
— Gız gorkmuş... Damağını galdır, ya’ğ yâlat! yoorum. diye tavsiye etti.
Folklor bilgileri arasında “Hayır dualar, bed dualar, vs. gibi konulara da yer verilmiştir, ötedenberi halk dilinde kullanılan bir çoklan olduğu gibi Gaziantepte iki yıl şehirdeki ve öğretmenliklerinde bulunduğum köylerlerle gezdiğim köylerde on beş, on altı yıl kadar uzun bir zamanda, erkek kadın halk ağzından bu gibi bir çok sözleri de öğrenip kaydetmiştim. Bunları mümkün mertebe alfabetik bir sıra ile yazıyorum:
HAYIR DUALAR
Ağızınıza sağlık! (İyi ve hakikat olan tasdik makamında ve doğru, haklı
Görülen sözlere karşı “iyi söyledin! Ne güzel buyurdunuz! Kabilinden söylenir). Bir biçimi de: Ağızına diline sağlık.
Ayağına sağlık! (Ayakla yapılmış bir iş, bir hizmet veya yardıma karşı). Eline ayağına sağlık! veya: Elin ayağın dert görmiye! şekilleri de söylenir.
Allah’a emanet! Yahut:
Allah’ın birliğine emanet! (Bilhassa çocuklar ve gençler için merhamet şefkat ve sevgiden doğan bir nida).
Allah bilence olal olsun! (Bu hayır dua Antakya ve hattâ bütün Hatay ilinde de kullanılır).
Allah haneni mamur eyliye! — ede!
Allah ıslâh eyliye! Yahut: eylesin— etsin! (Allah seni ıslâh eyliye! yani bir teessürle hayır dua şekli tabir).
Allah işini [veya işini, gücünü] ras getire!
Allah etmiye!— etmesin! (Kötü bir hal veya hâdisenin çıkma masını temenni etmek maksadile hayır duadır).
Allah göstermesin! (Bu da öncekinin eşidir.).
Allah kıymasın! (Bu da bir öncekinin eşidir
Allah o günü göstermiye! (— göstermesin!),
Allah ömrünü uzun etsin! (Osmanlıca kalem ve yazı dilinde Allah ömrünü müzdad eyleye!).
Allah ömürler vere! (— versin!) Bu söz teşekkür etmek makamında da bir hayır duadır). Allah uzun ömürler versin! De böyledir.
Allah dert verip derman aratmasın!
Allah mırazını (muradını demek) vere! (—versin!) . . . her ne türlü mu razın varsa versin! biçimi de vardır. En çok ihtiyarların duasıdır.
Allah imdat eylesin! [yahut daha eyi bir çeşidi olarak "imdada
sn öz türkcesile! yardım eylesin!].
Allah seni anana babana bağışlasın! (— bağışlıyal)
Allah seni ıslâh eyliye! (— eylesin!).
Allah seni kazadan, belâdan (bazan bir çeşidi: görünmez afetlerden)
esirgiyel (— esirgesin!)
Allah razı olal (— olsun!), Yahut:
Not:
Genel olarak, gerek hayır duaların, gerek bedduaların en çoğu “Allah” diye başlar, (Bu da: bilhassa sözün tesirini arttırmak içindir).
(Devam edecek)
Yazan: Cemil GÜÇYETMEZ
