HALK İNANMALARI VE ADETLERİNDEN DOĞUM VE ÇOCUK HAKKINDA (4)

Kategori: Folklor
Konu: Gaziantep

IV

XIV- Ad koma ile ilişikli âdetler ve inanmalar, Çifte ad verme. Ad değiştirmenin sebepleri. Ad konurken hediye götürme.

A — Ad koymak: Çocuk doğduktan üç, beş, yedi veya yirmi gün kadar sonra olur (Köylerde). Ad komanın bu geciktirilmesi (Ad bulmakta müşkülpesentlik ve ad beğenmemek ve bir ihmal dolayısiledir).

Çocuğa ad konacağı zaman:. Çocuğun babası veya akrabalarından gelen veya büyük tanılan bilisine yahut (Sofu adamlar teberrüken) bir hocaya ad koydururlar. Hoca kendi düşündüğü, aklına estiği bir adı koyar: Çocuğun kulağına, yavaş sesle bir (ezan) okuduktan sonra üç defa: Ey çocuk senin adın .......der.

Çocuğa vurulacak ad: Bazan, babasının adı veya akrabadan en büyüğünün adı. (Çocuk büyüdüğü zaman onların yerini tutabilmesi düşüncesizdir) keza akrabaların ölmüş olanlarından bir iyisinin (Meselâ zengininin) adı o inanma ile ad konulur. Ad komanın bu biçimi, yani aileden bir Ölünün adını koymak ise, bir çok yerlerde uğurlu ve hatta doğru görülmez.

[Not: Esasen bu gibi tekellüflerin boş şeyler olduğu tabiidir].

B —Ad değiştirmek. Sonradan bir annenin eski adı beğenmemesile olur. Böyle bir hal köylerde çok bulunmaz. Bununla beraber büyük adamlarda bile bu biçim şey vardır. Hattâ (Suboğaz köyünde) ,,biş„ adındaki bir köylünün kendi adını beğenmemekte olduğunu gördüm; (Bu babaya ait bir kusurdu). Bir masal veya efsane kabilinden, daha doğrusu bir nekre ve lâtife olarak: (Adamın birisinin ismi ,,Sıpa„ konulmuş. Adam bundan daima müteessir olduğundan arkadaşları bu ismi değiştirmek üzere kendisinden bir ziyafet istemişler. Adara ziyafeti vermiş. Fakat bu sefer arkadaşlarından nekre ve latifegû birisi: ,,Arkadaşlar bir sıpa büyüye büyüye ne olursa de yince öbüleri: uEşek olur,, demişler.

C. — Ad konurken bir hediye getirildiğini göremedim. XV —Sünnet düğünü:

Sünnet gecesi yapılır, buna (Kına gecesi) adı verilir. Ve bir saz âlemi ile çalgı çalınıp eğlenilmekle başlar. Bu eğlenti sırasında ellere kına da yakılır. Bazı kimseler bu düğünün yerine mevlut okutmak suretile yaparlar. Ve çocuk ertesi gün sabahlayın sünnet edilir. Sünnet edilirken de çocuğu kucağında tutan adam (Kivre) olur. (Bu sözün aksine olarak „kirve„ diye kullandığı da vakidir)

XVI — Çocuğu mektebe başlatma—dil burma Köylerde çocukları okula başlatmak pek basittir:

Öyle çoçuklar bilirim ki, anasının babasının haberi olmadan bir hevesle—okula gelip kayt edilmişlerdir. Böyle çocuklar sonraları, okula iyi devam da ederler. Fakat daha sonraları da, bundan memnun kalmıyarak çocuğunu okuldan vazgeçirmek, alıkomak için çalışan babalar da çoktur. (Çünkü bîr hesapta: çocuk, babasının gördürdüğü işlerden kaçınırken, baba oğluna arzı ihtiyaç eder).

Çocuğunu kendisi okula başlatan baba (bazan babası ölü ise ana)lar pek azdır. Ve köylerde okula başlatmak için belli başlı bir usul, âdet ve tekellüf yoktur, denebilir.

Buraya kadar yazdıklarımdan sonra (Folklor kılavuzu) nda bu seriyi takip eden ,,Çocukların türlü hareketlerine ve oyunlarına bakarak manalar çıkarma,, konusu varsa da, henüz köylerde böyle maddeleri inceletebilecek bir duruma pek rastgelemedim. Bunlar daha ziyade (Çocuk ruhu) üzerinde işlenecek maddelerdir. Halbuki köylerde çocuk terbiyesi ana ve babası tarafından pek mühmel kalır, Ve ancak - okuldur ki onunla, uğraşır, öğretmen ise, bir taraftan çocuğu okutmak yükümü karşısında olduğu halde, diğer taraftan çocuğun ilk (aile) terbiyesini kurmak, bununla uğraşmak durumundadır. Bununla beraber ileride derleyebileceklerimi yazacağım.

Yazan: C. Güçyetmez

GÜÇYETMEZ, C. " HALK İNANMALARI VE ADETLERİNDEN DOĞUM VE ÇOCUK HAKKINDA (4)". Başpınar Dergisi. ( 1940)

Anahtar Kelimeler: alıkomak, begenmemekt, cocugu, pc, nda