GAZİANTEP ve İKÎ HALÎFE
Gaziantep’in dini geleneklerinde ikinci halife Hz. Ömer’le dördüncü halife Hz. Ali’nin özel bir yeri vardır. Bu sebeple Gaziantep evliyaları arasında bu iki İslam ulusundan da bahsetmek gerektiğini duydum.
Hazretî ÖMER
Gaziantep’i Bizans’tan alarak İslam ülkeleri arasına katan ilk fatih Hz. Ömer’dir. Fetihten sonra kalenin batı güneyinde Alleben deresine inen az meyilli sırtta daha sonraki sakinlerinin tapıncak dedikleri bir cami yaptırdı. Kendi adı ile anılan mabetten ilk (Allahü Ekber) sesleri kale sırtlarına çarparak yangılar yaptığı vakit tanrıyı, bir Hz. Muhammed’i hak peygamber tanıyan belde halkına bir müjde verdi.
Uygun talibi çıkmayan bahtı bağlı kızlar için camiye gelinir. Allah’a niyaz edilirse, anahtarın kilidi açması gibi talilerindeki kor düğümde çözülür.
Bin üç̧ yüz bu kadar yıl önce kurulan bu adet hâlâ devam ederi Haşire: zade camiin tamiri için yazdığı tarihte bunu şöyle ifade eder: "Fatih kilidi münyeye bu baba münhasırdır. (Bab kapu) 1267
Yanı mürad hasıl olma kilidinin açılması yalınız bu kapıya mahsustur. Şakir Sabri Yener kilit açma törenini (Gaziantep kitabeleri) adlı eserinde şöyle anlatıyor:
"Yaşı geçtiği halde koca bulamayan kızlara bahtı bağlı derler. Buna kilit açtırırlar. Eskiden altı patlar gibi uzun boylu tepeden açılma kilit olurdü; Bununla atların ayaklarını bukağılarlardı. İşte bu kilit bir cuma günü̈ cuma namazı kılınırken yaşlı bir kadın tarafından Ömeriye camiine götürülür. Bir çocuğa cuma namazı kılınır kılınmaz açtırırdır. Bu işte her kadın en evvel kendi kilidinin açılmasına gayret eder. Çünkü kilidi en evvel açılan kızın bahtı daha çabuk açılırmış̧. Onun için selam verilir verilmez, çocuklar yaydan fırlamış̧ gibi sofaya fırlarlar. Sofa ana baba-günüdür. Kadınlarla çocuklar kuş karışması olurlar, kilit açtıran, açtırana. Kilidi açana birkaç̧ kuruş̧ verirler. En evvel açan tabii biraz daha fazla alır. Çocuklar onun için camiden çabuk çıkarlar. Namaz kılınıncaya kadar kadınların ellerinde kilit ve anahtar melül ve mütevekkil bekleşmeleri kilit açılma curcunası, cidden görülmeye değer. Bu iş için başka bir kilit kullanılmaz neden bilmem. Bu kilitler beyaz bir bez parçasına sarılı olarak götürülüp getirilmesi bir gelenektir. Bu iş Antep havalisinde yalınız Ömeriye camiine mahsustur.” (Başpınar dergisi Sahife 25)
Camiin sofasındaki bir tarihe göre Hicri 607 yılında cami tamir görmüştür.
HAZRETİ ALÎ
Tarih kitapları Antep’in Hz. Ömer’in hilafeti zamanında, cennetlik oldukları peygamberimiz tarafından müjdelenen 10 kişiden Ebu übeydetülcerrah komutasındaki İyaz İbni Ganem tarafından zapt edildiğini yazar.
Halk söylentileri ise yazılanlardan başkadır. Buna göre şehrin doğusundaki. (Mehter kalede) ki kayadan oyulmuş̧ öksürük deliği fetih sırasında Hazreti Ali’nin yumruğu ile açılmıştır. Buradaki at ve insan ayağı izleri, düldül ve Hz. Ali’ye aittir. Kalenin batı yamacındaki değirmen taşını andırır siyah taş kal ve şehrin muhasarası sırasında Tanrının arslanı tarafından atılmıştır.
Ispatırın köyündeki yarık kaya Zülfükarın isabeti ile biçilmiştir. Allebendeki Ali pınarı Düldül’ün ayağını vurması ile kaynamıştır. (Başpınar dergisi sayı 1.)
Eski ilk öğretim müfettişlerinden büyük folklorcu rahmetli Rıza Yalman tarafından elde edilip istinsah edilen ve bundan da emekli öğretmen Mustafa Gazelhanın istinsah ettiği manzum hikâyede Ebu übeydetül-cerrah ve ibni Ganemin adları geçmiyor. Halife Hz. Ömer’in baş kumandanı Hz. Alidir. Halk Antep’in fatihi olarak Hz. Ali’yi biliyor. Merdanın Antep’te türbesi yoktur. Ama buralı her Müslüman gönüllü̈ onun türbesidir.
Antep’in surları Eshabın türbeleridir. Hz. Ömer ülkesine kattığı bu şirin ülkeden ayrılırken muhafazasına bıraktığı askeri birlik komutanları şehrin surla çevrilmesi gereği üzerinde dururlar. Halifenin cevabı şudur:
-Antep surlarla çevrilmiştir,
Komutanlar bu cevaptan bir şey anlamazlar ve sorarlar:
-Nasıl ya emirilmü’minin?
Hz. Ömer açıklar:
-Antep’in çevresinde manevi surlarımız vardır. Sahabeden beş̧ arkadaşımızı buraya gömdük, gidiyoruz. Said ibni ebi vakkas Akkaşe, Karaçomak, Pir- safa, Davudu Ejder. Bu bölgenin manevi bekçileridir. Antep’in surlarıdır. Allah bu şehitlerimizin mezarlarını Küffara çiğnetmeyecektir. (Bu rivayet 1931 Kasım’ında baba annem Vahide Güzel beyden not edilmiştir.)
Antep bundan sonra bir kaç̧ defa Hristiyanların eline geçmiş̧ ise de sonradan temelli olarak İslam memleketleri içine girmiştir. 1920 yılında topile, tangile ordusu ile saldıran son haçlı ordusu bir yıl uğraşarak, bir aralık şehre girmiş̧ İsede 9 ay sonra geldiği yere dönmek zorunda kalmıştır.
(Devamı var)
