Bıraktığı defterlerle Gaziantep’in bazı meşhurları tarihi ve kendi yaşadığı devre ait bir kısım olaylara ışık tutan Hasırcıoğullarından Mustafa Fehim efendi [1] nin Mecmuatül Letaif adını taşıyan el yazması defterinin seksenüçüncü sayfasında Gaziantep Halep şosasının yapılışına dair bir nizamnamenin sureti kayıtlıdır.
Bölgenin Bayındırlık tarihi bakımından önemli bulduğumuz bu belgeyi bugünkü yazı diline çevirerek aşağıya alıyorum:
“Antep’ten Halep’e kadar uzatılması kararlaştırılan şosa yolunun kullanılış suretine dair geçici nizamnamedir:
Birinci madde: Şosa yapımı Antep Belediye meclisinin aşağıda elde edilecek gelirleriyle bir takım zengin ve hamiyetli kimselerin yardımıyle olacaktır. 10 senelik araba yapmak ve işletmek imtiyazı sözü geçen belediye meclisine ait bulunacaktır.
İkinci madde: Sözü geçen yolun uzatılmasından sonra hayvanla kimsenin geçmeye yetkisi olmuyacağından buradan hayvana binili olarak geçeceklerden koçan ile bir mecdiye çeyreği alınacaktır.
Üçüncü madde: Elan Antep’ten Halep’e Halep’ten Antep’e 2,5 mecidiye ile mekkare hayvanı ile gidilip gelindiği soruşturma ile anlaşıldığından bu ücretin üstüne yalnız bir mecidiye daha ilavesi ile ileride düzeltilmek üzere 3,5 mecidiyeden fazla alınamıyacaktır.
Dördüncü madde: Her yolcu katırcı ile gittiği takdirde her halde bir heybesi olacağından bir misafirin yirmi okkaya kadar olan yükü parasız kabul edilecektir.
Beşinci madde: Yapılan soruşturmaya göre Antep’ten Halep’e Halep’ten Antep’e kadar bir yükün okka başına rayiç yirmi para alındığı cihetle siir’at ve kolaylığından ötürü 10 para daha eklenerek her okkaya sonra düzeltilmesi kabil olmak üzere 30 para alınacaktır.
Altıncı madde: Başlanacak yolun yapılması kaymakam bey nezaretiyle idare kurulu üyesinden bir, belediye üyesinden bir ve dışarıdan da yani halkın ileri gelenlerinden bir kişi olmak üzere dört kimsenin oyları ve tutanaklarıyle geçici masraf yapılacak, bunlardan birisinin tek başına hiçbir para harcamaya hak ve yetkisi olmuyacaktır.
Yedinci madde: Şimdiki halde yapım işi için köylerden istenilmesi gerekecek işçilerle hükümetin yardımı zabıta erleri ve belediye çavuşlarının gönderilmesi tabiidir.
Antep’ten Halep’e kadar uzatılması kararlaştırılan şosa yolunun masrafları ve yapımı Antep Belediye meclisinin ileride vukubulacak geliri ile zengin ve hamiyetli kimselerin yardımı ile meydana gelecek paralardan sarfedilmek ve ödenmek, ve bu şosa yolunun tamamlanması halinde sair ahali tarafından müdahele olunmayıp bu yolun ileride olacak bütün gelirleri Antep Belediye sandık varidatına eklenmek şartı ile kaymakam tarafından yapılacak nezaretle birlikte idare meclisi ile meclisi acizanemizden (Belediye meclisinden) ve halkın ileri gelenlerindenileride nasb ve tayin olunacak memurlarla adı geçen yola hemen başlanarak masraflarının yavaş yavaş sarf ve ödeneceği cihetiyle durumun vilâyete bildirilmesi için işbu ilam sunulmuştur. I. Rebüilevvel. 98 18. Şubat. 96 [2]
Yukarıya aldığım nizamnameden anladığımıza göre: Gaziantep Halep şosası bundan 83 yıl önce açılmıştır. Nizamnamenin metninde temdid yani uzatma sözü geçmektedir. Bununla hangi yolun uzatılarak Antep Halep arasının yapıldığı açıkça anlaşılamıyor. Eğer temdit sözü Halep’ten itibaren kabul edilmiyorsa o vakitler Antep’e Araban veya Maraştan gelen bir şosanın varlığına hükmetmek gerekiyor.
Yolun yapımı zengin ve hayırsever halkın yardımı ve hükümetin desteğiile olmuştur. Yolun çalışması kaymakamın başkanlığında kurulan bir heyet tarafından yürütülecek bir nevi işletme gibidir. Antep Halep arasında Araba çalıştırmak bu işletmenin tekelindedir. Ayrıca araba yapımı da aynı kurulun inhisarına bırakılmıştır. Şu varki yolun yapımı bittikten sonra buradan geçenlerin kontrolü nizamname hükümlarinin yürütülme şekli doğrudanım yoksa sonradan bir iltizam usuluna mı bağlandı burası belli değildir. Ancak yol yapıldıktan sonra buradan geçecek atlılardan beşer kuruş geçiş hakkı alındığı görülüyor. Bu hal vaktiyle Galata köprüsünden geçenlerden Belediyece para tahsiline benzer bir usuldur. Yine metinden anladığımıza göre demiryollarında ve otobüslerde olduğu gibi yirmi okkalık bir bağaj hakkı tanınmıştır. [3]
[1] Gaziantep Kültür Dergisi Cilt 4 sayfa: 63 e bak.
[2] Burada 98 tarihi Hicri 1298 ve 96 da Rumi 1296 dır.
[3] Bir okka veya kıyya I kilogram 282 gramdır.
