Geçen gün pazardan, baş ve sonundan epeyce eksik ve darmadağınık bir (salnamei maarif) satın aldım. Bilâhere Halkevi kütüphanesinden tamamını bulduğum bu salname 1318 tarihinde tab edilmiştir, içinde hemşerimiz Münif Paşanın bir memuriyet tercümei hali bulunduğu gibi bilhasse o zamanki kütüphaneler ve medreseler hakkında verdiği malûmat çok mühimdir. Başpınar okuyucularını alakalandıracağını umduğum için bu malumatı aynen istinsah etmeği münasıp buldum.
MEDARİS ([1])
Haleplivası Antep kazasında bulunan medreseler
Medresenin ismi |
Mahalli |
Müderrisi |
Talebe adedi |
Medresenin banisi |
Aliyyünnaccar |
Dabağhane |
Osman Efendi |
(60) |
Ali Abid Efendi |
Bostancı |
Bostancı |
Fahrettin “ |
(13) |
Meçhul |
Sunguriye |
Amme |
Osman “ |
(30) |
Sungurlu |
Küşadiye |
Boyacı |
Şeyh Mehmet Ef. |
(10) |
İbrahim Ağa |
Abdi Ağa |
Ümrüklü |
Hacı Mustafa Ef. |
(12) |
Abdi Ağa |
Çamurcu |
Kazaz bölüğü |
Mehmet Ef. |
(6) |
Çamurcu Ağa |
Şeyh camii |
Hamamcıhanesi |
Mustafa Ef. |
(13) |
Şeyh Fetullah Ef. |
Ahmet Çelebi |
İmam bölüğü |
Hacı Ahmet Ef. |
(28) |
Ahmet Çelebi Ef. |
Hamidiye |
Cevizlice |
“ Şerif “ |
(32) |
Nesip Paşa |
Nakıp |
Gülşen |
“ Ali “ |
(12) |
Koca Nakip Ef. |
Hüseyin Ağa |
Tarlayıatik |
“ “ “ |
(30) |
Hüseyin Ağa |
Mibaliye |
Düğmeci bölüğü |
“ Abdullah “ |
(24) |
Mihal Bey |
Zülkadriye |
Gerciğin |
“ “ “ |
(10) |
Zülkadriye Evladı |
Ebülhüda |
Tarlayı cedit |
Abdullah Ef. |
(5) |
Seyid Ef. |
Osmaniye |
Sengitavil |
Hacı Osman Ef. |
(12) |
Osman Ef. |
Kuzanlı |
Kuzanlı |
Abdulkadir Ef. |
(6) |
Meçhul |
Şeyh Mabed |
Şarkıye |
Şeyh Nasan Ef. |
(9) |
Kasap zade Şeyh Mehmet Efendi |
KÜTÜPHANELER ([2])
Halep livası Antep kazasında bulunan kütüphanelerin isimleri.
Kütüphanenin ismi |
Mahalli |
Banisi |
Adedi kütüp |
Tarihi tesisi |
Hüseyin Ağa Medresesi |
Mehmet paşa camii |
Mehmet paşa |
150 |
Mechul |
Zülkadriye |
Zülkadriye Medresesi |
Müderris Hacı Abdullah Ef. |
500 |
1317 |
Rızvaniye |
Halilürrahman ([3]) |
Hamdı zade Ahmet Paşa |
200 |
1147 |
Rahimiye |
Tahtamur |
Rahim Ef. |
221 |
1150 |
Sakıbiye |
“ |
Hacı Sakıp Ef. |
150 |
1280 |
İbrahimiye |
Dabağhane |
Hacı İbrahim Ef. |
300 |
1100 |
İhlasiye |
İhlasiye |
Hacı Sait Ağa |
600 |
1375 |
Rizaiye |
Kutbüddin |
Hamavi zade Ömer Paşa |
100 |
1170 |
Süleymaniye |
Yusuf Paşa |
Damat Süleyman Ağa |
95 |
1150 |
Şu malumat Gaziantebin içtimai ve kültürel tarihi bakımından önemli olduğu gibi 40 sene önceki tahsil durumu ile şimdiki durum arasında mukayese yapabilmek imkânını verdiğinden ayrıca kıymeti vardır. Yukarıki cedvelde bizce meçhul bulunduğu bir takım şahsiyet ve tahal adlarını öğreniyoruz.
Bir kısmı “Paşa” unvanını hniz olan bu zatlar kimlerdir? Sıfat ve memuriyetleri neydi? Kütüphanelerdeki kitaplar ne olmuştur? Bir takım süallerleki Gaziantebin tarihi bakımından çok alâ kalıdır. Bu hususta bilgileri olanların verecekleri malûmatı Başpınarın memnuniyetle derçedeceği şüphesizdir.
Cemil Cahit GÜZELBEY
[1] Maarif salnamesi Sahife 1262
[2] Maarif salnamesi sahife 1273
[3] Antepte bu ve bunu takip 6 Kütüphanenin bulundukları mahal adları bize yabancı geliyor. Bir tertip hatası olarak URfaya ait iken Antep adına yazılmış olması muhtemeldir.