Geçen gün pazardan, baş ve sonundan epeyce eksik ve darmadağınık bir (salnamei maarif) satin aldım. Bilâhere Halkevi kütüphanesinden tamamını bulduğum bu salname 1318 tarihinde tab edilmiştir. İçinde hemşerimiz Münif Paşanın bir memuriyet tercümei hali bulunduğu gibi bilhasse o zamanki kütüphaneler ve medreseler hakkında verdiği malûmat çok mühimdir. Başpınar okuyucularını alâkalandıracağını umduğum için bu malumatı aynen istinsah etmeği münasip buldum.

Medaris ([1])

Halep livası Antep kazasında bulunan medreseler

Medresenin ismi	Mahalli	Müderrisi	Talebe adedi	Medresenin banisi
Aliyyünnaccar	Dabağhane	Osman Efendi	(60)	Ali Abid Efendi
Bostancı	Bostancı	Fahrettin “	(13)	Meçhul
Sunguriye	Amme	Osman “	(30)	Sungurlu
Küşadiye	Boyacı	Şeyh Mehmet Ef.	(10)	İbrahim Ağa
Abdi Ağa	Ümrüklü	Hacı Mustafa Ef.	(12)	Abdi Ağa
Çamurcu	Kazaz bölüğü	Mehmet Ef.	(6)	Çamurcu Ağa
Şeyh camii	Hamamcıhanesi	Mustafa Ef.	(13)	Şeyh Fetullah Ef.
Ahmet Çelebi	İmam bölüğü	Hacı Ahmet Ef.	(28)	Ahmet Çelebi Ef.
Hamidiye	Cevizlice	“ Şerif “	(32)	Nesip Paşa
Nakıp	Gülşen	“ Ali “	(12)	Koca Nakip Ef.
Hüseyin Ağa	Tarlayıatik	“ “ “	(30)	Hüseyin Ağa
Mibaliye	Düğmeci bölüğü	“ Abdullah “	(24)	Mihal Bey
Zülkadriye	Gerciğin	“ “ “	(10)	Zülkadriye Evladı
Ebülhüda	Tarlayı cedit	Abdullah Ef.	(5)	Seyid Ef.
Osmaniye	Sengitavil	Hacı Osman Ef.	(12)	Osman Ef.
Kuzanlı	Kuzanlı	Abdulkadir Ef.	(6)	Meçhul
Şeyh Mabed	Şarkıye	Şeyh Nasan Ef.	(9)	Kasap zade Şeyh Mehmet Efendi

Kütüphaneler ([2])

Halep livası Antep kazasında bulunan kütüpyanelerin isimleri.

Kütüphanenin ismi	Mahalli	Banisi	Adedi kütüp	Tarihi tesisi
Hüseyin Ağa Medresesi	Mehmet paşa camii	Mehmet paşa	150	Mechul
Zülkadriye	Zülkadriye Medresesi	Müderris Hacı Abdullah Ef.	500	1317
Rızvaniye	Halilürrahman ([3])	Hamdı zade Ahmet Paşa	200	1147
Rahimiye	Tahtamur	Rahim Ef.	221	1150
Sakıbiye	“	Hacı Sakıp Ef.	150	1280
İbrahimiye	Dabağhane	Hacı İbrahim Ef.	300	1100
İhlasiye	İhlasiye	Hacı Sait Ağa	600	1375
Rizaiye	Kutbüddin	Hamavi zade Ömer Paşa	100	1170
Süleymaniye	Yusuf Paşa	Damat Süleyman Ağa	95	1150

Şu malumat Gaziantebin içtimaî ve kültürel tarihi bakımından önemli olduğu gibi 40 sene önceki tahsil durumu ile şimdiki durum arasında mukayese yapabilmek imkânını verdiğinden ayrıca kıymeti vardır. Yukarıki cedvelde bizce meçhul bulunduğu bir takım şahsiyet ve mahal adlarını öğreniyoruz.

Bir kısmı “Paşa” unvanını haiz olan bu zatlar kimlerdir? Sıfat ve memuriyetleri neydi.? Kütüphanelerdeki kitaplar ne olmuştur? Bir takım süallerleki Gaziantebin tarihi bakımından çok alâkalıdır. Bu hususta bilgileri olanların verecekleri malûmatı Başpınarın memnuniyetle derç edeceği şüphesizdir.

---

[1] Maarif salnamesi Sahife 1262

[2] Maarif salnamesi sahife 1273

[3] Antepte bu ve bunu takip 6 Kütüphanenin bulundukları mahal adları bize yabancı geliyor. Bir tertip hatası olarak URfaya ait iken Antep adına yazılmış olması muhtemeldir.