86-87 inci sayıdan devam.
4- Şiir söylemeye Başlaması
İlhamı baba bir gün aydın baba tekkesinde yol evlatları ile hasbihal ederken Enderiye hitaben:
— Mehmet münip! Bundan sonra adın Ender olacaktır, Şiir söyleyeceksin der. Esasen okuma yazması pek az olan merhum bu zaafını ileri sürünce baba!
—Söyle üç üç, beş, beş, söyle korkma dilinde söyleyen benim. Bundan sonra Mehmet Münip Şiire heves eder, işe bulmacalar yapmakla başlar. İlk bulmacası şudur:
“Ol nedir ki Başı büyük ucu ince
İki tabur askeri var ardınca
Değende el her lisandan konuşur
Kızlar onu düyunca hem güler hem oynaşır”
Şairimiz bununla bağlamayı kastetmiştir.
İkinci bulmaca:.
Ol nedir ki peygamberden yapısı;
İki durur Ol şehrinin kapısı;
İki kuş var on iki burcu gezer;
Ehli onu hem Bozar hem düzer.
Buda saattir. İki kapısı iki kuracak ve ayar edecek delikleridir, iki kuş akrep ve yelkovan on iki burç da on iki saat işaretleridir.
Rivayete nazaran saati Yusuf Peygamber icat eylemiştir (Peygamberden yapısı). ilerde bu kastedilmektedir. Bun dair şöyle bir kıta vardır.
İsmi Yusuf Sadu Pencah ses oldukça şumar
Saata bak nice geçmez bu hesap üzere çalar.
Saatin" mucizeyi hazreti yusuf İdiğin
Zammı ahad ile tannından eşit Leyli nahar.
1- Yusuf kelimesi ebced hesabile 156 rakamını gösterecektedir. Bir saat da" (24) 'saat zarfında 156 defa vurmaktadır.
Üçüncü bulmaca:
Yumurta Bir gümüşten kale gördüm fiske vursan parlanır
Yarısı altın, yarısı gümüş Gâhi gâhi canlanır
Dördüncü bulmaca: Yılan Yer altında yağlı kayış
Yer üstünde sırma gümüş
Bekçiye tahım atlatır
Görenin ödün patlatır
Beşinci bulmaca: Kar bir gümüşten kale gördüm fetoluptur onda ap
Vurdu zer nişan topun tarumar etti afitap
Ba muamma de birinci mısra aslında
"Bir gümüşten kale gördüm onda gizlenmişti ap”
Şeklinde olduğu necip ve ahmedi lakabı ile şiirler yazan Osmanlı padişahlarından üçüncü Ahmed’e ait bulunduğu ve Seyit Vehbi tarafından:
“Attı zer nişan topun Fethetti ani afitap”
Mısraı ile tazmin edildiği Sadettin nüzhet merhumun Türk şairleri dergisinin 19 cu sayısının 291 inci sahifesinde kayıtlıdır. Şu hale göre Şairimizin diğer muammaları içinde böyle bir yanlışlık var mı acaba?
Enderi muammalar tertibinden Sonra şiire başlıyor ve bunda mürşidinin arzusu veçhle (Ender) tahlis ediyor fakat şiirlerinin bir çoklarında (Enderi) mahlasını kullanmıştır.
5- Eserleri
Enderinin eserleri damadı Rauf tarafından cem ve tanzim edilen hurufu hica üzerine mürettep divanından ibarettir. Bu divanın beş nüshası vardır bunlarda adı geçen Rauf ile abeci Ahdinin oğlu Ali Elmacı, Çayır Ağası oğullarından Abdullah, Şairin oğulları Münir ve Nadirde bulunmaktadırlar. Altıncı nüshası dâ bendedir. Fakat bunun üzerinden bir çok tashiller yapılmış bazı sahifeleri çizilmiştir. Divanı 220 barça şiirden mürekkeptir. bunlardan 15 i hiçe diğerleri arıiz vezni ile yazılmıştır. Hicaların 12 si 6 5 diğer, üçü 4-4 vezni iledir. Aruzun 2 fâilatın 1 failin 3 mefâilin 1 faulün 3 Failatün 1 failün gibi birkaç basit veznini kullanmıştır .Divanda kaside, gazel müfret, müselles, murebba müseddes muhammes gibi divan edebiyatının bütün şekillerini kullanmıştır. Fakat şiirlerinin büyük bir kısmınr gazeller teşkil etmektedir.
13 tarihi, vardır bunlardan birisi müşridi İlhamı Babanın Antebe gelişine diğeri Beşinci Mehmedin cülusuna ikisi oğulları Münir ve Bektaşin doğumlarına dâir diğerleri muhtelif doğum ve ölümleri hakkındadır.
6- Şairliği
Enderi mutasavvıf bir şairdir şairlerinde mensup olduğu Bektaşi tarikatının uhdelerini terennüm etmektedir. Ve bu münasebetle Hazreti Ali’ye methiyeler, Hazreti . Hüseyin’e mersiyeleri vardır. Bütün tekke şairleri gibi Enderine ham sofulara çatmaktadır. Divanında tasavvuftan gayri mevzulara pek az yer vermiştir.
Şairliği ortadır. Mamafih güzel parçaları da vardır. Şairlerinde Züafler imaleler göze çarpmaktadır. Şiirlerinde bol miktarda Arapça ve Acemce kelimeler kullanmıştır. Enderi bütün dil ve edebiyat inkılapları devirlerini idrak ettiği eserlerinde bundan iz görülmemektedir.
7- Ölümü
Enderi beş ay devam eden bir mide hastalığını müteakip 21 temmuz 936 perşembe günü 83 yaşında olduğu halde vefat ediyor Mehmet ağa, uzun boylu, iri yarı dolgun vücutlu, kara kaş ve kara gözlü esmer tenli heybetli bir adamdı çok gariptir ki Bektaşiliğe girişine kadar içki kullanırken tariki zena nine intisabından sonra tamamen terk etmiştir. Vefatında ikisi erkek üçü kız olmak üzere beş çocuğu 29 torunu vardır.
Enderinin hakkında oğlu Nadir Bektaş aşağıdaki, mersiyeyi yazmıştır:
“Anlaşıldı hiç necat yoktur musibetten bana
Hazreti Ender de oldu azımı dar-ül beka
Yattı beş ayna mizaç oldu yatak tan kalkmadı
Çok tabipler geldi gitti bulmadı ona şifa
En nihayet ircii emri erince semine
Ruhu baki rahmete nail olup uçtu huma
Meskenini Cennet edip Hak affa nail eylesin
Eylesin izazı ikram abı Kevser Murtaza
Ehli Antep icra mahdut escai nasden idi
Daima derdi bana yardım eder şiiri huda
Kırk yaşında menhiyattan terki tecrit eyledi
lntisabetti tariki nazenine ey hoca
Alîm-i şairdi hem de Arifi billah idi
Çok eserler yadigâr ett; an rahmet seza
Halbuki hiç görmemişti medrese mektep yüzü
Kendi sai zatisile eylemişti irtika
Yazdığı divanı bir kerre kıraat eyleyen
Mutlaka bir Fatiha ihsan eder her gün ona
Ömrü seksen üç oldu da terki Dünya eyledi
Bin dokuz yüz otuz altı, irtihali eyledi
Yirmi bir şehri temmuz yevmil hamiste verdi can
İsmi bakidir Muhammed babası Bektaş ağa.”
Nadir Bektaş tarafından mezar, taşına kazdırılmak üzere yazılan tarihî parça da şudur.
“Bu kabir içre yatan Bektaş ağanın
Büyük oğlu Edip Mehmet ağadır.
Mükemmel alim-i şair er iken
Yaşı seksen üçünde oldu sadir
Mekânın Cennet et Yarep Sezadır
Oku bir Fatiha ruhuna bahşet
Bu gün buna ise yarın sanadır
Dokuz yüz otuz altı irtihalin
Göz yaşı ile yazdı oğlu Nadir
Yirmi beş kız oğlan evlâdı hep
Bu medfen üzre olanlar mücavir
Çıkar yedi er olsun tarihi tam
Yatan medfende Muhammed ağadır.”
Enderiden Parçalar: 1936