GAZİANTEP CAMİLERİ

Evliya Çelebi Gaziantep'i ziyareti sırasında burada 840 mihrap bulunduğu nu kaydeder ki, kaç Arap şehri bu mertebeye erişebilmiştir?

Gaziantep’te" on ikinci yüz yılın ilk senelerinde yani, Haçlı seferlerinin ortalarında 9 cami ve 120 mescit bulunuyordu. Osmanlı Devrinin yükselme çağı İslamlığında yükselme devri olduğundan mabet sayısı yukarıda verdiğimiz sayıya ulaşmıştır. Şehir hudutlarının genişlemesi nüfusun artması, yeni yeni cami ve mescitlerin kurulmasını zaruri kıldığı gibi; eskiden küçük birer mescit halinde olanlar da genişletilerek cami sayısının artmasını sağlamıştır. Böylece 19’ncu yüzyılın sonlarına doğru Gaziantep’te cami sayısı 38’e yükselmiştir;

Savaşta birçoklarının yıkılması, şehrin imarı, caddelerin genişletilmesi gibi sebeplerle, bunlardan bir bölümü ortada kalkmış fakat yerine yenileri yapılmıştır.

Bugün Gaziantep Türk Kültürünün en kuvvetli merkezlerinden biri olduğu kadar İslâmî duyguların da canlı bulunduğu bir yerdir.

Gaziantep’te ilk yapılan İslam mabedinin Omerîye camii olduğu söylenir. Belgeler söylentiyi doğrulamaktadır. Bugün üzerinde en eski kitabeyi taşıyan cami Ömeriyedir. İkincisi ise Boyacı denilen Kadı Kemalettin camiidir. Eyyub oğlu, Ali Nacar ve Tahtanı camii ile Bey camii de eskilerdendir.

Bugünkü büyük camilerimizden bazılarının vaktiyle küçük birer mescit olduklarını sonradan büyüdüklerini biliyoruz. Bunlar arasında Alaiddevle Ali Nacar, Handani ve Hacı Nasır camilerini sayabiliriz.

Genişletilsin, genişletilmesin hemen hemen bütün camilerimizi zaman zaman onarılmış, asıl kurucusundan ve yaşaması için vakıf tesis eden kimselerden başka hayır sahipleri tarafından da yararlarına gelir getiren mallar bırakılmış bazen geliri evlada şart edilen vakıflarda da camiler lehine hükümler konmuş tur. Camilerimizin bir bölümünün yapılışına dair ibretli, hüzünlü, hoş hikâyeler vardır. Bu hikâyeler aynı zamanda mahalli folklorumuzun renkli birer yaprağını teşkil ederler.

Camilerimiz içinde üzerinde topladığı mistik rivayetler kadar, mimari bakımından da en ilgi çekici olanı Şeyh Fethullah Camiidir. Bu camiin asıl enteresan yönü Ermenilerin Gaziantep’te bulundukları sırada bu mabedimize ve kurucusuna yanı başındaki hamama karşı olan inanç ve bağlılıklarıdır.

Bizim İkinci Halife Hazreti Ebu Bekir evladından keramet sahibi bir veli diye saygı ile andığımız Şeyh Fethullahı Ermeniler (Sürp Aya) adını verdikleri bir aziz olarak takdis ederlerdi. Bizim gibi olanlar da hamamının suyundan şifa alırlardı.

Şeyh camii hastane Çınarlı dediğimiz Bey camii ise zorlu bir savunma cephesi olarak yalnız dini bakımdan değil, müdafaa tarihimiz yönünden de bayraklaşmışlardır.

Halen 34 camiimiz faaliyettedir. Bunlardan Saçaklı Karşıyaka, Yeşilova, Ulucanlar, sonradan yapılmış, harpte yerle bir olan Çınarlı ve Şahveli camileri yeni baştan inşa edilmiş; hemen hemen bütün camiler teker teker elden geçirilmiş bir kısmının yıkılan minareleri yenilenmiştir. Eyyüboğlu, Tahtani, Handan.bey Ali Nacar camileri yeniden yapılırcasına onarılmışlardı.

Son yıllarda Türk Tepenin üstünde ve Çamlı mahallesinde de birer cami inşa edilmiştir.

Minarelerimizde parlayan alemlerde ki hilâl ve Lafzı Celal gibi Türklüğün ve Müslümanlığın ebediyete kadar yücelerde parlamasını Tanrıdan niyaz ederim.

(FOTOĞRAF)

KARATARLA CAMİ’İ

(435 yıllığına Şer’i sicillerde karşılaşıldı)