Anadolunun heryanı gibi Güney ve Güneydoğu Anadolu dağları ve ovaları da yüzyıllar boyunca göçebe katarlarının gidiş gelişlerine sahne olmuştur. Yazı Toroslarda, Nurhak, Hengizek, Sof ve Ahır dağlarıyla Karacadağ’da geçiren göçebeler, sonbaharda Çukurova’ya Pazarcık, İslahiye, Amık, Harran ovalarına, Elbeyli ve Barak yazılarına, hatta daha güneye çöle inerlerdi.
Bu göçler nice aşk maceralarına, nice çatışmalara, acı tatlı olaylara tanık olmuştur. Göç kafilelerinin gidiş gelişlerinde, önlerine rastlayan bağlara bağçelere zarar vermeleri, yağmacılık kız kaçırma, ırza geçme, adam öldürme gibi kanun dışı hareketleri devleti yıllarca uğraştıran gailelerden olmuştur.
Göçler sırasında geçen olaylardan birisi (Bebek Hikâyesi) diye adlandırılır. Birde hazin türküsü vardır.
Bir yıl kışın erken bastıracağı kestirilir. Bundan ötürü yayladakiler çadırı çatmayı yıkar. Davar sürülerini önlerine katıp kışlağın yolunu tutarlar. Gümüş reşmeli kısrakların kişnemeleri, develerin konkundak ve gümbürdekleri, davul zurna sesleri ortalığı inlete inlete yürürler. Bir gün ormanlar içinden geçen göç katarı akşam üzesi o gün konaklayacakları yere gelirler. Konaklama hazırlığı yapıldığı sırada Bey çadırlarından birinden yavrum! diye çığlıklar gelmeye başlar. Herkes elindeki işi bırakıp çığlığın geldiği yana koşar. Genç bir kadının hıçkıra hıçkıra döğünüp ağladığı görülür. Az sonra bunun nedeni anlaşılır. İçinde, ağlayan genç kadının bir kaç aylık çocuğu bulunan ve bir devenin üzerinde taşınan beşiğin konak yerinde olmadığı görülmüştür. Herkeste bir şaşkınlık, bir üzüntü. Yolda düşmüşte nasıl olup kimse görmemiştir? Olayda düşmeden başka bir iş olmak gerekiyor.
Beş on kişi henüz indikleri atlarına geri atlayarak geldikleri yola dönerler, obanın bütün kadınları boğula boğula ağlayan kadını teselli etmeye çalışırlar.
Bütün gözler atlıların uzaklaştıkları yoldadır. Sıkıcı bir bekleyişten sonra gidenler uzaktan görünürler. Bütün gözler oraya dikilir. Bir şeyler seçmeye çalışırlar. Kafile yaklaşınca atlılardan birinin kucağında bir beşik görürlür. Gözlerde bir sevinç belirir. Fakat gelenlerdeki sessizlik, ilk anda beliren sevinci gölgeler. Az sonra tüm üzüntüye dönecektir. Yere indirildiği zaman içinde mışıl mışıl uyuyan bir yavru beklenen beşik bomboştur. Küçücük yatağın şurasında burasındaki kan lekeleri yüzlere bir dehşet perdesi gerer.
Develer yoluna giderken bir ağaç dalına asılan beşik, kafile oradan ayrıldıktan sonra alıcı kuşların saldırısına uğramıştır. Oba kalın bir mâtem örtüsünün altına gömülür. Birkaç gün sonra genç kadının dilinden söylenmiş şu ezgili mersiye çadırdan çadıra yayılır.
Aldan işlettim bezini
Yavrum çekerdim nazını
Kargalar oydu gözünü
Yavru beni deleyledi
Yaktı yaktı küleyledi.
Bebek seni belemedim
Yavrum diye salladım.
Yavrum nenni kuzu nenni nenni
Bebek nenni nenni uy bebek uy
Bebeğin beşiği bakır
Sallamadım takır takır
İçindeki molla Bekir
Bebek benî deleyledi
Yekin kara devem yekin
Canını zilini dakın
Ağ bebeği daldan sakın
Yavru beni deleyledi.
Yekin kara devem yekin
Dal geliy boynunu sakın
Babanın gelmesi yakın
Bebek beni deleyledi.
Deveyi Deveye çattım
Yuları boynuna attım
Kaynanadan hicap ettim
Bebek beni deleyledi
Deve dabanın yarıla
Ardıç kolların kırıla
Kaynana gözün kör ola
Yavru beni deleyledi.
Kara kuşlar ötüşüyor.
Cınak vurup bölüşüyor.
Düşman bize gülüşüyor.
Bebek beni deleyledi.
Ali ipekten abası var
Gurbet elde babası var
Yedi köyde ebesi var
Yavru beni deleyledi
Bebeğin beşiği çamdan
Yuvarlandı düştü damdan
Şimdi gelir baban şamdan
Bebek beni deleyledi.
Bu hikâye ve destan bundan 15 yıl önce Oğuzelin’de Deli adıyla anılan Abdal Cumali, 6 ay öncede Sofalıcı köyünden Hurşit’ten dinlenmiştir. Cumali son iki kıt’ayı söyleyememişti.
Hikâyenin yanık bir de türküsü var. Ancak bu şimdi piyasada söylenilenden ayrıdır. Bakır halk ezgilerini bir kazanç vasıtası yapan uydurma besteciler bölgemizin birçok halk türküleri ve uzun havaları gibi bunun da ırzına geçmişlerdir.
Cemil Cahit GÜZELBEY
