(sayfa 140’dan devam)

İran’ın Amerikan piyasasında Antep fıstığı konusunda çok büyük bir emniyet kazanmış olması, istihsalini arttırmaya devam etmesi ve istihsal seviyesini pek yakında Türkiye’ninkine çıkarması ihtimali kuvvetlidir. Bu sebeple müstahsillerimizin, daha da ciddi bir durumla karşılaşmalarını önlemek için, ihracatımızın başta Avrupa olmak üzere Amerika dışı pazarlara sürülmesi gerekmektedir. Antep fıstığının Amerika’dan başka alıcısı yok gibidir. Yılda 10 bin ton civarında antep fıstığı ithal eden Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye’nin tüm ihracatının %90'nını ithal etmektedir.

C. Antep Fıstığı İhracati

1- Fıstık Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri

a) Hukuki ve Fiili Durumu:

Fıstık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği 22/07/1940 tarihinde kurulmuştur. 1940 dan 1950 yılına kadar ortakların cüz’i mal teslimatları ile çalışmış mahsulün değerlendirilmesi yolunda etkili olamamıştır. Birliğe bağlı merkez (Gaziantep) Arıl-İncesu-Hıyam-Nizip Kooperatifleri Teşkilatları kurularak, her kooperatif kendi bölgesinde müstakilen alımlar yapmışsada, sabit idare ve işletme masraflarını karşılayamadıklarından 1946 senesinde kooperatif personellerinin işlerine son verilerek, kooperatiflerin fiili bünye kuruluşları kaldırılarak, mübayaları birlik merkezinde yapılması kararlaştırılmıştır.

Halen alımlar birlik merkezinde kooperatiflerin ad ve hesabına birlikte yapılmaktadır. 1950’den 1967 yılına kadar geçen devre içerisinde birlik, piyasada daima nazım rol oynayarak, mevcudiyetini hissettirebilmiştir. 1954-1958 yıllarında dolar üzerindeki kur farkı sebebile, kaçakçılığa mani olmak için Bakanlar kurulunun K.991 ve K.1058 sayılı kararları ile destekleme alıntıları yapılmıştır.

Ekonomik Gücü

Birlik, 1940 senesinde kurulmasına rağmen, öz kaynaktan yoksundur. 1960-1961 yıllarında Birliğin 1 milyon lira civarında öz kaynağı vardır. 1963-1964 kampanyasında, İran’da mahsulün bol olması, alıcı ülkelerin Birliğin gücünü kırmak yolunda sarf ettikleri çaba neticesi husule gelen zarar, öz kaynakları eritmiştir. Halen Birlik, T.C. Ziraat Bankası’nın açtığı yüksek maliyetli ortak kredisi ile çalışmaktadır. Bu kredi ise, dar görüş ve istenilen elâstikiyetsizlik nedeni ile müstahsil yönünden kısmen faydalı olabiliyorsa da, geleceğin problemlerine cevap verebilecek nitelikte değildir.

Birlik, maliyet ve kadro itibariyle asgari hadde çalıştığı halde, kredilerin maliyetinin yüksek olması, otofinansman yapılmasına imkan vermemektedir. Birlik, tesbit ettiği bir barem fiyatı dahilinde, ortaklarından satın aldığı fıstıkları işliyerek, iç ve dış piyasalara arz eder. Türkiye’nin, yıllık antep fıstığı ihracatının ortalama 1000-1500 tonluk (%31-%46) bir kısmı Birlik kanalı ile yapılmaktadır.

Tüccarlar:

Türkiye’nin Antep fıstığı ihracatının tahminen %69-%54’ü ihracatçı tüccarlar tarafından yapılmaktadır.

Fıstık ihracatı ile uğraşan firmaların mali güçleri, bu konudaki bilgi, görenek ve alışkanlıkları bir ihracatçıya lüzum olanın çok aşağısmdadır. Umumiyetle, mali güçleri itibariyle en büyük evsaftaki ihracatçı, kendi imkanları ile ancak 50 ton fıstığı elinde bulundurabilir. Bundan fazlasını bulundurmağa ve ihraç edebilmeğe mali güçleri müsait değildir. Zira, bir çoğu banka kredisi ile çalışmaktadır. Birikisi müstesna fiilen çalışan ihracatçıların firma olarak kuruluş tarihleri 10 seneyi geçmez. Tutucu bir görüşle, öğrendikleri satış şartları dışında, herhangi bir şekle tevessül etmeğe bilgi ve görüşleri müsait değildir.

İhracatçı firma mümessillerinin sanki bir komisyoncusudurlar. Onlar mal almak istediklerinde, gelecekteki fiyatların yükseleceğini düşünmeden ellerindeki fıstığı hemen satarlar.

D. Antep Fıstığı İhracatının Denetlenmesine Dair Tüzük

2. İhraç Edilecek Antep Fıstıklarının Özellikleri Ve Tasnifi

Hastalıklı, kirli, fare veya kuş yenikli taneler ile yabancı maddeler; iç fıstıklarda kavlak veya kavlatılmamış fıstıklar bulunamaz.

Tipler:

Kavlak antep fıstıkları tane iriliklerine göre, iç antep fıstıkları kesit renklerine göre aşağıdaki tiplere ayrılarak ihraç edilirler.

Kavlak Antep Fıstıkları

Standart Fıstık: Standart Ekstra, standart No 1, standart No 2, standart No 3, standart No 4. Krible fıstık. İnce fıstık. Naturel fıstık.

İç Fıstıklar

Yeşil iç, Gül iç ,(meverdi iç) Sarı iç.

Toleranslar

İhraç edilecek kavlak ve iç antep fıstıklarında bulunabilecek çok özürlü tane oranları, standart fıstık tiplerinde toplamı %4’e kadar bir üst bir alt tipteki fıstıklardan, krible fıstıklarda en çok %5 ince, ince fıstıklarda ise en çok %3 oranında krible fıstık bulunabilir.

3. Ambalaj

İç Antep fıstıkları çift, kavlak antep fıstıkları tek, net elli, yetmiş beş, yüzer kilogramlık çuvallar içinde ihraç edilir. Ayrıca iç ve kavlak Antep fıstıklarının, Ticaret Bakanlığınca ölçü ve özellikleri tesbit edilirken, tahta veya teneke sandıklar içinde ihraç edilmeleri de mümkündür. Ambalajların üzerine içlerinde bulunan fıstıkların özelliklerini gösteren resmi marka ve işaretlerin konulması mecburidir.

E. İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Antep fıstığı

İkinci Beş Yıllık Kalkınma Plânında (Plân dönemi içerisinde) çıtlak ve kavlak antep fıstığı üretiminin 1967-100 endeksine göre %10.1 oranında bir artış göstereceği tahmin edilmiştir. Yine ayni plan dönemi içerisinde çıtlak ve kavlak antepfıstığı yurt içi talebinin 1965 fiyatları ile 1967-100 endeksine göre %5.1 oranında, ihracatın ise %12.1 oranında artacağı tahmin edilmiştir.

Altıncı Bölüm

ANTEP FISTIKÇILIĞINDA GÖRÜLEN AKSAKLIKLAR, TEKLİFLERİMİZ VE SONUÇ

(Devam Edecek)