GECE TOPLANTILARI
Gaziantepte kışın uzun ve sıkıcı gecelerini hoşça geçirmek maksadile erkek ve kadınlar arasında ayrı ayrı toplantılar yapılırdı.
Bugün bu samimî ve eğlenceli toplantılardan erkekler arasında yapılanlar hemen hemen terkedilmiş, kadın toplantıları da tarihe karışmak üzere bulumuştur. Eski erkek toplantıları, yerlerini içkili ve çalğılı âlemlere, kadın toplantıları da yerini modern sosyete hayatına terketmektedir.
Kısmen terkedilen ve kısmen de terkedilmek üzere bulunanbu âdet ve eğlencelerin zabtedilmesi eski sosyalhayatımızın aydınlatılması bakımından çok faydalıdır ve bir folklor mevzuudur... Biz bu yazımızla bu işi yapmıya çalışacağız.
Erkekler arasında “sıra gezmek” tabir olunan bu toplantılar yakın bir zamana kadar mevcuddu. Birbirini seven kafadar arkadaşlar; arasında tertip edilir, haftanın muayyen gecelerinde sırasile bu arkadaşlardan birinin, evinde toplanılırdı. Bu toplantılarda içki yoktu. İçki yerine türlü, oyunlar; ve eğlenceler vardı. Gece geç vakta kadar bu oyunlarla hoşça bir vakit geçirilir, sonra da yemek yenilir ve cemaat dağılırdı.
Bu toplantı yemkleri mahduttu. Hemen hemen Hindi dolmasile öz çorbası ve kadayife ve yahut özbek pilavı ([1]) ile kadayife münhasırdı. Bu toplantılarda tertip edilenn oyun ve eğlencelerden ileride bahsedeceğiz.
Kadın toplantıları
Kadın toplantıları çok vakit bir vesile ile yapılır. Mevlûd gecesi, kuduz kına gecesi, son on onbeş sene içinde taammüm eden deri (Derder) gecesi ([2]) gibi…
Mevlûd gecesi: âile efradında mevcud Her hangi bir hastalığın, âfet veya sıkıntının defolması veya bir dileğin yapılması için kadınlarımız, arasında Mevlûd adamak âdettir.” Dilek yerine gelirse bu adak yapılır. Bu gece konu komşu, dost akraba toplanır. Kadın hocalar davet edilir. Hocalar Mevlûd okurlar İlâhi ve gazeller söylenir, daha sonra da geç vakta kadar oyunlar, eğlencelerle vakit geçirilir.
Kuduz kına gecesi: âile efradından birini rüyasında. Köpek ısırırsa bu rüyanın kırkıncı gecesi kuduz kına gecesi yapılır. Rüya görenin o gece yıldız görmemesi ve uyumaması lâzımdır. Çünkü yıldız görür veya uyursa kuduracağına inanılır. Bir Çatı altında bulunması ve uyumaması matlup olan bu adamı sabaha kadar eğlendirmek icap eder. Bunun için kuduz kına gecesi tertip edilir. Hısım akraba, komşu toplanır ya mevlûd okunur ondan sonra oyunlar, eğlenceler tertip edilir veya hiç mevlûd okunmaz yalnız oyun ve eğlencelerle sabahlanır. ([3]) Deri gecesi: adak üzerine ve en çok gece yapılırsa da gündüz, veya gece yapılmasında fark yoktur. Mevlâdlu deri gecesinde ilkönce Mevlûd okunur; İlâhîler söylenir. Daha sonra geniş bir sininin etrafına yoğurulmuş kına parçaları dizilir. Kınaların üzerine birer mum dikilerek yakılır. Sininin ortasına da büyük bir kabta zeytin yağile pişirilmiş mercimekli bulgur pilavı konulur. Pilavın üzerinde kaşık bulunur. Bu sini odanın içinde çepeçevre oturan misafirlere gezdirilir. Sini önüne gelen misafir, mercimekli pilavdan bir kaşık alıp yer, bir parça kına alır: (bu kına ele ve hiç olmazsa bir parağa yakılır) ne dileği varsa diler, Ondan sonra da ayağa kah kar, her hangi bir oyun havasına göre oynar oturanlar çibik ve çalgı çalarak bu oyuna refakat ederler. Bütün davetliler bu suretle pilavdan yidikten ve bir şey diliyerek oynadıktan sonra diğer eğlence ve oyunlara başlanır. Dileği yerine gelen herkes bu geceyi tekrar yaşatır.
—Devam edecek—
A. Nadi ÜNLER
[1] Özbek pilavı pirinç, et ve havuçtan yapılan bir nevi pilav.
[2] Öğretn ıen Kerim Fırat arkadaşımız Yeni Gaziantep gazetesinin 38 sayılı nüshasinde intişar eden âdet ve ananeler başlıklı yazısında d^rî gecesinin 80—100 senedenberi Antepte mevcud olduğunu yazıyorsa da bu, doğ ru delildir.
[3] Sırası gelmişken burada kuduza ait inamlardan bahsedelim: Bir İnsanı kuduz bir hayvan ısırmasile Nasıl o hastalık insana bulaşırsa riyada herhangi bir köpeğin ısırması da bu hastalığı doğururmuş.
Kuduzun en müeısir ilâcı ısırılan şahsın kırkıncı gece uyumaması ve yıldızı görmemesi imiş. Hakiki olarak kuduz köpek tarafından ısırılanlara ise eski zamanlarda okunulmuş ekmek yidirlir veya tanınmış şeyhler tarafından okunurdu. Şimdi bu batıl inana yer verilmemektedir. Bir kuduzun gerek hakiki olarak ve gerekse rüyada bir insanı ısırması o insanın içinde köpekçikler hasıl olmasına sebep olurmuş. Kırkıncı gece uyumazsa bu köpekcikler idrar yoluile dışarı çıkarmış; uyursa tabii kudururmuş.
Kuduran bir adamın eyı olamıyacağma ötedenberi inanılır. Bu zavallının azap çekmemesi ve çabucak ölmesi için de başına kül elenirmiş. Hatta halk araında “başına kül elene”deye bir de beduua vardır. Kunduranın altın görmekle de öleceğine inanılır ve altın gösterilirmiş.
