Gaziantep’in sanayi, bünyesi çok hususiyet arzeden büyük sanayi yanında ve bölger için ondan çok dikkat çekici ve üzerinde durmaya davet eden yaygın bir küçük sanayi mevcuttur. Küçük sanayidir çok sanayi kollarının esasını teşkil etmektedir. Bazı sanayi dalları ise tamamen küçük sanayi halindedir. Yerli tip dokumacılık (Kilimcilik dahil) metal ve makine sanayi ile bunları tamamlayan veya birlikte mütalaa edilmesi kabul diğer sanayi dalları bu haldedir. Çok yaygın ve gerek kalifiye eleman ve gerekse teçhizat bakımından son derece yeterli bir oto tamirciliği vardır. Oto tamirciliğinin bu derece gelişmiş olması sadece Gaziantep ve çevresinde değil çok geniş bir bölgeye hitap ve hizmet edilmesinden ileri gelmektedir. Gaziantep’te sanata karşı zengin bir istidat vardır. Bu sebeple bir çok sahada şaşırtıcı teşebbüsler ve neticelere rastlanır. Çok komple itbal malı bir makinanın gayet modernlikte taklit edilerek aynısının yapıldığını ve çok daha ucuza mal edildiğini görmekte mümkündür. Hiç umulmadık yaratıcı örnekte görmek mümkündür. Sanayi çeşidi boldur ve çalışanların sayısı yatırılan sermaye ve kullanılan muharrik kuvvet gibi umumiyetle tatbik edilen kriterler nazarı itibare alındığı takdirde küçük sanayi niteliğinde olan bu ufak ünitelerden hemen hemen hiç birisi seri imalata geçmemiştir. Umumiyetle bunlar ihtiyaca göre ve sipariş üzerine çalışmaktadırlar.

Bahis konusu edilen sanayinin bugünkü halini değiştirmek, modern sanayicilik ölçülerine göre birleşmelerini ve teşkilatlanmalarını sağlamak için yerli ve yabancı uzmanların fikirleri alınmış mahalli ve hükümet çapında çalışmalar olmuştur. Çalışmalar devam etmektedir. Ancak bugüne kadar tatmin edici bir sonuca ulaşıldığı iddia edilemez.

Yerli ve yabancı uzman ve müşahitler, ilgili ve yetkili merciler müşterek ve değişmez bir kanaata varmışlardır. Gaziantep’te zengin ve yüksek kabiliyetli bir küçük sanayi potansiyeli mevcuttur. Ve potansiyeli kanalize etmek ve bu potansiyelden Türk Ekonomisi hesabına yararlanmak lazımdır. Bunun başarabilmesi için çeşitli fikirler ve metotlar ileri sürülmüş ve ortaya çıkmıştır. Konu önlemiyle mütenasip olarak hükümetçe ele alınmış, Sanayi Bakanlığı ile İmar ve İskân Bakanlığı çalışmaları deruhte etmiştir.

Hükümetçe yapılan işler arasında Gaziantep’in sınai bünyesinin yetkili uzmanlara tetkik ettirilmesini, Gaziantep’in küçük sanayi bakımından pilot bölge ilân edilmesini ve Gaziantep’e bir sanayi sitesi yapılmasına karar verilip teşebbüse geçilmesini sayabiliriz.

Bugünkü haliyle münferit, cılız üniteli ve proğramsız bir bünyeye sahip görünüşü olan sanayiimiz için müessir bütün faktörler hesaba katılarak tayin edilen ilk merhale montaj sanayiine yardımcı, ihtisaslanmış bir sanayi hüviyetine sokulmasıdır. Bu merhaleye varmayı güçleştiren çeşitli sebepler müşahade edilmektedir. Ve bunları iki grupta toplamak mümkündür.

1- Sermaye kifayetsizliği.

2- İş hacmine ve bünyeye uygun kredinin olmayışı.

3- Teknik bilgi noksanlığı.

4- İşletmecilik ve pazarlama alanlarında yetişmiş elemanlarn bulunmayışı.

5- Bugünkü iş ve gelir sevviyesinin sahipleri tarafından tatminkar bulunuşu.

6- Münferit ve müstekil iş sahibi olma yolundaki mevcut ve kuvvetli duygu ve temayül dolayısıyle kollektif çalışma ve teşebbüs alışkanlığının teesüs edememiş olması. Birinci gurup sebeplerini belli başlılardır.

İkinci gurup sebepler arasında:

1- Enerjinin kifayetsiz ve pahalı oluşu.

2- Ham madde kaynaklarından, büyük pazarlardan ve irtibat kurulması düşünülen sanayi merkezlerinden uzak oluşu.

3- Şehirde sanayi mıntıkası olarak ayrılan yerlerin mahdut ve çok pahalı olması dolayısıyla ucuz ve ihtiyaca yetecek kadar kuruluş yeri edinmenin çok güç oluşu. Önemli sebepleri teşil etmektedir.

1966 yılı Gaziantep şehri sanayii hakkında daha açık bir fikir vermek için, çeşitli iş kolları ve iş yeri sayısını aşağıya alıyoruz:

Gaziantep’te yapıldığı tesbit edilen makine ve diğer mamuller aşağıya çıkarılmıştır.

45 ila 200 Wat arasında elektrik motorları, Şarap ve su santrafüjleri, Tezgah matkapları, Hava karmaları, soğuk hava dolapları (Buz dolapları) ve odaları, mekik, akümülatör, kampana, piston gömlek, cendere, vantilatör aspi ratör, su tesisatı malzemeleri (Te, ka ma, dirsek, kampana) torna tezgahı, helva makinaları, leblebi kavurma makinaları, dondurma makinaları, Püskivi fırınları, iplik kurutma santrafüjleri, çikolata makinaları, şekerleme imalında ve ambalajında kullanılan makinalar, dokuma makinaları, çakar (desen) makineleri, elektrik kaynak ve cunta kaynak makineleri, marangoz makineleri (Planya, matkap, freze), oto hava frenleri, tuz ügütme makineleri, bulgur ve un değirmenleri, üzüm ezme presleri, Şarap filitreleri, otomatik kahve kavurma makineleri, et makineleri, biriket makineleri, taş kırma konkasörü, hidrolik carıshal, eksoz (susturucu), sabun kesme ve damgalama makinesi, elbise temizleme makinesi, sanayi gaz ocakları, tanker, itfaiye merdiveni, profil kesme makineleri, irmik sansürü ve emme makineleri, üst kapak, kollektör, ön akis, lamberi ve dişliler gibi çok çeşitli oto parçaları, yapılmaktadır. Gaziantep’li sanayicilerin büyük gayreti ile bugüne kadar inanılması güç bir seviyeye ulaşılmıştır. Gaziantep’e çekilen elektirik hakil hatlarının tamamlandığında, Gaziantep özel teşebbüsünün daha hızlı gelişeceğine, yukarıda sıraladığımız birçok zorlukları da halledeceğine inanıyoruz. H. Y.

(NOT: Bu yazının bir kısmı aynen, yarıdan fazlası da özet olarak Gaziantep Ticaret ve Sanayi Odası yayınlarından alınmıştır.)