Gaziantep Vilâyetinin Merkez, Kilis, Nizip kazalarında ve Besni havalisinde eski Türkmen ananelerinin hala yaşadığı görülmektedir. Çoktan yerleşmiş olduğu halde aşiret ananelerine büsbütün yabancı olan Türk köylerine de tesadüf edilir. Böyle köylere misal olarak Gaziantep’in şarkında beş saatlik mesafede vaki (Keferbostan) köyünü gösterebiliriz. Bu köye mensup İbiş Kâhya oğlunun verdiği malumata göre bu köy ahalisi aşiret ananelerini katiyen bilmezler. İbiş Kâhyanın oğlu aşiret ananelerile alakadar olan köylerle kendi aralarındaki farkı şu suretle ifade etti:
(Türkmen köylülerin yanında oturursan aşiret isimlerini saymağa başlarlar. Kimin nesi olduğunu, babasının nasil döğüştüğünü, falan aşiretle nasıl kavga ettiğini, söylerler. Biz Türküz. Kan alıp vermemizde yoktur. Köyümüz 20-25 evden ibarettir. Düğünlerimizde Türkmenlere benzemez. Aşiretlerde kadın erkek beraber olur. Bizde böyle de ğildir. Bilakis bizde bir kızın elinden bile tutulamaz. Köroğlu destanını ve buna benziyen destanları bilmezler. Başka köylere nazaran Keferbostanlılar sofudurlar. Rakı filan içmezler.)
Çoktan meskûn olduğu halde aşiret ananelerini devam ettiren Türkler de vardır Bunun misali Elbeylilerdir. Elbeyliler hala aşiret tesmiye olundukları ve aşirot usulu idaresini bütün an’aneleriyle muhafaza ettikleri halde, göçebe olanları yoktur. Hep meskundurlar.
Elbeyli Türkmenleri bugün 34 parça köyden ibaret olup Suriye hududu dahilinde kalmışlardır.[1] Bu köylerin bulunduğu mahal ve isimleri aşağıda gösterilmiştir:
1- Sipahi köyü: Akçakoyunlu istasyonuna yarım saat mesafede demiryolu ve sınırın cenubundadır. Önce Elbeyli beyleri bu köyde otururlardı.
2- Arapazzi: Akçakoyunlu istasyonunun cenubunda 11 dakika mesafededir.
3- Kadılar: Aynı istasyon cenubunda 3 çeyrak saat mesafededir.
4- Haydarpaşa: Ayni istasyon cenubunda 3 çeyrek saat mesafededir.
5- Eşekçi: Aynı istasyon cenubunda bir saat mesafededir.
6- Baltacık: Aynı istasyonun cenubunda bir saat mesafededir.
7- Memiri: Cenupta 1,5 saat mesafededir.
8- Çörtenhüyük: Cenupta üç çeyrek saat mesafededir.
9- Öküzöldüren: İstasyon cenubunda 10 dakika mesafededir.
10- Babileylim: İstasyon garbinde 1,5 saat mesafededir.
11- Ziyaret: Akçakoyunlu istasyonunun cenubi garbisinde 1,5 saat mesafededir.
12- Taşkapı: Akçakoyunlu istasyonunun cenubi garbisinde 2 saat mesafededir.
13- Kocalı: Akçakoyunlu istasyonunun cenubi garbisinde 2 saat mesafededir.
14- Zülf: Akçakoyunlu istasyonunun cenubi garbisinde 2,5 saat mesafededir.
15- Sandı: Akçakoyunlu istasyonunun cenubi garbisinde 3 saat mesafededir.
16- Arapçevirdin: Akçakoyunlu istasyonunun cenubi garbisinde 4 saat mesafededir.
17- Kalkım: Akçakoyunlu istasyonunun cenubi garbisinde 3 saat mesafededir.
18- Sekizler: İstasyon garbinde 2,5 saat mesafededir.
19- Haliloğlu: İstasyon garbinde 2,5 saat mesafededir.
20- Silsile: İstasyon garbinde 2,5 saat mesafededir.
21- Karsenli: İstasyon garbinde 2,5 saat mesafededir.
22- Ayaşa: İstasyon garbinde 2,5 saat mesafededir.
23- Molla Arap: İstasyon garbinde 3 saat mesafededir.
24- Çobanbey: İstasyon garbinde 3 saat mesafededir.
25- Alçı: İstasyon garbinde 4 saat mesafededir.
26- Telli Ayşe: İstasyon garbinde 4,5 saat mesafededir.
27- Zihi: İstasyon garbinde 4,5 saat mesafededir.
28- Duyran: İstasyon garbinde 4,5 saat mesafededir.
29- Hasan Muhammed’in Köyü: İstasyon şarkında 3,5 saat mesafededir.
30- Kemmuntepe: İstasyon şarkında 10 dakika mesafededir. Elbeyli beyi bu köyde oturmaktadır.
31- Karacairan: Garpte 3 çeyrek saatte mesafededir.
32- Üçayak: Garpte bir saat mesafededir.
33- Çangallı: Garpte 1,5 saat mesafededir.
34- Beylerbeyi: İki saat mesafededir.
Elbeyli beyi Mehmet beyin (Kersentaş) civarında yeni tesis edilmekte olan (Hacer) köyünde verdiği malumata göre: Elbeyli aşireti eski zamanda Sivas ve Kemah havalisinde bulunmuşlardır. Sonra hükümet emri ile Sacur nehrinin bugünkü Suriye hududuna çıktığı yerlere iskân edilmişlerdir. Rivayete göre, buradaki araplara karşı kullanılmak maksadıyle getirilmişlerdir. Mehmet beyin ecdadından biri burasının hudut kumandanı olmuştur. Elbeyli beylerinin sülalesine, diğer Türkmen beylerinin sülalesi gibi (Torun) tesmiye derler. Bunlar Kemahdan gelmişlerdir. (Sultan Malik) in uşağı “Evladı” imişler. Elbeyliler içinde bulunan “Şahveli”ler ise Hamadan gelmişlerdir. Elbeyliler bunlarla: (Fellah) diye alay ederlermiş.
Elbeyli aşireti 4000 kadar haneden ibaret olup hepsi meskundurlar. Göçebe halinde bulunanları kalmamıştır.
Karaşeyhli Süleyman ağanın verdiği malumata göre: Elbeyli aşireti ve bütün Türkmenler Sivas ve Kemah havalisinden sürgün olarak buraya gelmişlerdir. Geldikleri zaman bütün bu Türkmen aşiretleri 80 bin çadırdı. Bunların davul zurna çalan aptalları 500 çadırdı. Aptaller kıptidir. Şimdi de Elbeyli aptalları ve Türkmen aptalları ayrıldılar.
Elbeyli aşiretlerinin oturduğu mıntıkada Akçakoyunlu namında bir mevki olması bunların (Akçakoyunlu heyetine dahil) Türkmen beylerinden birine mensup olduğuna delil addolunabilir. Kabilelerinin Elbeyli tesmiye edilmesine sebep, bunlata yabancı kabileden bey tayin edilmiş olduğu imiş. Bunların buralara Sivas taraflarından gelmeleri de Ahmet Refik Bey tarafından neşredilen vesikalarla sabit oluyor.[2]
Elbeyli beylerinin (Torun oymağı) nın: (Melik Danişment) ahfadından olmasına dair rivayetlerin de tarihi bir esası olabilir.
Elbeyliler de: Gavur elli, Tırklı, Birellu ve Torun oymakları vardır. Eski zamanlarda Elbeylilerin reisi Uzun Hamza namında biri olmuştur. Elbeyli aşiretine dair Elbeyli Sadık beyin verdiği malumat:
Elbeyli, Türkmen ve Baraklar 80.000 çadır, Sivas tarafından buraya sürülmüşlerdir. Bu, Kadıoğlu Yusuf paşa zamanında oldu. Burada da rahat durmamışlar ona buna çatmışlar. Binaenaleyh Padişahın emri ile Rakkaya sürülmüşler, orada o zaman araplar vardı.
Bunlar arapları çöte sürmüşler. Bu çöl de Yusuf Paşa kışlası vardı. Araplar: (Beni Sait) kabilesine mensup idiler. Buralarda Elbeyliler Rişvanlarla muharebe ettiler. Önce galibiyet Rişvanlar tarafında idi. Pek çok Elbeyli telef oldu. Bu muharebe altı ay kadar devam etmiştir. Nihayet Elbeyliler galip oldular ve yine Araplarla Elbeyliler arasında (Alabaş) muharebesi olmuştur. Buda (Beni Sait) kablesiledir. Muharebede bütün Türkmenler müttefik olmuşlardır.
(ABDÜLKADÎR İNAN)
(Bu yazı Şakir Sabri Yener tarafından Ankara Milli Kütüphanede mevcut Halk Bilgisi Haberleri dergisinin 15 Eylül 1934 tarihli cilt 4, sayı 40, sayfa 73’den aynen kopya edilmiştir.)
[1] Aki Rıza beyin (Cenupta Türkmen oymakları) adlı eserinde de Elbeyli köylerine ve aşiretlerine dair malumat vardır.
[2] Ahmet Refik: (Anadolu’da Türk aşiretleri) Türkiyat Enstitüsü neşriyatından, İstanbul —1930— Bu eserdeki vesikalarda Elbeyli taifesi «Yürük» ve Türkmen” dîye zikrolunuyor. Bakı nız: Vesika numarası 121, 125, 128, 133, 161 ve 211
