Temmuz 1968 ayında, Gaziantep Kültür Derneği yeni bir kitap daha yayınladı. Hulusi Yetkin’in yazdığı ve metin kısmının 106 sayfa tuttuğu bu eser: (Gaziantep Tarihi ve davaları) ismini taşıyor.
Gaziantep Tarihini başlangıçtan alıp bugüne kadar anlatan bir kitap bugüne kadar yayınlanmış̧ değildi. Eski halkevi zamanında ve daha sonra eski halkevinin Gaziantep’te yayın sahasında yerini alan Kültür Derneği mensupları tarafından, Gaziantep Tarihi konusunda birçok araştırma, derleme, İnceleme yapılmış̧ ve halâ yapılmaktadır. Araştırmaların ve derlemelerin büyük bir kısmı yayınlanmıştır. Fakat henüz bu bilgi malzemelerini bir araya getirip işleyen ve bize bir (Gaziantep Tarihi) sunan bir tarihçi çıkmamıştır. İnşallah yakında çıkar.
Hulusi Yetkin, Gaziantep Tarihi ve davaları kitabının önsözünde de belirttiği gibi kendisi amatör bir tarihçidir. Eseri bir tarih denemesidir. İlk defa olarak Gaziantep Tarihi bir bütün olarak ele alınmış̧ ve gelecek yıllar için de Gaziantep halkının yararına birçok temennilerde bulunulmuştur.
Hulusi Yetkin önsözde kitabını niçin yazdığını açıklıyor. Gaziantep’le ilgili sosyal araştırma ve derlemelerin öneminin birçok aydınımızca anlaşılmadığından dert yanıyor. Gaziantep’in tarihî, coğrafyası, ekonomisi, sosyal yapısı gibi konular ilmi açıdan iyi bilindiği ve Gaziantep halkının durumu iyi teşhis edildiği taktirde, Gaziantep’te cereyan edecek olayları önceden tahmin etmenin, olaylara yön vermenin mümkün olduğunu hayatından misaller vererek anlatıyor. Aydınlarımız, Gaziantep ve halkı hakkında müsbet bilgi ile mücehhez kılınmazlarsa, Gaziantep halkının hızla kalkınma arzusuna set çekilir, halkın isteklerini süratle gerçekleştirecek yeni bir organizasyon kurulmaz ise önümüzdeki yıllarda Gaziantep’te hoş olmayan bazı olayların cereyan edeceği ve bazı sosyal patlamalar olacaktır, deniyor. Yüzlerce köy ve kasabalardan gelip Gaziantep mahallelerine yerleşen yeni Gaziantep halkının, iktisadi alanda hızla kalkınmak istediğini, siyasi alanda idareye ortak olmayı arzu ettiğini, bu arzuya engel olmaya çalışacak politikacıların politik hayatlarının son bulacağını göreceğimiz yılların gelmekte olduğu izah ediyor. Türk halkı, en ağır şartlarda dahi yaşama savaşlarından üstün çıktığını, 1968 yılında da Gaziantep halkının olağanüstü günlere mahsus yeni bir ruh haline girmek üzere olduğunu, Gaziantep halkının kendini sıkan ve bağlayan İktisadî zorlukları da yenmek istediğini, iktisadi zorlukların yeni kurulacak bir organizasyonla yenilebileceğini, Gaziantep halkının bu yeni organizasyonu kuracağını, kalkınacağını ve buna kimsenin mâni olamayacağını bildiren Yetkin, Gaziantepli aydınları Gaziantep halkını daha iyi tanımaya davet ediyor.
Gaziantep tarihi ve davaları kitabının metin kısmı 4 büyük bölüme ayrılmış:
1) Birinci bölümde evvela Gaziantep bölgesi kavramı ele alınıyor. Gaziantep’le aynı örf ve zihniyeti taşıyan halk kütlelerinin kapladığı sahaları izah ediyor. Dil, Kültür ve Tarih birliği ile birbirine bağlı şehir, kasaba ve köyleri açıklıyor. Gaziantep Bölgesi, Türkiye Türklerinin güneydoğu bekçisi olduğu sonucuna varıyor. Gaziantep’in Ortadoğu ülkelerinde merkezî bir mevkide bulunduğunu, coğrafi önemini belirttikten sonra, İslamlardan evvelki Gaziantep tarihi kısaca izah edilmiş. Daha sonra Gaziantep bölgesine İslamların, Oğuz Türklerinin gelişi ve yerleşmeleri, Haçlı seferlerinde, Antakya Hristiyan haçlı krallığı ile, Urfa ve Maraş̧ kontları, Kilikya Ermeni kıratları ile yaşama savaşları anlatılıyor. Memlûklar ve Dulkadiroğulları devrinde Gaziantep Bölgesi Türklerinin Anadolu Türklerine manevi bağlarla nasıl bağlı oldukları izah edildikten sonra, Osmanlı hükümdarı Yavuz Sultan Selime nasıl bütün kapıların sevinçle açıldığı ve yardım edildiği izah ediliyor.
Osmanlılar idaresinde Gaziantep’in çektiği ıstıraplar, Osmanlı devletinin iskân politikası hatası, Mısır Arap ordularına karşı Anteplilerin 1832-1840 direnmesi, Ermeni azınlığın kuvvetlenmesi birinci bölümün son bahislerini teşkil ediyor.
2) İkinci Bölüm Türkiye Cumhuriyeti doğarken Gaziantep savunması baştan sona kadar 25 sayfa içinde özetlenmiş̧, Gaziantep Türklerinin teşkilâtlanma ve savaş taktikleri izah edilmiş.
3) Cumhuriyet devrinde Gaziantep 3. bölümde ele alınmış ,47 yıllık Cumhuriyet idaresinin Gaziantep’e sağladığı faydalar ile sağlayamadığı imkanlar ayrı ayrı bahisler halinde izah edilmiş. Son 47 yıl içinde Gaziantep halkının sosyal ve siyasi gelişmesi safha safha açıklanarak 1968 yılı başlarına gelinmiş.
4) Dördüncü bölümde Gaziantep Bölgesinin davaları ele alınmış, Türk devletinin alması gereken tedbirler ile Gazianteplilerin yeniden kurması gerektiği ademi merkeziyet idaresini, başka bir değişle organizasyonu (Teşkilatlanmayı) ayrı ayrı bahisler şeklinde izah etmiş̧. Hulusi Yetkin’in 1968 mahalli seçimlerinde Belediye Başkan aday adayı sıfatıyla halka yaptığı açıklamalar bu dördüncü bölümde kısaca özetlenmiş.
Onbir yıldan beri Gaziantep Kültür Derneği çatısı altında derlediği ve binlerce sayfalık yer kaplayan bilgileri Gaziantep’in kalkınması için değerlendirmeye çalışan Hulusi Yetkin’i tebrik ederim.
