1970 yılında, Gaziantep Kültür Derneği Kitap ve buroşür yayınları arasında, 55 sayı ile yayınlanan (Gaziantep Şer’i Mahkeme Sicillerinden Örnekler) isimli 136 sayfalık kitabı zevkle okudum.
Hicri 936 (Milâdî 1529) ilâ hicri 1330 (Milâdî 1911) tarihleri arasında düzenlenen, Osmanlı devri Gazlantep’ini gün ışığına çıkaran, halen Gaziantep müzesinde bulunan, 175 ciltlik Gaziantep Şer’i mahkeme sicilleri, tahminen 50-60.000 sayfa tutmaktadır. 175 ciltte 80-90.000 ferman, buyurultu, tesbit ve tesciller, veraset belgeleri, vakfiyeler, tayinnameler, mahkeme kararları, vergi cetvelleri, istatistikler, sözleşmeler yer almaktadır. Sözün kısası Şer’i Siciller, Cemil Cahit Güzelbeyin de belirttiği gibi: (Gaziantep Şer’i Mahkeme Sicilleri, bölgemizin Osmanlılar çağındaki tarihsel, Kültürel ve toplumsal yaşantısını yansıtan bir belge hâzinesidir.)
Şer’i Siciller, senelerden beri birçok meraklının dikkatini çekmiştir. Anadolunun gerçek Osmanlı devri tarihini yazabilmek için bu Sicilleri okumak gerekir. Gaziantep Kültür Derneği, Gaziantep Şer’i Mahkeme Sicillerini tanıtmak amacı ile 1957 yılından beri, Kültür Dergisinde zaman zaman yazılar yayınlamıştır. 1965 yılında Gaziantep Belediyesinin maddî desteği sağlanmıştır.
Cemil Cahit Güzelbey tarafından Şer’î sicillerin incelenmesi, özetler çıkarılması, bugünkü Türkçeye çevrilerek daktilo edilmesine, belgelerin tanıtılması için bilgiler (notlar) eklenmesine 1965 yılında başlanmıştır. 1965 ilâ 1969 yılları arasında Cemil Cahit Güzelbey tarafından bin daktilo sayfasına yakın yazı ile, 175 ciltten 80 cildin tanıtılması hazırlanmıştır.
1966 yılında Kültür Derneği tarafından, fasiküller halinde, Cemil Cahit Güzelbeyin hazırladığı yazılar, yayınlanmaya başlanmıştır.
148 sayfalık birinci fasikülde 1886 ilâ 1909 tarihli, 153 ilâ 160’ncı ciltlerde yer alan belgelerden örnekler verilmiştir.
124 sayfalık ikinci fasikülde 1841 ilâ 1886 yıllarını dile getiren, 144 ilâ 152 nolu ciltlerdeki belgeler ele alınmıştır.
124 sayfalık üçüncü fasikülde cilt 142 ilâ 143 ciltte yer alan 1826 ilâ 1838 tarihli belgeler tanıtılmıştır.
1967 yılında fasiküllerin neşrine devam mümkün olamamıştır. Derneğe Özel idarenin yaptığı yardım tamamen kesilmiş, Belediyenin yaptığı yardım ise yüzde 60 azalmış, Kültür Derneği bütçesi açık vermeye başlamıştır.
Şer’î Sicillerin bazı örnekleri seçilerek, Gaziantep Kültür Dergisinde 1967-1970 tarihlerinde yayınlanmıştır. Dergide yayınlanan bu belgeler ilgi ile karşılandığından, 1970 yılında (Gaziantep Şer’î Mahkeme Sicillerinden Örnekler) isimli kitap satışa çıkarılmıştır. Bu kitapta, 1729 ilâ 1820 yılları arasında düzenlenmiş, 81 ilâ 141 ciltlerde yer almış belgelerden örnekler yer almaktadır. Derneğin ilk fırsatta 4,5 ve ilâhiri fasikulleri neşretmesini temenni ederim.
Şer’î Mahkeme Sicillerinden Örnekler kitabında yer alan bazı belgeleri, Hulusi Yetkin tarafından hazırlanan dernek tarafından 56 numara ile bastırılan (Gaziantep Türkçülüğünün bayrak şehidi şahin Bey) kitabında yorumlanmıştır. Belgelerdeki olayların iç yüzlerini daha iyi anlamak için derneğin en son yayınladığı 56 numaralı kitabı mutlaka okumak faydalı olur kanaatindeyim.
