1967 yılının yaz avlarının sıcak günlerini yaşıyoruz. Her yıl olduğu gibi bu yılın yaz aylarında da, hemşehrilerimizin su yetersizliğinden doğan şikayetleri mahallî gazetelerimizde sık sık yer almıya başladı. Bilhassa yeni kurulan mahallelerimiz halkı arasında su davası zaman zaman günün konusu olmakta, Gaziantep şehrini kısa zamanda bol suya kavuşturamıyan Gaziantep Belediyesini sorumlu tutan vatandaşlarımıza da sık sık rastlıyoruz. Gaziantep Belediyesinin bugünkü imkânları ile Gaziantep şehrini kısa zamanda yeterli miktarda suya kavuşturmasının mümkün olup olmadığını birlikte inceliyelim.

FENNİ SU ŞEBEKESİ GAZİANTEP ŞEHRİNDE NE ZAMAN KURULDU?

Bugünkü su durumunu iyice anlıyabilmek için, evvelâ, Gaziantep şehrinin su şebekesi tarihçesine kısaca bir göz atalım: İlk fennî su tesisi Gaziantepte 1936 yılında yapılmıştır. Eskiden beri kanallarla şehre getirilen Pancarlı pınarı suyu, 250 milimetrelik borularla şehre verilmiştir. Saniyede 35 litre veren Pancarlı pınarının gücü yaz aylarında 15 litre Saniyeye kadar düşmektedir. 1936 yılında şehir içi su şebekesi de Pancarlı suyunun 35 litre saniyelik debisine göre hesap edilmiş, dar borularla ilk şebeke kurulmuştur. 1936 yılında Gaziantep şehrinin nüfusu 52 000 civarında idi. Sanki bu nüfus hiç artmıyacakmış gibi 40.000 nüfus yeter şekilde bir su şebekesinin kurulmuş olması, yapılan ilk büyük hata olmuştur kanaatindeyiz. Demek oluyorki Türkiyenin yedinci kalabalık şehri olan Gaziantepe, fenni anlamda ilk sıhhi su, bundan sadece 31 yıl önce getirilebilmiştir.

HIZLA ARTAN NÜFUSA RAĞMEN, GAZİANTEP ŞEHRİ SU ŞEBEKESİNİN GELİŞMESİ NASIL BİR SEYİR TAKİP ETMİŞTİR?

Çok partili devreye girildikten sonra Gaziantep şehrinin nüfasu hızla artmaya başlamıştır 1945 sayımında 62.775 kişi olan şehir nüfusu 1950 sayımında 71.877 kişiye ulaşmış, 1955 de daha da hızlanarak 97.144 kişiyi bulmuş, 1960 sayımıuda 124.097 olan Gaziantep şehri nüfusa 1965 sayımında 153.367 kişiye ulaşmıştır. 1927 ilâ 1945 yıllan arasında her yılortalama binde 25 oranın da Gaziantep şehri nüfusu artarken, 1945 ilâ 1965 yılları arasında artış hızı birden bire artarak binde 60 civarına ve bazı yıllarda binde 70 oranı gibi çok önemli bir hıza erişmiştir. 1965 nüfus sayımına göre Gaziantep şehrinin nüfusu her ay 571 kişi artmaktadır. Başka birdeğişle Gaziantepte yaşıyanlar bir yılda 6854 kişi fazlalaşmaktadır. Bir insanın askari günde 100 mg suya ihtiyacı olduğuna göre Gaziantep şehrinin su ihtiyacının nasıl bir hızla arttığını kolaylıkla anlıyabiliriz.

Gaziantep şehri su şebekesi ise artan nüfus hızına göre senelere göre genişletilip takviye edilebilmişmidir? Hayır. Gerçekten: Nizip yolundaki kuyu ancak 1946 yılında faaliyete geçebilmiştir. 1953 de Gazhane kuyusu, 1957 de Kasırcı pınar, 1959 da Batal Hüyük, 1960 da Batal hüyük yuvarlak kuyum, 1962 de Narlı yolu kuyusu şehre su vermiye başlıyabilmişti. 1962 yılında Gaziantep şehrine günde sadece 8850 ton su verilebiliyordu. Eskiyen şehir su şebekesinden sızıp kaybolan sn miktarının yüzde 35 gibi çok yüksek bir derecede olduğu da hesap edilmiştir. 1962 yılında Gaziantep şehrinde yaşıyan 138.000 kişiden sadece 69.000 vatandaşın kış aylarına mahsus olmak üzere şehir şebekesinden yeter derecede istifade edebildikleri, şehir nüfusunun yarıdan fazlasının ise eskiden olduğa gibi özel kuyulardan elde ettikleri sularla ihtiyaçlarını karşıladıkları bir gerçektir.

GAZİANTEP ŞEHRÎ SU ŞEBEKESİNİN SON YILLARDAKİ DURUMU

1963 ila 1967 yılları arasında Gazintep şehrinin su meselesine Gaziantep belediyesinin büyük bir önem verdiği müşahade etmekteyiz. 1964 yılında Gaziantep şehrinin ilk defa su projesi yaptırılmış: 1962 yılında şehre verilen günlük 8850 tonluk sıhhî su, 1966 yılında 3 misli civarında artırılarak 24.000 tona çıkarılmıştır. 1963 yılına gelinceye kadar mevcut su depolarının toplam hacmi, 3.000 metreküpü ancak bulmuş iken, 1965 yılında 1000 metreküp hacimli Çıkşorut su deposunun, 1966 yıllında ise 3500 metreküp hacimli Kurbanbaba su deposunun inşaatına başlanmıştır. Halen her iki su deposunun inşaatı bitmek üzeredir. Mevcut su kuyularının derinlaştirilmesi için derin pompaj motorları satın alınmakta, 300 ve 450 milimetrelik terfi boruları ile şebeke takviye edilmekte, şehire verilen günlük 24.000 ton suyun 1968 yılı başlarında 36.000 tona çıkarılmasına gayret edilmektedir. Mevcut şebekeden mümkün olduğu kadar fazla vatandaşımızın istifade edebilmesi için mevcut şikayetler dikkatle İncelenmekte, ileri sürülen hal çaraleri içinde mantıkî olanları denenmektedir. Klorlama tesisleri ile şüpheli sular ilaçlanmaktadır. Gaziantep Belediyesinin son yıllarda görülen büyük gayretine rağmen, hızla artan nüfus artışını mevcut şebekenin karşılıyamaması, yan aylarında su kuyularından gelen suyan azalması, şebekenin eskiyen kısımlarının çok kaçak vermesi, yeteri miktarda su deposunun olmaması, kaçakları tesbit eden soua-test deoecton cihazınn belediyemizde bulunmayışı, eskiden döşenen boruların darlığı gibi çeşitli sebeplerle halkım ızın şikayetlerinin gelecek yıllarda da devam edeceğe benzemektedir. Şikayetlerin son bulması, sanayi şehri manzarasına bürünen Gaziantepimizin hızla artan su ihtiyacını karşılıyabilmek için ne yapılmalıdır? Başka bir değişle bugünkü mevcut su şebekesini en az 400.000 nüfusa göre yeniden kurma ve büyük su kaynaklarından bol su getirmek işin ne gibi bir yol takipedilmelidir?

BÜYÜK SU KAYNAKLARINDAN GAZÎANTEPE SU GETİRİLMESİ İÇİN NE YAPMAK GEREKİYOR?

Gaziantep şehri civarında büyük su kaynakları mevcut değildir. Gaziantep şehri ortalama yüksekliği bin metreye bulan bir yayla ortasında kurulmuştur. Bu yayla güneye doğru alçalır. Gaziantep’in doğusunda 80 kilometre uzaklıkta Fırat nehri ile Gaziantep şehri arasında 600 metrelik bir yükseklik farkı vardır. Gaziantepin kuzeyinde bulunan Aksu nehri İle Gaziantepin rakıms farkı 500 civarındadır. Gerek 400 rakımlı Fırat nehri ve gerekse 500 rakımlı Aksu nehri Gaziantep yaylasının yer altı ve yer üstü su servetlerini kendilerine çekmektedirler. Fırat ve Aksu nehrinden veya Pazarcık civarında inşa edilen Kartalkaya barajından Gaziantep şehrine su getirilmesini İktisadî bulmuyan Devlet Su işleri etüt ve plânlama dairesi Narlı civarında msvcut ve yine Gaziantep havzasından beslenen büyük su kaynakları üzerinde durmuştur. Yapılan hesaplara göre Gaziantepe 40-50 kilometre uzaklıktaki Mizmizli menbaı saniyede 4000 litre, Bağdama menbai saniyede 5000 litre su verecek kabiliyettedir. Başka bir değişle Mizmilli kaynağı günde 345.600 ton, Bağlama kaynağı günde 432. 000 ton su vermektedir. Her iki kaynağın toplam verimi, günde 778 600 ton olup, halen Gaziantepe günde verilen 24.000 ton suyun 32 mislinden fazladır. Gaziantep şehrinin nüfusu bir milyonu geçse dahî. Narlı ve Köprüağzı tren istasyonu civarındaki kaynakların Gaziantep şehri ile birlikte geniş bir çevrenin uzun yıllar rahatlıkla ihtiyacını karşılıyacağı anlaşılmıştır. 1963 yılında Devlet Su işleri etüt ve plânlama dairesinin hazırladığı bir proje ve kanun tasarısına göre, Narlı civarındaki pınarlardan 725 litre saniyelik suyun pompajla ve 34 kilometrelik bir isale ile Gaziantepe verilebilmesi için, 1963 fiatlarına göre 43.250.000 liraya ihtiyaç vardır. Kurulacak bu tisis 982 yılına kadar Gaziantep halkının ihtiyacını karşılıyacak, 1982 de ikinci bir boru hatının deşenmesi gerektiği hesap edilmiştir. Birçok büyük şehirlerimizin su davasını devletimizi halletmektedir. Projedeki muazzam rakamların karşısında Gaziantep belediyesinin çok küçük kalan imkânlarını mukayese edersek, Gaziantep şehrinin su davasını da hükümetin halledebileceği gerçeğI kendiliğinde ortaya çıkar.

MEVCUT ŞEBEKENİN GENİŞLETİLİP ISLAHI İÇİN KAÇ LİRAYA İHTİYAÇ VARDIR?

Gaziantep şehri mevcut su şebekesinin düzeltilip genişletilmesi için 25 milyon liraya ihtiyaç olduğu 1963 yılı fiatlarına göre Devlet su işleri genel müdürlüğünce hesap edilmiştir. 25 milyon lira Gaziantep belediyesinin son yıllarda çok artan bütçesinin dahi bir mislinden fazladır. Yüzlerce davayı halletmek zorunda olan Belediyemizin bütün bütçesini su meselesine sarfetse bile, mevcut su şebekesini dahi düzene sokamıyacağı, şikayetlerin arkasının kesilmiyeceği, rakamların azametinden anlaşılmaktadır. Demek oluyorki, birçok büyük şehirlerimizde olduğu gibi Gaziantep şehri su şebekesinin ıslah ve genişletilmesi işini de Belediyemiz, devletin çok büyük yardımı olmadan gerçekleştiremez.

SONUÇ

Gaziantep şehri su şebekesini genişletmek ve düzeltmek ve aynı zamanda bol su veren kavnaklardan Gaziantepe su getirmenin 75 ilâ 80 milyonluk bir iş olduğu, Gaziantep Belediyesinin malî gücünün su davasını kökünden halledemiyeceğini, Gaziantep Belediyesinin son yıllarda gösterdiği canlı faaliyet gelecek yıllarda da devam etse dahi, halkımızın şikayetlerin gittimçe artan bir ölçüde devam edeceğini, yukarı sütunlarda delilleriyle birlikte incelenmiş bulunuyoruz. Türkiyenin büyük şehirlerini su davasıı ele alan hükümetin Tükiye’nin 7 nci büyük şehri olan Gazianep su davasını da ele alması gerekmektedir. Bütün Gazianteplilir el birliği yaparak, 1963 yılından beri Büyük Millet meclisinde bekliyen Gaziantep şehri su kanunu tasarısının bir an önce kanunlaşması için gayret göstermemiz gerekmektedir.

Hulusi Yetkin