DEYİMLER – TAKIM SÖZLER – MEŞHUR SÖZLER
Parmak sayısı göstermek. (Borçlu, uydurma bir takım hesaplarla alacaklının alacağı kalmadığını iddia etmek).
Pençik fermanı: başına pençik fermanı atıldı. (Herkes üzerine üşüştü, Kapışıp bitirdiler). [Herkesin serbestçe istihlâk etmelerine müsaade olunan şeyler üzerine tehacüm ve o şeyin kapışılıp bitirilmesi hakkında kullanılır. Misali “bağdan, koca bir küfe üzüm gelmişti. Çocuklar etrafına dizildiler. Küfe açılır açılmaz başına pençik fermanı atıldım.
“Pençik,, kelimesi Hüseyin Kâzımın lügatinde şöyle tarif edilmektedir: “Esir pazarına getirilen bir köle ve cariyenin boğazına asılan levha ki ismini ve mahalli velâdetini havi olurdu. Esirin memlûkiyetine delâlet eden vesika”. Şemsettin Sami’nin Kamusu Türkisindeki tarif de şudur! ‘’Üseranın hal ve şanını ve sahiplerinin malikiyet hakkını mübeyyin temessük ki ıtıkname ile ibtal olunur’’. Fakat lûğatlarda ‘’Pençik fermanı’’ deyimi yoktur. Eğer “Pençik fermanı’’ bu vesika ise Gaziantepteki tâbir şunu ifade eder: “Pençikli olan esirin başına müşteriler nasıl üşüşürlerse bahse dilen şeye de öylece tehacüm vaki oldu. Fakat deyimin Gaziantepteki kullanış tarzı bize şu tesiri verir: “Pençik fermanı, öyle bir fermandır ki birisinin halk tarafından parça parça edilmesini emreder. Bu ferman suçlunun başına atılır atılmaz herhes onun üzerine hücum ederek kendisini parçalar’’. Bu manaya meyi etmek için iki sebep daha vardır: birisi bu kelimenin lûğatlarda c ile “pençik’’ olarak gösterilmesi, Gaziantepteki kullanışın ise ç ile ‘’pençik’’ olmasıdır. Diğer sebep ‘’pençik’’ kelimesinin manasını gösteren başka iki istimal yeri bulunmasıdır. Bir Atalar sözümüz vardır: “Oturmam diyen yatmış, yemem Diyen sofranın pençiğini kapmış’’. Bir de bedduamız vardır:’’ Para pençik olasın!.’’ Buralarda ‘’pençik’’ yırtılıp parçalanan şey ve “yama’’ manalarına geliyor ki “pençe” ile alâkası aşikârdır, Bu mülâhazalardan dolayı “perçik’’ ile “pencik” in aynı şey olduğunda tereddüt etmek lâzım gelmektedir].
Petek gibi şişmek. (Klişe bir teşbih) [Misal: arı sokmuş, yüzü petek gibi şişmiş].
Pisiğe pisin derman demişler eşmiş yere gömmüş. (O adam ki. “pisliğin birinin hayatını kurtaracak’’ tabiatta bir deseler, kedi gibi eşer, yere gömer de yine vermez. İyilik etmeyi bu kadar sevmez). [Pisik: kedi].
Pisik paçası ayırmak. (Korkutacak bir iş yaparak veya yaptığından, yapacağından bahsederek karşısındakini tehdit etmek)
Pırt gözüne! (‘’Nazarın değmez inşallah manasına kullnılan bir deyim” [Misal: birisi diğerine Ubu kış biz hastalıktan kurtulamadık. Siz hiç hasta olmadınız’’. Dese hasta olmıyan taraf: “pırt gözüne!’’ der. Bu suretle nazar değmesini menetmiş olur. Şu kadar ki bu mukabele yarı şaka, yarı ciddî bir eda ile ve teklifsiz konuşulan kimseye karşı irat olunur].
Saçım arkamdan çekiliyor. (Ayrıldım ama, aklım fikrim hep orası ile meşgul). Kadınlar kullanırlar. Kendileri tarafından bakılan aile efradı, bu kadınların muvakkaten uzaklaşmasile hayatlarının intizamını kaybedecekler için kadınlar için bundan üzülüyorlar. Sanki saçlarımı arkadan birisi çekmekte ve kendilerini geri dönmiye cebretmektedir].
-Arkası var-
Yazan: Gaziantep Mebusu Ömer Asım AKSOY
