1935 yılında Gaziantep Halkevi tarafından yayınlanan ve mevcudu kalmayan (Halk evi buroşöründe) derli toplu olarak Gaziantep hakkında bilgiler verilmişti. 30-35 seneden beri Halkevi broşürünün daha da gelişmiş şeklinde bir Gaziantep Kılavuzu çıkarılması temennisi, zaman zaman mahalli basınımızda yıllar yılı yer almıştır. Nihayet 1966 yılında Vali Naci Çerezci zamanında İç İşleri bakanlığınında teşviki ile Gaziantep kılavuzu mahayetinde bir eserin hazırlanması için toplantılar yapılmaya, malzeme toplanmıya başlandı. 1967 yılında yeni Vali Hayrettin Ersöz meseleye sonuna kadar önem verdi ve sonuçta (Gaziantep İl yıllığı 1968) isimli 308 büyük sayfalı renkli fotoğraflarla da süslü, birinci hamur kâğıda basılmış kitap meydana çıktı. Eserin hazırlanmasında elliye yakın memur ve hemşsrimizin emeği var. Fakat işin başından sonuna kadar hemen her gün sekiz ay müddetle eserin meydana gelişini yakından İzliyen dört kişi olmuştur: Vali Hayrettin Ersöz, ben, Cemil Cahit Güzelbey ve Adil Dâi. Kitabın ileri baskılarında unutulmuş, noksan yazılmış, İyi belirtilmemiş konuların düzeltileceği tabiidir. (İl Yıllığı 1968) kitabında bazı konular vardır ki, en iyi bu kitapta kısa ve öz şekilde işlenmiştir. Kitabın içinde yer alan ve başka yerde az bulunur bahisleri bu yazıda belirtmek ve Kültür Dergisi okuyucularına duyurmak amacı ile bu yazıyı yazmış bulunuyorum.
Gaziantep İl Yıllığı 1968 yıllığının dış ön kapağında Gaziantep üzümü, fıstığı, Hürriyet caddesini gösteren renkli fotoğraflar süslüyor. Arka sayfada da dört renkli Gaziantep’i gösteren fotoğraflar yer almış, iç sayfalarda da toplu halde renkli fotoğraflar var 11 yıllığı 1968 eseri 11 ana bölüme ayrılmış bulunuyor. Birinci bölümden evvel ön yazılar, devlet büyüklerimizin fotoğrafları. Gazilik kanunu, eseri hazır İsyanlar, içindekileri gösteren fihrist yer almıştır.
1) Resmi Bölümde, Gaziantep ili senatörleri, milletvekilleri, eski Gaziantep valileri, Vali muavinleri fotoğrafları ile birlikte yer almıştır. Kaymakamlar, Garnizon, Adliye teşkilatını, Valiliğe bağlı birimler ve müdürler, diğer kuruluş başkan ve müdürleri, İl genel meclisi ve Belediyeler idarecileri, Dernekler ve parti kuruluşları arka arkaya sıralanmıştır.
2) İdari bölümde, Gaziantep vilayet ve ilçelerin ayrı ayrı haritaları ile Gaziantep’in idari tarihçesi, İlçeler, bucaklar ve köylerin adları ve 1965 sayımına göre kadın erkek nüfusları, Gaziantep şehri krokisi, çeşitli fotoğraflar ve seçme sözler şiirler yer almıştır.
3) Nüfus bölümünde: Gaziantep şehrinin tarihte nüfusu, sayımlara göre nüfusu, artış hızı, ana diller, bahislerini takiben yerleşme yerlerine göre Gaziantep ili nüfusu, yüz ölçümü ve nüfus yoğunluğu istatistikleri, ilçelerin ayrı ayrı nüfus gelişme seyri, nüfusu bini geçen yerlerin isimleri ve nüfusları gösterilmiştir.
4) Coğrafya bölümünde: Coğrafi konum, ilin hudutları, ilin yüz ölçümü ve ilçelerin kapladığı alanlar, Gaziantep dağları, Gaziantep ovaları, vadileri akarsuları, bitki örtüsü, iklim durumu ayrıntılı olarak kısa ve öz şekilde belirtilmiştir. Bu kısım hiçbir eserde bu şekilde derli toplu bir arada basılı mevcut değlidir.
5) Tarih bölümünde: Cumhuriyet öncesi tarihçede, Antep adına kaynağı ilk çağlar, Eti çağı, Asurlulardan Romalılara kadar devre, İslâm Arap çağı, Türk İslâm çağı, Osmanlı Çağı ayrı ayrı kısa ve öz şekilde belirtilmiştir. Gaziantep Savunması ayrı bir kısımda 16 sayfada özetlenmiştir Tarih bölümünde Atatürk’ün Gaziantep için söyledikleri çeşitli sözler, Müfide Ferit Tekin yazısı ve her bölümde olduğu gibi konu ile ilgili fotoğraflar yer almış bulunuyor.
6) Sosyal Bölümde:4 kısım yeralmış bulunuyor: A) Gaziantep’te gelenek, görenekler. Evlenme âdetleri, Gaziantep ağzı, Mahalli deyimler ve Atasözleri, Yemekler, Halk masalları, Eğlence ve oyunlar, Efsaneler, Halk türküleri, Halk müziıği, Halk oyunları, bahisleri arka arkaya sıralanmıştır. B) Konut durumu mimari, semtler, mahalleler, sosyal konut çalışmaları. C) Medeni hizmetler ve araçlardan faydalanma kısmında Belediye elektrik, su, otobüs, mezbaha ve bahçe hizmetleri, posta, telefon ve telgraf, TRT il radyosu Ç) Sağlık hizmetleri kısmında: İl sağlık teşkilatı, sıtma hastahaneler, Sosyal yardım kurumları ve çalışmaları yer almıştır.
7) Kültür bölümünde: Gaziantep takvimi, Eski kültür hayatı, ünlü kişiler, Gazetecilik ve matbaacılık, Gaziantep’in bugünkü Kültür durumu, İlk okullar, Orta okul ve Liseler, istatistikler, Mesleki ve teknik öğretim, özel okullar, Yüksek okul ihtiyacı Halk eğitimi çalışmaları, Kültürel faaliyet gösteren dernekler gibi konular ele alınmıştır. Son kısımda Gaziantep’te spor durumu, tarihçe, tanınmış Gaziantepli sporcular, spor tesisleri, bölgenin almış olduğu neticeler anlatılmıştır.
8) Turizm bölümünde Gaziantep’in turizmde yeri, tarihi yerleri, camilleri, müzeleri anıtları, turistik hizmet sağlıyan kuruluşları, oteller, lokantalar kamp ve piknik yerleri kır gazinoları, eğlence yerleri, hamamları ayrı ayrı anlatılmaktadır, fotoğraflarla süslenmiştir
9) Ekonomik bölüm kendi içinde 10 kısma ayrılmış bulunuyor: 1) Giriş (Gaziantep iline gelir sağlayan kaynaklar) 2) Gaziantep ilinde ticaret hayati. Bu kısımda iç ticaret, ihracat, ithalat Ticaret ve Sanayi odaları, Ticaret borsası Toptancı hali, Bankalar gibi küçük kısımlara bölünmüş ve ayrı ayrı konular incelenmiştir. 3) Gaziantep ilinde endüstri hayatı kısmında Çeşitli sanayi kolları Gaziantep’te yapılan makine ve eşyalarlardan örnekler, Gıda sanayii, Ağaç ve ambalaj sanayii, Oto ve makine sanayii Demir işleri, İnşaat malzemesi, Kilim ve pamuk ipi sanayi, Dokumacılık ve trikotaj, kunduracılık ve dericilik, plastik eşya, Alkollü içki sanayii, sabunculuk ve zeytinyağı sanayii, bakırcılık, el işleri gibi konular ayrı ayrı incelenmiştir. 4) Sanayi siteleri, 5) Gaziantep Fuarı, 6) Gaziantep ilinde tarım hayatında: Ziraat durumu, ziraat nüfusu, arazi dağılışı, tarla mahsulleri, sebzeler, meyvalar, bağcılık, zeytin fıstık, tarımsal kredi bahisleri yer almıştır. 7) Gaziantep ilinde hayvancılık kısmında Hayvan türleri, koyunculuk, kılkeçi, sığırcılık, kesilen hayvan sayısı, hayvan mahsulleri, hayvan ticareti, Et ve Balık kurumu tesisleri, küçük evcil hayvanlar, Gaziantep’te arıcılık 8) Orman ürünleri. 9) Madenler 10) Kooperatifçilik ela alınmıştır.
10) Ulaştırma bölümünde; Karayolu ile ulaştırma, Devlet yolları, il yolları, köy yolları, Trafik, ilçe yolları, Demir yolu ile ulaştırma gibi konular yer almıştır.
11) Mahalli idareler bölümünde ise; 11 özel idaresi, Gaziantep ilinde belediyeler, köyler ve köylerde mevcut kurum ve tesisler belirtilmektedir. Köyler, mansup olduğu ilçe ve bucak kısımlarında yeni ve eski isimleriyle ayrı ayrı belirtilmiştir.
