İleri ülkelerde, yurdun şurasında burasında birtakım bilim ve sanat merkezleri vardır. Bunlar kendi alanlarında başkentlerini çok geride bırakırlar. Bizde bilim yolunda olsun, sanat yolunda olsun, en ileri şehirlerimiz, eski ve yeni başkentlerimizdir. Yurdun çeşitli bölgelerinde üniversiteler kuruldukça, kültür düzeyimiz yükselip basım araçlarımız çoğaldıkça İstanbul ve Ankara dışında, bizde de bilim ve sanat merkezleri kendini gösterecektir. Eskiden taşrada üniversite değerinde büyük medreseler vardı, oralardan büyük bilim adamları ve şairler yetişirdi. Bu üstünlük zamanla İstanbul’un tekelinde kalmıştı. Şimdi Ankara ikinci bir kültür merkezi oldu.

Halkevleri, kültür hareketlerini yurdun, her bucağında uyandıran ve bazı konularda Başkent’in yapamadığını yapan birer ülkü ocağı idi. Bunlar kapatıldıktan sonra bu ihtiyaç, türlü adlar altında kurulan derneklerle karşılanmaya başlandı. Örnek olarak size son on yıl içinde Gaziantep’te kurulmuş bulunan birkaç derneğin adını bildireyim: Halk Eğitimi Derneği, İlk ve Orta öğretim Öğrencilerini Koruma Derneği, Turizm ve Tanıtma Derneği, Kütüphaneler Kurma ve Yaşatma Derneği, Sanat Severler Derneği, Tiyatro Severler Derneği, Folklor Derneği Flarmoni Derneği, Türk Musiki Derneği...

Bunlardan daha önce kurulmuş bir de Kültür Darneği vardır. On beş yıldan beri sessizce çalışan bu dernek, ülkücü arkadaşların el ele vermesi ve anlayışlı yöneticilerin desteklemesi ile gittikçe gelişiyor, kuvvetleniyor ve örnek kurumlardan biri haline geliyor. Vaktiyle çevrede büyük bir varlık yaratmış olan Gaziantep halkevinden boşalan yerin en büyük kısmını bu dernek dolduruyor. Gaziantep belediye ve özel idaresinin yardımlariyle desteklenen bu dernek bakınız ne olumlu işler başarıyor:

1- Yıllık gelirinin hepsini günlük giderlere harcıyarak tüketmiyor. Bir döner sermaye kurmuş. Her yıl gelirinin önemli bir parçasını buna ekliyor. Şimdiden 140.000 liraya ulaşmış olan bu döner sermaye, yıldan yıla büyümektedir.

2- Gaziantepli 130 yüksek öğrenim gencine yardım ediyor. Bu yardımlar, gençlere borç para vermek yoliyle yapılıyor. Yardım görenler hayata atıldıktan sonra borçlarını faizsiz olarak ve aylık taksitlerle Derneğe ödüyorlar.

3- Kendi bölgeleriyle ilgili-hatta genel nitelikte-bilim ve folklor araştırmaları yapıyorlar. Bir kitaplıkları, bir arşivleri var. Buldukları, topladıkları belgeleri, kitapları, yazıları, fotoğrafları, derlemeleri bu kitaplığa ve arşive koyuyorlar.

4- Gaziantep Kültür adlı aylık bir dergi çıkarıyorlar. Burada küçük araştırmalar, incelemeler, bölge tarihini aydınlatan bilgiler, yerli büyüklerin biyoğrafileri, folklor yazıları, amatör denemeleri yer almaktadır.

5- İnceleme ve araştırmaların daha geniş olanlarını kitap halinde yayımlıyorlar. Gaziantep halkevince çıkarılmış olan 34 esere, Gaziantep Kültür Derneği şimdiye kadar 33 eser katmıştır. 30 eser de basılmak üzere sıra bekliyor.

6- Çevrede herkes derneğe yardımcıdır: Öğretmenler öğrencilerinden, Derneğin kadın ve erkek kolları halktan yerli kültürle ve folklorla ilgili bilgiler toplayıp derneğe veriyorlar. Dernek merkezinde bunlar sınıflandırılıyor ve sıra ile yayımlanıyor.

Bütün bu çalışmalar, büyük bir feragatle, parasız olarak yürütülmektedir. Şu ihtiras ve çıkar dünyasının çekişmelerine kulak tıkıyan bu bilim ve ülkü ocağı, sonsuz çöller ortasındaki ağaçlı bir su başı gibi bize ferahlık ve umut veriyor. Böyle bir derneğin yöneticileri ve yardımcıları nasıl yürekten kutlanmaz?

Ömer Asım AKSOY

Türk Dili Dergisi Sayı: 133