Gaziantep, Cumhuriyet devrinde olduğu gibi eski devirlerde de ilim ve san’at tarihimize kıymetli şahsiyetler yetiştirmiştir. Bunlardan Müzaffereddin Mahmut Elemşâtî ve Mahmut Bin Ahmedülantabî, reisületibbalığa kadar yükselmiş, kıymetli tabiblerimizdendir. Aşağıdaki yazıda her iki tabibimizin hayatları elde mevcut vesikalara dayanılarak incelenmiştir.

Reisülettiba Muzaffereddin Mahmut Elemşatî: 810 hicri yani 1394 Miladî yılda Gaziantep’de doğmuştur. Kendisi şimdi soyu tükenmiş bulunan asil bir aileye mensubdur.

İstanbul Süleymaniye kitaplığı Yeni Cami kısmında 8.720 numarada kayıtlı “Tabakatülmüfessirin” adlı eserin 86. sayfasında M. M. Elemşati’den şöyle bahsediyor: Mahmut Bin Ahmet, Bin Hasan, Bin Yakubül Antebî elhanefi Müzaffereddin Elemşati, fıkıh ve tıbla uğraştı. Camiî Tolunda tıb tetris etti. Reisül etıbba oldu.”

M. M. Elemşati’nin ölümü tarihini kat’i olarak bilmiyorsak da, asrın alimlerinden biri olan ve bir türlü halledilemeyen evkaf işlerini büyük bir olgunlukla halleden ve Miladî 1469 yılında ölen Hanefi Kadıyükuzzati Şemsül Emşati’nin kardeşi olduğunu biliyoruz. Buna göre kardeşinin ölüm yılından Muzaffereddin Mahmut Elemşatinin ölüm tarihini tahmin edebiliriz.

M. M. Elemşatinin Beyazıd Camii içinde bulunan Veliyüddin efendi kütüphanesinde 2.511 ve 2.512 numaralarda kayıtlı iki kitabı elimizdedir. Başka kitapları olup olmadığını bilmiyoruz. Her sayfası 25 satırı ihtiva eden 304 sayfalık ve iki çiftlik “Kitabı Şerhüllemhatül afife el müsemma bitesissısıhha” adlı Arapça kitabında verem, baş ağrısı, fenasül hastalıkları incelenmekte, bunların ilaçları ile diğer bazı hastalıklara reçeteler verilmektedir.

Kitabın ön sözünde: “Bu kitapta her şeyden ziyade hastalıklı uzvun aranıp bulunmasına ehemmiyet verdim. Sözü uzatmak istemedim ve hastalıkların ilacını gösterdim” diyen M. M. Elemşati kitabını yazarken Alaeddin Ümmi, Ebulhasan Ali bin Ahmet, Kehmed Zekeriya Errazi, Ebu Mansur Süleyman gibi doktorların eserlerinden de istifade ettiyini belirtmektedir.

Gaziantep’li doktorlardan ikincisi, Mahmut bin Ahmedülantebi’nin hayatı hakkındada tam bir bilgiye sahip değiliz. Doğum ve ölüm tarihlerini tesbit edemiyorsak da, Miladi 1471 yılında sonra Mekkeye yerleşerek ölümüne kadar orada kaldığını bildiriyoruz.

Mahmut bin Ahmedülantabi’nin Süleymaniye kitaplığı Şehit Ali Paşa kısmında 2.006 numarada kayıtlı “Tesisületken velmasane Fiilelülkilyi velmasene” adlı Arapça tıbbî bir eseri vardır. Mekkede yazılan bu eserde 45 sayfa ve her sayfada on beş satır bulunmaktadır. Kilye emrazı ile mesane emrazının sebebinden, alametlerinden ve ilaçlarından bahseden kitabın yazılış sebebini tabib: “Gördüm ki orada halkın ekserisinin kilye ve mesaneleri hastadır onlar bu hastalığı öğrenmek ve bu hastalıktan kurtulmak için bir kitap yazmak istedim. Kitabımda alimlerin bu husustaki sözlerini topladım. Kitabıma da bu sebepten, Tesisületkan velmasane ismini verdim, sözleri ile izah etmektedir.

Gaziantep’li tabibler hakkındaki bu yazı hazırlanırken, Hikmet T. Dağlıoğlu’nun “Antep’li iki hekim” adlı dört sayfalık broşüründen ve Operatör Doktor Turgut Kunt’un Dünyadan ve Türkiye’den tıb haberleri isimli mecmuasındaki makalesinden istifade edilmiştir.

H. Uğurol BARLAS