Mecmuamızın bundan önceki sayılarında Münif Paşa’yı muhtelif yönlerden inceleyen makaleler çıkmıştır. Münif Paşa (Ceride-i Havadis), (Ruzname-i Ceride-i Havadis), (Hazine-i Evrak) ve (Mecmua-i Funun) da yazılar yazmıştır. Bu yazıda Paşa’nın (Mecmua-i Funun)’daki makalelerinden bahsedilecek ve ileride diğer mecmualardaki yazılanda ayrı ayrı yazılacaktır. (Mecmua-i Funun: Ed. fak. Sosyoloji kitaplığı No: 19/348 de kayıtlı)
İlk sayısı (1279 yılında Muharrrem ayında “Cemiyeti-i İlmiye-i Osmaniye’nin neşir organı olarak Avrupaî bir tarzda çıktıktan sonra (33) sayısında neşriyata son vermiştir.
İkinci defa (1283) yılının sonunda çıkmaya başlayan Mecmua-i Funun bu defada (45.) sayıya kadar çıkmıştır.
(1300) yılı Rebiülevvel’inde üçüncü ve son defa olarak Münifpaşa tarafından tekrar çıkarılmaya başlanmıştır. Mecmua-i Funun’un bu seferki sayısında makaleler imzasız olarak yazılmış ve “HİKAYAT” adlı ile küçük fıkralar neşredilmiştir. (Bir yıldız böceği ile yolcu) adını taşıyan bir fıkra sarayın “YILDIZ” kelimesinden şüphelenmesi ile mecmuanın kapatılmasına sebep olmuştur; fıkra aşağıdadır:
“Bir yolcu bir karanlık gecede yolda giderken yolunu şaşırmış olduğu halde uzaktan bir yıldız böceği gördü. Bunu fenerli bir adam zannedip arkasından gitti. Ve nihayet bir bataklığa düştü. Herif pek münfail olarak böceğe hitap etmeğe başlayıp: (Allah müstahakını versin. Sen niçin beni böyle yerlere getirdin) dedikte böcek: (Sana benim ardım sıra gel diyen oldu mu?) diye cevap verdi”
“Başına bir felâket geldiği vakit onu daima başkasından bilme, elbette senin kusurundar”
“Her ne gelirse sana senden gelir”
Sen anı zannetme ki benden gelir”
Başlığı itibarı ile Mecmua-i Funun’da (55) kadar makale yazan Münifpaşa yazılarında gayet sade bir dil kullanmıştır. Aşağıda sıra ile Münif paşanın yazdığı mekalelere ait listeyi bulacaksınız.
MAKALENİN İSMİ |
SAYI |
CİLD |
YIL |
Mukaddeme: |
1 |
I |
1279 |
Mukayese-i ilm ü cehl |
1 |
I |
1279 |
Sür’at-i ömür |
1 |
I |
1279 |
Zuhur-ı Tasvir-i Efkâr |
1 |
I |
1279 |
Karadağ (2 sayı devam eder seyahat yazısı) |
2 |
I |
1279 |
Mukaddem-i ilmi jeoloji |
2 |
I |
1279 |
Takriz i Terceme-i Telemak |
3 |
I |
1279 |
İlga-yi Kavanin-i Nakdiyr |
3 |
I |
1279 |
Ammeye teşekkür |
3 |
I |
1279 |
Ehemmiyet-i Terbiye-i Sıbyan (pedogojik yazı) |
5 |
I |
1279 |
Tarihi Çav |
5 |
I |
1279 |
Tarih-i Evrak-ı Nakdiye berveghi umumî |
5 |
I |
1279 |
Darülfunun da dersi Am Küşadı |
5 |
I |
1279 |
Acaib-i Seb’a-i Alem |
7 |
I |
1279 |
Çinde bulunan Ehli İslam |
7 |
I |
1279 |
Daril funun dersleri |
7 |
I |
1279 |
Hudus-ı Mecmuai iber-i intıhab |
8 |
I |
1279 |
Sergi-i Umumi-i Osmaniye’nin vuku-ı küşadı |
8 |
I |
1279 |
Ümit burnunda bulunan ehli İslâm |
9 |
I |
1279 |
Zuhur-ı Mir’at |
9 |
I |
1279 |
Zamine-i Sengi-i Osmanî |
10 |
I |
1279 |
Çav |
10 |
I |
1279 |
Ümit burnunda Mektub-ı mahsus |
10 |
I |
1279 |
Tarih-i Telgraf |
11 |
I |
1279 |
Vesait-i Tenviriye |
12 |
I |
1279 |
Kebutername |
12 |
I |
1279 |
Mahiyet-ü Aksamazûlum |
13 |
II |
1280 |
Tarihi Hükemayı Yunan |
13 |
II |
1280 |
İlm ü sarf ve nahiv (ilmi makale 3 sayı devam eder) |
14 |
II |
1280 |
İngiliz atalarının aslı |
18 |
II |
1280 |
Süveyş cevreli (Beş sayı devam eder) |
20 |
II |
1280 |
Tanzimi İstanbul |
21 |
II |
1280 |
Suret-i Hal-i Cemiyet |
24 |
II |
1280 |
Anadolu’da semadan nusul eden buğday |
26 |
III |
1281 |
Mecmua-i Muahedat-ı Osmaniye |
27 |
III |
1281 |
Kumur Adaları |
27 |
III |
1281 |
Hariki İstanbul (fıkramsı makale) |
28 |
III |
1281 |
Tarih-i Devlet-i Osmaniyye dersi |
28 |
III |
1281 |
İhrak-ı Bive zenan Der Hindistan |
29 |
III |
1281 |
Amerika’nın Ahal-i Asliyesi |
30 |
III |
1281 |
Karıncaların sanat ve medeniyeti |
30 |
III |
1281 |
Bazı Asar-ı ilmiyye |
34 |
IV |
1283 |
Umur-ı maliye-i düve-i muhabere |
35 |
IV |
1283 |
Tuna vilâyetinde menfaatı umumiye sandıkları |
36 |
IV |
1283 |
Cengiz Han |
37 |
IV |
1283 |
Girid Adası |
38 |
IV |
1283 |
Ambezeklis (Biyografik yazı) |
40 |
IV |
1283 |
Tarihi Hükemayı Yunan isimli felsefî makaleler (14) tanedir. Bazıları birkaç sayı devam etmiş ve filozofların hayat ve felsefî görüşleri anlatılmıştır.
Tarihi Hukemayı Yunan yazılarının yayın sırasına göre listesi aşağıdadır:
MAKALENİN İSMİ |
SAYI |
CİLT |
YIL |
Tarihi Hükemayı Yunan (Girişi) |
13 |
II |
1280 |
Tales |
13 |
II |
1280 |
Solon |
15 |
II |
1280 |
Bitakos |
19 |
II |
1280 |
Bias |
22 |
II |
1280 |
Periandres |
23 |
II |
1280 |
Hilon |
29 |
III |
1281 |
Epimenides |
31 |
III |
1281 |
Pisagores |
34 |
IV |
1283 |
Heraklites |
35 |
IV |
1283 |
Demokrates |
36 |
IV |
1283 |
Sokrat |
37 |
IV |
1283 |
Eflatun |
38 |
IV |
1283 |
Antistenes |
39 |
IV |
1283 |
Aristoppes |
40 |
IV |
1283 |
Bu yazımda yalnız makalelerini başlıklarını vermekle yetindiğim Münif Paşa’nın yazılarının muhteviyatından ve özelliklerinden fırsat bulursam ileride bahsedeceğim.
Uğurol BARLAS