MARAŞ BÖLGESİ DEVLET SU İŞLERİ ÇALIŞMALARI (1)

Kategori: Kültür
Konu: Gaziantep

Yurdumuzun su potansiyeli ve münbit araziye sahip olma bakımından en şanslı bir köşesini teşkil eden Maraş ve civarında Devlet Su İşlerinin çalışmaları hakkında bu yazımızda özet olarak bilgi verilecektir.

Develt Su İşleri Maraş’ta ilkolarak 1949 yılında Gavur Gölü Bataklığı kurutulması icraatiyle işe başlamıştır. O tarihte Eloğlu’nda kurulan ve Adanadaki DSİ VI. Bölge Müdürlüğüne bağlı bulunan Kısım Mühendisliği tarafından 72.000 Dönümlük bir sahayı kaplıyan Gavur Gölaü Bataklığının kurutulması işine başlanmıştır.

1953 yılında Köprüağzı İstasyonunun Güney doğusundaki 23.000 Dönümlük Mizmilli Bataklığının kurutulması işi de aynı kısım Mühendisliğinin iş hacmi arttığından Gaziantep ve Maraş Bölgesini içine alan geniş bir sahada çalışmalara geçilmesi zarureti dolayısiyle 1958 yılında Maraşta Adana VI. Bölge Müdürlüğüne bağlı 64. Şube Baş Mühendisliği kurulmuştur.

Şubemizin çalışma alanı, Maraş bölgesinde 14610 ve Gaziantep’te 7572 km2 olmak üzere ceman 112182 km2 yüz ölçümündedir.

Çalışmalarımız genel olarak;

I- Yatırım Programına dahil işler,

II- Gelecek yıllarda yapılacak projelere ait dokümanların hazırlanmasına ait çalışmalar olmak üzere iki bölümde toplanabilir.

Burada yalnız Maraş Bölgesi dalindeki faaliyetlerimizden özet olarak bahsedebilecektir.

I- Yatırım Programı ile ilgili çalışmalar:

A. Bataklık Kurutulması İşleri:

1- Gâvur Gölü Bataklığı: Maraş-Türkoğlu kazasının güneyinde Maraş-Adana Karayolunun doğusunda 72.000 Dekarlık bir sahayı kaplar. 1949 yılında kurutulmasına başlanan bu bataklığın 1960 yılına kadar 52.000 Dekarlık kısmı kurutulmuş ve ziraate el verişli hâle getirilmiştir. Geriye kalan 20.000 dekarlık kısmı kurak yıllarda ekilebilmektedir. 1960 yılından sonra drenaj tesislerinin bakım ve idamesine devam edilmektedir. Bugüne kadar kurutma ve idame masrafları için 10.000.000.00 TL. Sarf edilmiştir. Kurutulan arazinin 20.000 dekarı Tarım Bakanlığı İnekhane Müdürlüğüne ve geri kalan 32.000 dekarı da Türkoğlu ve civar köylerde iskân edilen topraksız vatandaşlara 7-30 dekarlık parseller halinde dekarı 40-50 liradan 20 sene vâde ile ödenmek üzere Toprak Tevzi Komisyonunca dağıtılmıştır.

Bataklığın kurutulması ile civar köy ve kasaba halkı sıtma ve sivrisinek zararlarından kurtarılmış, araziden şeker pancarı, pamuk, çeltik ve tahıl ziraati yapılmak suretiyle yıllık millî gelir artışı 15.000.000 TL. yi bulmuştur. Kurutma ve idame için harcanan para bir yıllık gelir artışı ile geri alınmıştır. Kurutulan sahada hasat mevsimini müteakip bazı çiftçilerin ihmalkârlığı ile toprak yangınları olmakta, bataklık gazlarının da bu yangınları kolaylaştırdığı görülmektedir. Müteakip yıllar da bu sahalar yine sürülüp ekilmektedir. Gelecek yıllarda Gâvur Gölü kurutulması revize edilerek drenajı tamamen ikmâl edilecek ve Kartalkaya barajından sulanacaktır.

2- Mizmili Bataklığı: Köprüağzı İstasyonunun 5 Km. güney doğusunda 23.000 dekarlık bir sahayı kaplıyan Mizmilli Bataklığı; Bağlama, Mizmilli ve Taşbiçme kaynaklarından gelen sular ile yan derelerin taşkın sularının tahliye imkânı bulunmayıp birikmelerinden meydana gelmekte idi. Bataklığın kurutulma işine 1953 yılında başlanmış, 21.000 dekarlık arazi 1956 yılında tamamen kurutularak topraksız köylü vatandaşlara Gavur Gölü Bataklığında olduğu gibi parsellenerek tevzi edilmiştir. 1956 yılından sonra drena tesislerinin bakım ve idamesine devam edilmektedir. Bugüne kadar harcanan para 2.000.000 TL. Olup kurutulan arazinin bu günkü değeri askari 10.000.000 TL dir. Gayet münbit olan bu arazide pamuk, şeker pancarı, tahıl, keten ve sebze yetiştirilmektedir. Bu ürünlerden elde edilen millî gelir artışı yılda 8 milyon TL civarındadır. İnşasına başlanmış olan Kartalkaya Barajından yakın bir gelecekte sulanacak ve gelir artışı daha da artacaktır.

B. Taşkın Koruma Tesisleri:

1- Pazarcık-Narlı Koruma Saddesi: Maraşın Pazarcık kazasına bağlı Narlı Nahiyesinin kuzeyinden geçen Aksu Nehrinin Aksu istikametinde doğudan batıya doğru sol sahilde 1957 yılında ihale suretiyle Narlı Nahiyesini ve Demiryolunu koruma maksadiyle 4760 metre uzunluğunda bir sedde yapılmıştır. Seddenin bakım ve idamesine devam edilmektedir.

2- Amikli (Kumçatı) Köyü Koruma Seddesi: Köprüağzı Tren İstasyonunun 4 Km. kuzeyinde Aksu nehri sol sahilinde kurulmuş olan Amikli Köyünün 1954 yılında vukua gelen şiddetli bir feyezan neticesi Aksu kıyı erozyonu dolayısiyle 10 ev fezeyanla tamamen kaybolmuş ve bir kısım evlerde oturulmaz hale gelmiştir. Köyün Aksu taşkınlarından korunması için 600 m. doğusunda 500 M3/sn. fezeyan debisini geçebilecek bir yatak açılmış ve sol sahilde 1650 m. uzunluğunda bir sedde inşa edilmiştir. 1963 ve 1964 yıllarında inşa edilen bu şeddenin bakım ve onarımına devam edilmektedir.

3- Aksu Köprüsü Mansabı Derivasyon Seddesi:

Maraş-Türkoğlu Karayolunun Aksu çayı üzerinde Maraşa 8 km. mesafede bulunan Aksu Köprüsünün 400 m. mansabında çayın yatak değiştirerek sağ sahilde devamlı surette kıyı erezyonu yapması ve yolu tehlikeli surette oyması üzerine sağ sahilde, 380 m. boyunca taş anroşmanla tahkim edilmiş bir sedde yapılmıştır. 1964 yılında yapılan bu seddenin de bakımına devam edilmektedir.

C. Köy İçme Suları:

Köylere içme suyu isalesi ve tesislerin inşası işi 1959 yılından bu görevlerin Köy İşleri Bakanlığına devrolduğu, 1964 yılına kadar Şubemizce Maraş ili hudutları içinde projeleri tekemmül ederek inşasına başlanan ve biten köyler:

Türkoğlu Kazası, pompajlı içme suyu tesisleri,

Pazarcık Çakallı Abbaslar Köyü, Maraş-Merkez Kafarlı Köyü ve Afşın-Hunu köyü (terfili) içme suyu tesisleri işleri bitmiştir. Bundan gayrı 50 adet köyün istikşafl etüdleri ve 20 köyün projesi tanzim edilmiş ve programa alınması için teklif edilmiştir.

D Barajlar:

Genel olarak Ceyhan Havzası için de etüd edilen 13. Barajdan Orta ve yukarı Ceyhan Havzasında bulunan 8 baraj ile 4 adet nehir kademe santralı Maraş Bölgesi içindedir. Sulama, taşkından koruma ve Enerji üretimi faydalarını sağlayacak bu barajlardan Aksu Çayı üzerindeki Kartalkaya barajının inşasına 1964 yılında başlanmıştır.

Kartalkaya Barajı:

Ceyhan Irmağının kolu olan Aksu çayı üzerinde Maraşa bağlı Pazarcık İlçesinin 5 Km. Güney batısında Kartalkaya adı verilen dar kalker boğazın menbamdadır. 1130 km2 drenaj alanına sahip bu baraj 400 m uzunluk 62 m. yükseklikte Toprak ve Anroşman dolgu tipindedir. Bu baraj Orta Ceyhan Projesinin bir ünitesi olup, Narlı-Türk oğlu Ovalarının ve kısmen Maraş Ovasının ve kısmen Maraş Ovasının sulanması ve Aksu vadisindeki münbit arazinin taşkından korunmasını ve kontrolünü sağlayacaktır. Barajda kret kotu 730 olup, 727 yüksek su seviyesinde iken 352 miyon metreküp su biriktireeektir. Baraj gölü olanı 159.000 Dekarlık bir sahayı kaplıyacaktır ki bu alan, baraj dan menbaa doğru 12 Km. uzunlukta bir göl teşkil edecektir. Göl sahasında kalan arazinin istimlâki, Demiryolu, Karayolu ve petrol hattının varyantları dahil olmak üzere barajın yatırım tutarı 109 milyon TL. dır.

Barajın göre derivasyon tüneli, dolu savak, site binaları veservisyolları dahil, 56 milyon lira olup, 23.8 1964 de TOR İnşaat Limited Şirketine ihâle edilmiştir. Mukaveleye göre 15.10.1968 de ikmal edilecektir. Baraj inşaatında 2 milyon m3 dolgu malzemesi 20 bin m3 beton ve betonarme betonu kullanılacaktır. Aksu çayının derivasyonu için 5 m çapında ve 383 metre tulündeki tünelin çalışması bitmiş ve menba batardosuna başlanmıştır. Kartalkaya Barajının inşaası ile 390 bin Dekarlık arazinin sulanması sağlanacak ve 50.000 dekarlık sahanın Aksu taşkınından korunması kontrol altına alınacaktır. Bu barajın enerji üretimi gayesi yoktur.

II- Gelecek yıllarda yapılacak Projelere ait dokümanların hazırlanmasına ait çalışmalar:

Yukarı ve orta Ceyhan Havzalarının bulunduğu Maraş Bölgesinde sulama, taşkından korunma ve enerji üretimi istikşâfî etüdlerinin mühim bir kısmı yapılmış olup, proje ve yatırım safhasına geçilmek üzere çalışılmaktadır. Bu gaye ile her biri ayrı bir ihtisas bölümü olan jeolojik, tektonik ve sismik, nüfus kesafeti ve ekonomi, meteoroloji, su taşkınları ve erozyonları ile arazi tasnifi drenaj ve sulanmasına ait muhtelif temel ve araştırma sondajları konularında çalışmalar yapılmış ve yapılmakta olup ayrıca bu mevzularda havzanın haritaları tekemmül etmektedir.

Yukarı Ceyhan Havzasında 28 bin hektarlık Elbistan, 68 bin hektarlık Afşin, 8200 hektarlık Göksün Ovalarının mühim bir kısmı Şerefli, Karakuz ve Adatepe barajlarının inşasiyle sulanabilecektir. Kezâ Orta Ceyhan Havzasında bulunan 21 bin hektarlık Maraş, 39 bin hektarlık Gâvur, 28200 hektarlık Narlı- Mizmilli ve 7700 hektarlık İnekli Ovalarının önemli kısımları Menzelet, Kartalkaya ve Çataltepe Barajlarının inşasiyle sulanabilecektir. Bu ovaların sulanmasından yıllık gelir artışı asgârî 175 Milyon TL. tahmin edilmiştir. Yapılacak baraj ve kademe santralleri ile sulamadan gayri yıllık 120 milyon TL. enerji üretiminden ve 5 milyon Lira taşkından koruma faydası tahmin edilmiştir. Bu baraj ve santraller hakkında kısa bilgi aşağıda gösterilmiştir.

1. Şerefli Barajı:

Elbistan İlçe Merkezinin takriben 26 Km. Kuzey doğusunda; Ceyhan Nehrinin ana kollarından olan Söğütlü Deresi üzerinde Şerefli suyunun karıştığı mevkide yapılacak olan bu baraj Anroşman dolgu tipinde 60 m. yüksekliğinde olup, Elbistan Ovasının 65460 dekarlık kısmını sulayacaktır. 165 milyon m3 su topluyacak olan bu barajın enerjiüretimi gâyesi yoktur.

2. Karakuz Barajı:

Hurman çayı üzerinde Sarız ilçe merkezinin takriben 35 Km kuzey doğusunda ve Afşin ilçesinin 36 Km. Kuzeyindedir. Anroşman dolgu tipinde 70

(Devamı var)

ÇETİN, C. " MARAŞ BÖLGESİ DEVLET SU İŞLERİ ÇALIŞMALARI (1)". Gaziantep Kültür Dergisi. ( 1966)

Anahtar Kelimeler: olanı, hattının, karıstıgı, kret, nehir