Gaziantep’te Kilim yalnız el tezgahlarında imal edildiği ve bu iş kolunun çok canlı olduğu devrelerde 7000 civarında kilim el tezgahı faaliyet göstermekte idi. Bugün bu tezgahların sayısı 100-150 ye düşmüş bulunmaktadır. Şehrimizde yurt dışına giden işçilerin çoğunu kilim işçileri teşkil etmektedir.
Bu müthiş gerilemenin sebeplerini iki gurupta toplamak mümkündür.
1— Bizde Kilim imalatçılığı çok küçük ve dağınık iş yerleri halindedir. Bir veya birkaç tezgah ya bizzat sahibi işçiliğini yapmak suretiyle ve müstakil olarak yahut bir kilim tacirine tali olarak faaliyet gösteririler. Büyük ekseriyeti kendi hesabına çalışanlar teşkil eder.
Ekonomimizin enflasyon tazyikinden kurtulup misli olarak istikrara girdiği devrede, enflasyonun yarattığı sunî ve anormal talep hacmi daralmış bazı iş kollarında sıkıntılar olmuştur Kilimcilik bunlardan biridir.
İktisaden çok cılız olan ve yaptığını mutlaka her hafta sonunda satmak zorunda olan kilim amilleri bu talep daralmasının tesirinden kurtulmanın ve yaptıklarını satmasının yollarını ve çarelerini aramışlar, kaliteyi düşürüp ucuza satmak gibi çok zararlı bir yol seçmişlerdir.
Böylece bir kalite düşürme ve fiyat kısma yarışı ve rekabeti başlamıştır.
Pek kısa bir zaman için aldatıcı bir ferahlık sağla yabilecek olan bu gidiş, menfi tesirlerini derhal göstermiştir. Alıcılar Antıp kilimlerine itimatlarını kaybetmişler ve eskisinden daha is teksiz duruma gelmişlerdir.
Bu hal Antep kilimciliğinde bir krizin doğmasını sebebolmuş, tezgahlar işsiz kalmış ve faaliyet alanından çekilmiştir.
Bu suretle el tezgâhları adeta ken di kendilerini tahrip etmişlerdir.
Oda bu akıbeti gücünün yettiği ka dar ve bütün imkanlarını ve yetkilerini kullanarak önlemiye çalışmıştır. Kilim imalatı bir mesleki kararla muayyen tiplere ve kalitelere ayrılmış kullanılacak ham maddelerin cinsleri ve miktarı tesbit edilmiş ve bir kontrol teşkilatı kurulmuştur. Tesbit edilen esaslara aykırı kilim imal edenler cezalandırılmış ve kilimler (kalitesi bozuk) manasına gelmek üzere kurşunlanmıştır. Yapılan sıkı takip ve kontrolle ilk zamanlar ümit verici sonuçlar elde edilmiştir.
Fakat Odanızın ancak üyelerini bağlayıcı kararlar alabilmesi ve müeyyideye tabi tutabilmesi ve hele başka il ve ilçelerdeki imalata hiç müdahale edememesi bu gayretlerin müessiriyetini azaltmış ve hatta ortaya üyeleri için zararlı olduğu intibar çıkarmıştır.
Bu şartlar karşısında bu tatbikattan vazgeçmek zarureti hasıl olmuştur.
Sadece Oda imkânları ile kalite kontrolünün tam ve kâmil bir şekilde yapılamıyacağı anlaşılınca Türkiye çapında kalite kontrolünü sağlamak amacı ile Türk Standartlar Enstitüsüne başvurulmuş ve kilimin standartlandırılması istenmiştir. Olumlu karşılanan bu isteğinıiz Enstitüce ele alınmış, bölgemizdeki çalişmalara Odamızın da iltihaki ile kilim standardı tasarısı vücuda gelmiştir.
Hazırlık çalışmaları çok uzun sür mekle beraber yakında yayımlanacağını umduğumuz Kilim Standardı mecburi yürürlüğe konur ve bütün Türkiye’de ciddi olarak takip edilirse iyi sonuçlar alınacağı şüphesizdir.
2— Son zamanlarda jakarlı motorlu tezgahlarda dokunan bir kilim tipi ortaya konmuştur.
Motorlu tezgahlar el tezgâhlarına göre 33 misli daha verimli çalışmaktadır. Halı motifleri ile dokunan bu kilimler cazip renkleri fiatı ve kalitesi ile alıcılar tarafından aranmakta ve hatta tercih edilmektedir. Tabiatiyle imalatçılar da motorlu kilimciliğe kaymakta, bu imalât tarzı el tezgahlarının aleyhine süratli bir şekilde gelişmekte motorlu tezgah el tezgahını tabir yerinde ise tasfiye etmektedir. Halihazırda şehrimizde yaklaşık olarak 100 adet motorlu kilim tezgahı mevcut ve faaliyet halindedir. Tam kapasite halinde çalıştığı taktirde beher tezgah günde herbiri 10 Kg. gelen 10 adet (1 Bal ya) kilim imâl etmektedir. Bir el tezgâhı ise günde ancak 3 Kg. gelen 1 adet nakışlı kilim imâl edebilmektedir. Bunun ikisi birbirine eklendiği zaman 1 kilim ölmektedır. Şu hale göre Sşehrimiz günde 1000 ile 1100 kilim jmâl edebilecek bir kapasiteye sahip bulummaktadır. Şimdiki halde günde 600-650 adet kilim dokunmaktadır.
(Gaziantep Ticaret ve Sanayi Odası)
