Endüstri âleminde geniş ve önemli bir yer tutan bir unsur da keresteciliktir. Kereste, bilindiği gibi, genel olarak Türkiye ormanlarında mevcut muhtelif ağaçlardan tedarik edilir.(1) Fakat memleketimizde muhtelif inşaat ve endüstri malzemesi olarak kullanılan keresteler Kavaktan başlayınız da(2) başka başka isimlerde çamlar, gürgen, kayın(3), dişbudak, ceviz vesaire gibi ağaçlardan tomruklar(4) iletmelerde(5) işlenerek meydana getirilen kerestelerdir bunlara kalas veya lata denilir.
Yurdumuzun ormanları(6) olan Bölgelerde kerestecilik vardır. Fakat, Gaziantep’te belli başlı ormanlar olmadığından kereste işletmesi yoktur. Ancak, şehrimizde satılan keresteler, komşu iller ve kazalarından -mensup olduğu Başmüdürlükler bölgelerinden(7) malûl ve gayrı mâmul halde (Bolu ilinin Düzce kazasından, Adana’dan ve Andızından ve Doğu Anadolu cihetlerindeki Tokat vesair şehirlerden, Maraş’ın Göksun kazalarından gerek tren, gerek kamyonlarla getirtilir.
Bu kerestelerin tahta haline getirilmesi için şehrimizde hızar makinesi vardır. Latalar hızar atelyesinde plânya denilen âletle kenarları silinerek istenilen ebatta biçilir. Bu işler, yâni lataları tahta yapmak işi daha önceleri, şahıslar yâni makine değil de iki işçinin latayı iki başından tutarak biçen biçkilerle büyük bir güç ve enerji ve zaman sarfiyle yapılırdı.
Gaziantep’te kerestecilerin ve hızarcıların halen bulunduğu mevki; eskiden Karamezarlık adıyla anılan ve bugün Belediye tarafından dümdüz edilerek geniş ve uzun bir cadde haline konulan Belediye binasının arkasından başlıyarak şehrin batı tarafından medhaline (Başkarakola) kadar uzayan geniş ve işlek bir cadde olan İnönü Caddesidir ki buralara sanayi bölgesine tâbi Yeni Direkçiler Pazarı denmektedir.
(Devamı gelecek sayıda)
Cemil GÜÇYETMEZ
(1) Bu ağaçları ayrı bir yazı ile bahsedeceğim.
(2) Kavak başlı başına bir konu olup ilerde arzedilecektir.
(3) Kayın kerestecilikte kullanılan ve iki halde bulunan bir ağacın kerestesidir ki teknik araçlarla fırınlanmış olanına “fırınlı kayın” fırından geçirilmemiş olanına da “kayın kalas” denilmektedir. Gaziantep’te bunlara genel olarak “Bağraz” deniliyor.
(4) Tomruk, ormanlarda kerestelik ağaç köküne yakın yerlerden ve dal budak saldığı yerinden kesilip latalar haline getirilecek olan ağaç bedenine denilmektedir.
(5) İşletmelere dair ayrı bir yazı takdim edeceğim.
(6) Yurdumuzun ormanları ve ormancılığa dair ayrı bir yazı sunulacaktır.
(7) Başmüdürlük bölgeleri de ayrıca bildirilecektir.
