Gaziantep'te eczacılık 1820 yıllarında başlıyor. O devrin eczacılarını şimdiki anlamda birer eczacı olarak kabul etmemek lâzım gelir. Bunlar üniversite mezunu değillerdi. Fakat halkın ilâçlarını nebati olarak hazırlarlar ve devirlerinin imkanları dahilinde halka faydalı olmaya çalışırlardı. Bu sebeple şehrimiz eczacılığını 1- Diplomasızlar 2- Diplomalılar olmak üzere iki kısım altında inceleyeceğim.
Diplomasızlar devri: 1820’den bu yana bir çok berber ve doktorlar eczacılık vazifesini ifa etmiştir. Bunlara Berber Torus, Berber Şitilinoğlu, Artın Hakim ve oğlu Karabit misal gösterilebilir. Yalnız şunu belirtelim ki bu saydıklarım o zaman şehirde büyük isim yapanlardı. Bunlar hekimlikteki ve eczacılıkta ki şöhretleri sayesinde bugüne kadar halkın hafızasında yaşıyabilmişlerdir.
Diplomalılar devri: 1870 - 1880 yılları arasında şehrimizde Amerikan kolejinin kurulması üzerine Ermeni vatandaşlarımızdan büyük bir kısmı burada okuyup mezun olarak Beyrut Amerikan Külliyesinde tıp ve eczacılık tahsil etmiş ve sonra şehrimize gelerek çalışmaya başlamışlardır.
Tahsilden gelenlerden:
Eczacı Sabis: Gaziler caddesinde şimdiki Cumhuriyet mağazası yerinde.
Eczacı Yelbant: Gaziler caddesi Mevsim mağazası yerinde.
Eczacı Navor: Suburcunda Rüştü Atalar yerinde.
Eczacı Antrenil: Suburcunda eski Hamit Uras muayenehanesi altında.
Eczacı Honel: Şimdiki Suburcu imam Kayalı acentası altında.
Eczıcı Baderer: Suburcu Şifa eczanesi yerinde.
Eczacı Dikvan: Şehir Kütüphanesi yerinde.
Eczacı Annikyan: Suburcunda Moda berberi yerinde ve bir tanede Amerikan Hastahanesinde olmak üzere dokuz eczane açtılar. Ermenilerin yurttan çıkarılma tarihi olan 1921 yılına kadar vazifelerine devam ettiler. Ermeniler gittikten sonra şehir bir kaç ay eczanesiz kaldı.
Yukarıda yazdıklarımdan da anlaşılacağı üzere, ilk diplomalı tabib ve eczacılarımız Ermeni vatandaşlarınız arasından çıkmıştır. Bu durum Antakyalı Teyfik Doğan’ın 1922 yılında eczane açmasına kadar sürdü.
Eczacı Teyfik Doğan: İlk İslâm ve ve Türk eczacımızdır. Dai’Ierin damadıdır. 1922’de Birecikten gelerek Honel’in eczanesini satın aldı. Burada dört yıl kadar kaldı. Sonra şimdiki İstanbul eczanesinin bulunduğu yere taşındı. Bu taşınmaya sebep Mecit Barlas Hastanesinin şimdiki yerine Hüseyin İnci oğullarının evinin bulunduğu yerden taşınmasıdır. Teyfik beyin 1938’de ölmesi üzerine eczaneyi Vasıf Onat satın aldı.
Belediye Eczanesi: Gaziantep belediyesi 1923 yılında Keyvan Hamam karşısındaki gözlükçünün yerinde bir eczane açtı. Sekiz yıl kadar çalıştı. 1928 yılında mesul müdür İsmail Hakkı Akbarlas’ın istifa edip müstakil eczane açması üzerine Gaziantepli İsmail Hakkı Mesul müdür oldu. İki yıl sonra onunda istifa etmesi üzerine Belediye eczaneyi Salih Göksele sattı.
Şifa Eczanesi Asaf Erkılıç: 1923 yılının sonunda şimdiki Demokrat Parti merkezi altında ki dükkanlardan birisinde eczane açtı. Buradan halen oturmakta olduğu yere taşındı.
İstikamet (Türkiye) Eczanesi Cemil Barlas: 1925 yılı ilk aylarında, Tunaç oteli altında bakkal Kâzımın bulunduğu yerde eczane açtı. Üç yıl sonra Doktor Hamit Uras’ın muayenehanesinin altına taşındı. Bir yıl sonra Dr. İbrahim Söylemez’in muayenehanesi yanına yani İmam Kayalı acentasının yarısına nakletti. Nihayet 1932 yılının 27 Şubatında şimdiki yerini yaptırıp taşındı. 1959’de İstikamet olan isim Türkiye olarak değiştirildi.
Kanaat Eczanesi İsmail Hakkı Akbarlas: 1928 yılı başlarında, sebze halı yanında, Yeni (Tutlu) hamam bitişiğindeki şimdi yerinde bakkal dükkanı olan iki taraflı küçük dükkânda eczane açtı. Burada beş yıl kadar kaldı, sonra şimdiki Bekir Aksoy eczanesinin bulunduğu yerin karşısındaki manifaturacının yerine taşındı. 1935’te Adana’ya oradanda 1938 yılının 23 Temmuz’unda memleketi olan Hatay’a nakletti.
Salih Göksel Eczanesi Salih Göksel: 1928 yılında Belediye Eczanesini satın alıp ayni yılın sonlarında şimdi yerinde Selçuk Göksel Eczanesinin bulunduğu yerde eczane açtı. 5 Ocak 1954’te müesseseyi oğluna devredip, İstanbul’a nakletti.
Bekir Aksoy Eczanesi Bekir Aksoy: 1933 yılında Besniden gelerek şimdi çalışmakta olduğu yerde eczane açtı.
İstanbul Eczanesi Vasıf Onat: 1939’da Teyfik Doğan’dan satın aldığı yerde eczacılığa başladı. Önceleri küçük olan eczane bugün büyütülmüştür.
Yeni Eczane Mustafa Ahi: 1943 yılında hastane eczacılığından istifa ederek Özbal apartmanı karşısında eczane açtı. Üç yıl evvel şimdiki yerine nakletti.
İhsan Güzel Eczanesi İhsan Güzel: 1950’de halen Bak-Bak radyo atelyesinin bulunduğu yerde eczane açtı. Dört yıl sonra Atatürk Bulvarından, şimdi çalıştığı hal karşısına nakletti.
Aydın Eczanesi Neclâ Barlas: 6 Eylül 1952 yılında Çıkrıkçı hamam karşı anda halen çalıştığı yerde eczane açtı. Eczacılarımız içinde yeğine Doktora vermiş olanıdır. İlk kadın eczacımızdır.
Selçuk Göksel Eczanesi Selçuk Göksel: 5 Ocak 1954’te İstanbuldaki eczanesini babasiyle değişti. Bu eczane Salih Göksel Eczanesinin bir devamıdır.
Ulusoy Eczanesi Ahmet Ulusoy: 17 Temmuz 1954 yılında Gümüş Kastelde Santral oteli altında eczane açtı. 1957’de kendisi gibi askeriyeden ayrılmış bir eczacı olan Ali Yeltekin’e devrederek İstanbul’a gitti.
Sağlık Eczanesi Mustafa Hekim: Ordudan ayrılmadır. 6 Ekim 1954’te halen bulunduğu yerde eczane açtı.
Yeltekin Eczanesi Ali Osman Yeltekin; 1957’de satın aldığı Ulusoyun yerinde eczacılık yapmaktadır.
Gaziantep Eczanesi Refik Özdinç: 6 Ocak 1958’de Suburcunda eczane açtı.
Ümit Eczanesi Ali Haydar Özuslu: 14 Mart 1958’de Şekerci Durdu İşhanı altında eczane açtı.
Atay Eczanesi İshak Abit Atay: 3 Temmuz 1958 yılında Mütercim Asım Caddesinde eczane açtı. Antakyalı İsmail Hakkı Akbarlas annesinin amcası olur.
Son olarak şunu söyliyeyim ki her onbin nüfusa bir eczane açma tahdidi. 1950 yılında kaldırıldığından şehrimizdeki eczanelerin sayısı önümüzdeki yıllarda daha da artacaktır.
H. Uğurol BARLAS
