Bu yazıyı hazırlarken Nafi Erkılıç beyin tarihi evraklarından, Cemil Barlas’ın fikirlerinden ve Amerikan Hastahanesi Müdürü Mister ISELY’in bilgilerinden faydalanılmıştır.

Amerikan Hastahanesi:

Amerikan Hastahanesi fikri ilk gelen misyonerlerden “AZARIAH SMITH” tarafından 1847 yılında ortaya atılmış fakat kendisinden sonra kendi adına yapılmaya başlanmış ve 1886 yılının sonlarında tamamlanmıştır. Hastane Kolej Tıbbiyesi kısmına bağlı bir klinik olarak faaliyete geçtiği zaman Doktor Büyük Shepard’ın idaresi altında idi. Shepard’ın otuz yıllık çalışmasından sonra gelişen hastahaneye doktorun ölümü üzerine, Doktor “HAMİLTON” tayin olmuşsada kısa bir müddet sonra değiştirilerek yerine Doktor “DUI” getirilmiştir. 1958 son baharına kadar vazife gören Dr. Dui’nin yerine halen Dr. “BROWN” bakmaktadır.

Dört doktor, sekiz hemşirenin bulunduğu hastahane personeli altmış iki kişidir. Kırk dokuz yatak bulunan hastahanenin İdare Müdürü Gazianteplilerin çok sevdiği Mr. “ISELY” dir.

Amerikan Kızlar Okulu:

Şimdi yerinde Amerikan Hastahanesi hastabakıcıları yatakhanesi bulunan Kızlar Okulu Hicri 1275 (M. 1859) yılında Amerikan Bord Şirketi misyon heyetinden Bayan “PROGIS” tarafından kurulmuştur. Okul müdiresi Doktor Merrıll’ın karısı bayan “MERRIL”dir. Kuruluşundan otuz üç yıl sonra yani 8 Ekim 1308 hicri yılında (M. 1886) resmen faaliyete başlamıştır. Okul rüşti olarak beş sınıf üzerinden faaliyet göstermiştir.

Mrs. Merrıll’den başka beşi Osmanlı tebaasından, dördü Amerikan tebaasından olmak üzere dokuz kadın öğretmen ile bir tane Osmanlı tebaasından erkek öğretmen tarafından idare edilen okulda 68 nehari, 32 yatılı olmak üzere 100 öğrenci okurdu. Okulun mülkiyeti Amerikan tebaasından Doktor Büyük “SHEPARD” adına kayıtlı idi.

Gaziantep’te Amerikan Koleji:

Kolej binası Hicri 1289 (M. 1872) tarihinde Amerikan Bord şirketi misyonerlerinden “TROWBRIDAE” tarafından kurulmuştur. Okul Müdürü Doktor Mister “MERRIL”dir. Binaların arsaları Amerikan Bord şirketine Gaziantep’in, ileri gelenlerinden Hacı Taha efendi tarafından teberru edilmiştir.

Kuruluşundan sonra 3 Ocak 1293 hicri yılında (M. 1876) resmen faaliyete geçen kolejde rüşti, idadi ve yüksek kısım bulunmakta idi. Yüksek kısım da tıp ve mühendislik dalları üzerinde faaliyette bulunurdu. Kolejde müdürden başka hepsi de Osmanlı tebasından olan sekiz öğretmen vardı. 79 yatılı, 66 nehari olmak üzere 145 öğrenci okurdu. Beş binden ibaret olan kolej mülkiyeti Amerikan tebaasındaa Mister “FULLER” adına idi. Binaların en büyüğü dershane pansiyon ve bodrum katını ihtiva ederdi. Geri kalan 4 bina Doktor Büyük “SHEPARD” evi, ofis, kütüphane ve yemekhane olarak kullanılırdı. Okul ve yatakhane olarak kullanılan asıl büyük bina Milli Mücadelede Türk kuvvetleri tarafından atılan iki tane onbeşlik mermi ile ağır hasar gördüğünden zaferden sonra alıcısı tarafından yıktırılmak üzere satılarak yıktırılmıştır.

Kolejin etrafı bir tanesi doğuda diğeri güneyde olan iki kapılı büyük bir duvar ile çevrilmişti. Eskiden kolej dahilinde bir matbaa ve büyük “SHEPARD”ın mezarı vardı ki sonradan matbaa satılmış ve mezar Amerikan Hastahanesine nakledilmiştir.

Kolejin sağlam binaları halen askari lojman olarak kullanılmaktadır.

Bugün İstanbul da bulunan doktor Shepard yukarıda adı geçen büyük Doktor Shepard’ın oğludur.

Yetimevi: Şimdi yerinde Düşkünler Evinin bulunduğu Yetimevi Amerikan Bord şirketinden İngiliz uyruklu FRİSON tarafından hicri 1311 yılında (M. 1894) kurulmuştur. Yatılı olan Yetimhanede kızlarla erkekler birlikte bulunurlardı. 73 kız, 13 erkek olmak üzere 86 çocuk barınırdı. Yetimhanenin mülkiyeti Amerikan uyruğundan Mister “MARDİN” adına kayıtlı olduğundan, bugün Düşkünler evinin bulunduğu tepeye halk arasından “Mardin Tepe” adı verilmektedir.

H. Uğurol BARLAS