GAZİANTEP’İN OTO VE MAKİNE SANAYİİDEN ÖRNEKLER VE ANA MESELELERİ

Tarih: 10 Şubat 1967
Dergi: Gaziantep Kültür Dergisi
Yazar: Gaziantep Ticaret ve Sanayi Odası

Kategori: Kültür
Konu: Gaziantep

Gaziantep’in ekonomik bünyesinin çok önemli unsurlar olan ve sanayi hüviyetinde ağır rolü bulunan oto ile ilgili hizmet ve imalat kuruluşları ile makina parça ve benzeri sanai dalı ile ilgili kuruluşlara temas edeceğiz.

Aşağıda vereceğimiz izahattan da anlaşılacağı üzere kuruluşların hepsinin üzerinde teker teker durmak mümkün ve önemli olmayacaktır.

Bu katagoriye girmesi icabettiği halde ayrı mütelaa edilmesi mümkün olanlar tek başına ele alınmış, gerekli bilgi verilmiştir.

Burada bu gurubun genel olarak yaptığı işlerden, techizat varlığından bahsedilecek ve bazı gurup rakamları ve mülahazalar ilave edilecektir.

Kısım kaportacılık (Doğrultmacılık), oto radyatör işleri, oto şase işleri, oto boya işleri, oto döşeme işleri ile tornacılık ve makina ve parça yapan atölyeleri kapsayacaktır.

Bu alanda mevcut iş yeri, sayısı, makina ve techizat varlığı hakkında bilgi verelim:

TORNACILIK:

İş Yeri Sayısı: 48

Kalfa= 96
Çırak= 113

Ayrıca 60 kadar iş sahibide bilfiil çalışmaktadır.

MAKİNE MEVCUDU

Torna 81

Boktifiye 3

Freze 4

Kaynak 50

Matkap 53

Taşlama 9

Kolta 2

Zımpara 14

Planya 7

Pres 3

Testere 6

Makas 2

Makak 2

Silindir 2

İspiral 2

Doğrultma Presi 2

Pelinaj Makinesi 2

Doğrama 1

Redresör 1

KAPORTACILIK (DOĞRULTMACILIK)

İş yeri sayısı 33

İşçi Sayısı

Kalfa 46

Çırak 78

MAKİNE MEVCUDU

Kaynak 27

Matkap 32

Zımpara 24

Runta 1

Pres 1

İspiral 1

DEMİRCİLİK DEKORASYON

İşyeri sayısı 60

İşçi sayısı

Kalfa 65

Çırak 74

Bu iş yerinde 60 adet körük ve 60 adet matkap bulunmaktadır.

OTO RADYATÖR İŞLERİ:

İşyeri sayısı 60

İşçi Sayısı

Kalfa 6

Çırak 11

İki Kaynak 4 redresör bulunmaktadır.

OTO ŞASE İŞLERİ

Işyeri sayısı 9

İşçi sayısı

Kalfa 9

Çırak 17

Körük 9, matkap 2 zımpara 1 parlatma bulunmaktadır.

OTO BOYACILIĞI

İşyeri sayısı 21

İşçi Sayısı

Kalfa 35

Çırak 42

21 Kompresör,4 kaynak, 2 zımpara, 1 parlatma bulunmaktadır.

OTO ELEKTRİKCİLİĞİ

İşyeri sayısı 23

İşçi sayısı

Kalfa 27

Çırak 48

11 matkap, 6 zımpara, 1 körük, 1 pres, 1 muayene motoru, 2 kaynak, 1 dinomo, 1 şarj makinesi bulunmaktadır.

OTO TAMİRCİLİĞİ

İşyeri sayısı: 51

İşçi sayısı

Kalfa 88

Çırak 108

8 Taşlama, 1 grank taşlama, 4 rekdfiye, 2 ayar tezgahı, 23 matkap, 37 zımpara, 3 kompresör, 1pompa ayarı, 1 enjektör, 1 üst kapak sakabat 1 sibop, 1 lanca, 1 aibopye tarhataz, 9 kaynak, 1 test cihazı bulunmaktadır.

OTO DÖŞEMECİLİĞİ

İşyeri Sayısı 12

İşçi Sayısı

Kalfa 3

Çırak 15

Bu rakamlar sanayi sitesi münase beti ile yapılan bir anvanter çalışmasından alınmıştır.

İşçi sayısına (Usta) yani işin sahi bi dahil edilmemiştir. Halbuki bu İş yerlerinin tamamına yakınında iş sahipleri bizzat işçi gibi çalışırlar. İşin aslı kendilerine tabidir ve kendileri tarafından yapılır. Bu hal bir bakıma Gaziantep sanayiinin karekteristliğidir.

İş gücü hazırlanırken ve bu konu üzerinde düşünürken iş sahiplerininde mutlaka dikkate alınması gerekir.

Çırak, kalfalık sıfatını kazanmamış olanlara verilen umumi addır.

Muayyen bir yaşa gelinceye kadar ustalık ve yararlılık derecesi ve ücret seviyeli ne olursa olsun bütün işçiler böylece anılırlar.

Makine ve diğer maddelerin imalâtı geniş çayta tornacılık iş kolunda yapılmaktadır. Bununla beraber Kahve ve Bulgur değirmeni, dondurma, helva, elbise temizleme makineleri. Soğuk Hava Depoları, Vantilatör, Mekik gibi makine ve diğerleri iş yerlerinde de yapılmaktadır. Bunların belli bir imalat programları olmadığı, bazılarında bir kaç iş bîr aradı yapıldığı için bir kısmı ele alınan bölümlere dahil edilmiş, bir kısımda (Ayrı iş yerleri halinde bu lunaıı kaynakçılık gibi) hesaba katliamamıştır.

Bu rakamların sanayi sitesi münasebeti ile, yapılan bir envanter çalışmasından alındığı yukarıda belirtilmiştir. Rakamların temsil ettiği firmaların tamamı odaya mensup değildir. Fakat bütün mevcudu da kapsadığı söylenemez. Bu bakımdan %10 nisbetinde bir genişletmeyi düşünmekte hata olmıyacaktır.

Kaydedilen bilgilerden anlaşılacağı üzere, bu alanda iş yeri sayısı sayısı bir hayli kabarıktır. Bu durum işyerlerinin cesametle ve teşkilatı hakkında bir fikir verecektir.

Hiç birinin aşağı yukarı belli bir imalât programı yoktur. İhtiyaca ve siparişe göre çok çeşitli çalışmalar olur. Bulunmadığı ve fiyatı koruduğu zaman bir hassas otomobil parçası yapılır, yahut günlük işlerle uğraşılır.

Kahve ve Bulgur değirmeni gibi bir kaç keda nisbi bir imalât istikrarı müşabade edilmektedir.

İş gücü zengin durumdadır, fakat çoğu pratikten yetişmedir.

Bu çalışma alanının temas etmek istediğimiz yönü «277—29 AB projesi gereğince Gaziantep’deki küçük endüstri mensuplarının teknik sahada yetiştirilmeleri ile ilgili çalışmalara ait rapor da» şöyle ifade edilmektedir.

a) 17 iş yeri gezilmiş, bunların sahipleri tarafından idare, edildiği görülmüstür.

b) Gezilen İş yerlerinde: 29 Torna, 2 Unverşal Freze, 1 yatak freze, 13 elektrik kaynak makinası, 15 matkap tezgahı, 1 radyal matkap tezgahı, 3 muhtelif pres, 1 profil makinesi, 5 kupol ocağı, 1 vargel tezgahı ve muhtelif pres, 1 profil makinesi, 5 kupol ocağı, 1 vargel tezgahı ve muhtelif ölçü aletleri ile diğer takımlar görülmüş, bunların %50 sinin iyi %30 nun orta %20 sinin zayıf durumda olduğu tesbit edilmiştir.

c) İşyerlerinin genel ışık, boya, tertip v.s. bakımından zayıf olduğu görülmüştür.

d) 17 iş yerinde 94 işçi, tesbit edilmiştir.

e) İşçilerin tahsil durumu şöyledir: 2 kişi Erkek San’at Endüstrüsü mezunu 6 kişi Erkek Sanat Enstitüsüne devam etmiş, fakat bitirmemiş, 75 kişi İlkokul mezunu ve 11 kişide İlkokul mezunuve 11 kişide bitirmemiş veya hiç gitmemiş.

f) Bu işçiler şu şekilde sınıflandırılabilir:

18 kişi Makinist, (Atelyede mevcut her makinada çalışılabilir.)

24 kişi tornacı

12 kişi kaynakcı

8 Dökümcü

2 kişi frezci

19 kişi yardımcı

4 kişi tamir, bontaj işlerinde çalışılır,

7 kişi taşlamacı

g) Son sene sarfında yapılan işler: Makine tamiri, yedek parça yapımı, buz dolabı, yün makinesi, kahve kavurma makinesi, pres ve cıvama tezgahları, makina parçaları dökümü, vasıtalarda yapılan değişiklikler, çeşitli taşlama işleri v.s.

h) Bu güne kadar karşılaşılan en mühim güçlükler:

Konu güçlükleri, maddi sıkıntılar, teknik bilgi noksanlığı, makina ithali güçlüğü.

Bu yüksek makina ve techizat varlığı muntazam ve seri bir imalata yönetilmediği için asıl kapaasta meydana gelmekte ve mevcut imkândan ekonomimiz hesabına daka az yararlanılır, bir durum ortaya çıkmaktadır.

Bu konu üzerine çok taraflı olarak eğîlinmiş, seri imalata, gidemememenin bahsin başında tesbite çalıştığımız sebepleri ortadan kaldırmak için çareler aramış ve çalışmalar yapılmıştır, Bu çalışmalar hala da devam etmektedir.

Bu çalışmalar cümlesinden olmak üzere Gaziantep’in Ekonomik durumunu tetkik etmek için şehrimize gelen bir plânlama uzmanının kanaat ve tavsiyeleri şöyledir:

Halen göstermekte olduğu kuvvet teşebbüs ruhuna, maharet ve kabiliyete ve Gazianteplilerin pek karekteristik bir vasfı olan çalışma gücüne rağmen Gaziantep şehir ve ilinden kısa bir dönem zarfında büyük hamleler yapması beklenmez. Bunun için böyle olduğunu izah eden sebepler gayret sarintir. Şimdi bunları açıklamağa çalışalım.

ANA MESELELER:

Çözülmedikleri takdirde Gaziantep şehri ve ilimin kalkınmasına engel olabilecek beş temel mesele mevcuttur.

1- Tabii kaynakların eksikliği

2- Ucuz ve elverişli kaynakların eksikliği

3- Nizip bölgesinde sulama tesislerinin eksikliği

4- Eğitim seviyesinin uygunsuzluğu

5- Bilhassa odta ve uzun vadeli kredilerin yetersizliği

TAVSİYELER

Gaziantep şehir ve ilinin karşı karşıya bulunduğu ana meseleler tahsil olunursa derhal kazı çözüm yolların kaş vurulması lazım geldiği hakikatin ulaşılır. Meselenin mahiyeti, Devlet Planlama teşkilatı ve Hükümet tarafından ele alınabilecek birkaç tedbirin mevcut olduğunu göstermektedir.

Devlet Plânlama teşkilatının veya Hükümetin yapacağı çalışmalar:

1- Bir müddet evvel Gaziantep’in güneyindeki sakada maden tetkik arama enstitüsü tarafından başlatılmış olan Fosfat Rezervi araştırmalarının tamamlanması ve böylece Ganiantep’de bir sani gübre fabrikasının kurulması konusunun bir an evvel ele alınması lazımdır.

2- Bu bölgenin, Keban enerji santralından faydalanması bahis konusu oluncaya kadar, yani gelenek 7 ila 19 yıllık bir saman için il’e dahi elverişli ve aynaklardan elektrik temin edilmesi sağlanmaktadır.

3- Nizip bölgesinin su ve sulama ihtiyacının araştırılması.

4- Gaziantep İl’ ve halkına teknik yardım temini.

5- Kredi meselesi bölgevi bir vakıa olmaktan ziyade millî bir problemdir. Ancak Devlet Plânlama teşkilatının kredi piyasasıyle ilgili çalışmaları ile halledilecek bir konudur. Burada işaret etmek istediğimiz husul Gaziantep’in belli başlı sanayi usullerinin inkişafı ve daha ileri bir tekniğin tetkiki için mali imkânların dışındaki büyük potansiyal ile elverişli fayiz nisbetindeki kredilerin kıtlığı arasındaki tersliği pek güzel şekilde aksettirmesi ve milli bir temele dayanarak yapılacak kredi reformlarına olan büyük ihtiyacı belirtmesidir. Eğer bu reformlar gelecek bir kaç yıl içinde yapılmazsa, belirtilen bu çalışmazlık, memlaketin diğer birçok bölgelerinde olacağı gibi, Gaziantep’te daha kesin ve açık bir hale gelecektir.

MAHALLİÇALIŞMALAR:

Alet yapımı sanayiinde büyük bir gelişme imkânı bulmadığımızı buna mukabil bakırdan sanat işleri yapımı, bakır tel imalı, elektrik motorları imalı, kasacılık ve plastik eşya imalı gibi sanayi kollarının daha ümitli göründüğünü belirttik. Uyğun şartlar yaratılabildiği takdirde, otobüs, kamyon veya otomobil montaj sanayiinin de kurulabileceği kanaatındayız.

Eğer Gaziantap’in ferdiyetçi halkı iibirliği halinde çalışmayı benim esrlerse, bu durum İl’in geleceği bakımından tabiiki çok hayırlı olacaktır. Bugün Gazianteplilerin pek çoğu küçük dükkân atölyelerinde münferiden çalışmaktadırlar. Ergeç nu çalışma tarzında kendi teknik ve idari kudretlerinin ve mevcut kapitalları ile sağlıyacakları krediler toplamının kendilerine temin edeceği neticeler daima asgari imkân seviyesinin daha altında kalmağa mahkûm olacaktır.

Mamafih, kısa bir dönemde bu konuda pek az şey yapılabilir. Daha büyük teşebbüslerin kurulması ve diğer şahıslarla birlikte çalışarak mesuliyeti paylaşma fikirlerinin gelişmesi zamana muhtaçtır. Bu konuda beklenebilecek tek husus Hükümetin gerekli tedbirleri alarak (Sermaye piyatası ve münasip vergilendirme usulleri gibi) elverişli şartları yaratması ve fevkalade arzuya şayan kalkınma şeklini desteklemesidir. Gaziantep’in bu güçlü duruma Hükûmetinde dikkatini çekmiş, mesele Hükümetçe ele alınmıştır.

Kayseri ile birlikte Gaziantep küçük sanayii bakımından Pilot Bölge ilân edilmiş ve buralarda yetiştirme proğramları uyğulanmaya başlanmıştır. Bu yetiştirme proğramları:

1- Seminer çalışmaları

2- Küçük Endüstrinin atelye sahibi sanatkârlarına açılan kurslar

3- Küçük Endüstride usta, kalfa ve çırak olarak çalışanlara açılan kurs lar.

Olmak üzere üç safhaya ihtiva etmektedir. Yapılan kurslar ve çalışmalarla şu gayeler güdülmektedir:

1- Sanayi mamullerinin pazarlama konusuna ait anlayışın geliştirilmesi.

2- Makina parçaları yapımında uyğulanacak seri imalat sisteminde modern teknik ve iş sırasına ait daha iyi bir anlayışın geliştirilmesi.

3- Kooperatifleşmeye, birleşmeye teşvik

4- Bilhassa makina ve makina par çalarının seri imalat sistemi içindeki yapımında gerekli teknik resim okuma ve çizme ve ders krokileri çizebilme yeteneğinin getirilmesi.

5- Metal işleme sahasında temel iş lemelere'ait muhareti geliştirmek.

6- Kalite kontrol aletleri kullanma yetenek ve alışkanlığıni geliştirmek.

7- İş ve sipariş alınabilecek büyük fabrikalarda ilişki kurmaya teşvik etmek ve buna yardımcı olmak.

(Gaziantep Ticaret ve Sânayi Odası)

, G. " GAZİANTEP’İN OTO VE MAKİNE SANAYİİDEN ÖRNEKLER VE ANA MESELELERİ". Gaziantep Kültür Dergisi. ( 1967)

Anahtar Kelimeler: imalı, nisbetindeki, hizmet, pd, karsı