Gaziantep halk oyunları müziği gibi yine halk zevkinin ortaya koyduğu bir ata sanatıdır. Halkın sosyal yaşayışında ve geleneklerinde yer bulan davranış, çeşitli oyunlarda ritim ve müzik birleşiminde bütün açıklığı ile görülür sağlam bünye, birlik ve beraberlik, birbirine kenetlenmiş millet ruhu ve fikri, halayın kola girişinde, el tutuşunda, omuz verişinde, toprağı döven ayak ve diz vuruşlarında kendini açıkça gösterir.

Hiç şüphe yoktur ki bir millet veya bir bölge foklorunun zenginliği o kültürünün, dallı ve yaygın hali, toplumun bir tarihe, öğünç duyacağı bir geçmişe, kısaca bir uygarlığa dayalı olduğunun açık delilidir. Halk oyunlarımızın çeşitli renk, karakterle dokulu oluşunda, coğrafi şartlar, iklim, tabiat ve halkın sosyal yaşayış görgü ve kabiliyetinin etkiside büyüktür. Tüm Anadolu oyunları bölgesel bir renk ve özellik taşır. Bununla beraber her ayrı olan özellikte yine milletin ortak benzerlikleri ve yanları vardır. Her Anadolu oyununda mertlik ve tarihe sahip olmak açıkça kendini gösterir. Ege zeybekler, imparatorluğun beşiği Bursa kılıçkalkan, karadeniz horon, doğu barlar, Konya. Silifke kaşık ve halay, İç ve Güneydoğu Anadolu ise halaylar bölgesidir. Böylece her bölge kendi sosyal yapısına en uygun müzik, ritim ve figür dokusunda yerini almıştır. Bütün

Anadolu bir oluverince gök kuşağının renk bütünlüğündeki şahane görünümü yaratır. İşte bu bütünlük içinde Anadolu oyunları millî olur.

Gaziantep halk oyunları halay nevindendir. Oynanış şekli ile başlıca iki bölümde toplanır.

1- Ağır-çabuk halaylar

2- Oyunlu türküler-leylimler

Oyunlara eşlik eden sazlar başında davul-zurna gelmektedir. Zaten hatıralarımızın her yanı bunlarla süslenmiştir. Zafer, seferberlik, düğün, bayram, asker yollama, askerden dönme, güreşler, ağırlama gibi her toplamsal olayda millet avuntusunu, öğüncünü, sevincini bu sazlarla dile getirmektedir. Bazı dağ köyleri ise özellikle hayvancılıkla uğraşan köylerde oyunlarımız dilli kaval ve düdükle oynanır.

Oyunlarda dizi teşkiline halay denir. Halayı idare eden baş oyuncu ya da halay başı denir. Diziler yalnız erkeklerle olabileceği gibi karma da olabilir. Canlı hareketli ve yorucu oyunlar genellikle erkek oyunlarıdır. Dizi uzun olmayıp ritim ve figürde beraberlik sağlama amacıyla kısa ve belirli miktarda olan ağır halayla, oyunlu türküler figür ve hareket yönünden sade ve yorucu olmadıkları için kadın, erkek birlikte oynarlar. Bu çeşit oyunlara kadın, erkek, ihtiyar, genç, çocuklarda katılır. Diziler uzundur. Ancak kadın, erkek karma halaylarda bir dizi geleneği vardır. Bu geleneğe titizlikle uyulması gerekir. Bazı köylerimizde kadınlar en yakın akrabaları yanında yer alır ve el tutuşur, kardeş, amca, baba gibi. Bazı köylerde ise halayın baş kısmını erkekler sonunu kadınlar teşkil eder. Ağır halayların bütün gösterişi ve ağırlık noktası halay başında toplanır. Bu oyunların solisti gibidir. Figür inceliği, vücut çalımı mendil sallayışı, ustalığının bütün hünerlerini halay başında görmek mümkündür. Dizi ise üçlü ayak ritminin belirli ve yeknasak hareketleriyle halay başına destek olur, bu bir fon ritmi gibidir. Davul, zurna halayın ortasında yer alır, müzik ve ritme uygun çöküş kalkış ve vücut çalımları ile oyunculara coşkunluk ve neşe katmaya çabalar. Halayın renkli oluşunda büyük payları vardır. Oyunlarımız her zaman ve her fırsatta oynanır. Genellikle köyün günlük hayatı içinde, düğün, bayram, değerli konukların ağırlanmasında, mahsulün bol olduğu yıllardaki gibi.

Özellikle düğünler bu oyunların çeşitli örneklerini görmek ve bulmak için en büyük fırsattır. Kadın, erkek çeyiz sandıklarında saklanan elbiselerini giyerler. Bu elbiseler bol renkli, ipekli, sırmalı, çuha kumaşlarıdır. Kadınlar bu güzel renk içindeki kıyafetlerini altın süsleri ile biraz daha güzelleştirirler. Bu kıyafetler içinde çok değerli ince işlemeli eski olanlarına raslanır, bunlar birer dede yadigarıdır, titizlikle korunur. Halk oyunlarımızın metrik yapısı ağır bölümde genellikle serbest, ölçüsüz veya ritim yapısı içindedir. Zurnanın ölçüsüz melodik üflemesini davulun ince çubuğu, hafif, kuvvetli tokmak vuruşları bu ölçüsüzlüğü belirtili ritimle sınırlar ve figürlerin zamanlarını bölüntülerini belirtir.

Çabuk halaylar, oyunlu türküler çoğukere 2/4 C 3/8-5/8-7/8-9/8 ritimleri içindedir. Cümle yapıları ise ekseriyetle A-A-B-ABA kısımlıdır, oyunlu türküler leylim adı altında toplanır, bu oyunlar bir daire halinde oynanır. Halkanın en güzel seslisi türkünün belirli bir kısmını söyler, halka ise belirli ayak figürleri ile türkünün ritim yapısını tekrarlarlar. Halkanın diğer oyuncuları yalnız söyleyenin son iki mısrasını kavuştak olarak tekrarlarken bütün halka hareketli oyun bölümüne girer.

Gaziantep halk oyunlarının tesbit edilebilinen adları:

Oyun Türküleri (leylimler)

Çabuk;

Narey

Güzelhan

Ofo

Leylan

Güzelhan

Cumbullu

Pekmez

Hallome

Hele yar

Ağır;

Şirinay

Cimili

Ömeri

Kördeve

Bulgar gelini

Hasan dağı

Cerit kızı

Dümülü

Çardak yeli

Keçeli

Sazlar Davul-Zurna-Kaval düdük.

Çabuk – Ağır halaylar.

Çabuk;

Üçayak,

Oğuzlu,

Hayidiye,

Uçurdum,

Dokuzlu,

Marmara,

Koyseri,

Mâni,

Çebikli

Solak,

Gurbeti,

Yazma kenarı,

Sin-sin,

Havarişko

Demirci,

Terazi,

Kerebuz,

Yağlı kenar,

Karşılama

Ağır;

Bederli

Şirvani

Uleni

Cigalı

Gaba

Çifte kamış

Çoban beyi

Emmi

İsabalı

Comdüzü

Reşidüzü

Galata

Zennup

Mendil(zikir)

Serçe

Keremin

Hamo

Çatal kamış

Garibin halayı

Hurşit halayı

Şirvanı,

Ağırlama

Millî Oyun Kıyafetleri

A— Kadın Giyimi:

1- Gülşeftali Yemeni

2- Oyma Renkli Yün Çorap

3r Şılvar (Dizdonu)

4- Önlük

5- Salam Gömlek

6- Döşllik

7- Fermana

8- Üçetek

9 Poşu

1- Gümüş Taç

2- Gümüş Kemer

3- Gümüş bilezik

4- Gümüş Şekkiye

5- Saçbağı (Kordon Uçları Gümüşlü)

6- Alınlik (Altın veya Penes)

B— Erkek Giyimi:

1- Allı Yemeni

2- Yün çorap

3- Şalvar

4- Kuşak

5- Bürünlü Yelek

6- Alaca Mintan

7- Sırma Cepken

8- Terlik

9- Poşu

1- Tütün Kesesi (Sırmalı)

2- Çakmaklık (Sırmalı)

3- Köstekli Saat

Gaziantep Halayları, yurt içinde ve dışında çok sevilmiş, yapılan birçok festivallerde birincilikler alarak haklı bir şöhret yapmıştır. Gaziantep Millî Oyun ekibi sayısız yurt içi gösterileri dışında aşağıdaki Halkoyunları Festivallerine katılmış film ve televziyou programlarında yer almıştır. (Gaziantep Valiliği Raporlarından alınmıştır.)