1955 yılının Cumhuriyet Bayramında faaliyete geçen Gaziantep Halk Kütüphanesi, kapılarını halkımızın istifadesine açtığında bina inşaatı yeni ikmal ve daha kitapların bir kısmı, kütüphaneye taşınmamıştı. Kitap mevcudu 3.416 adetmiş. Biz açılış töreninin akabinde, kitap raflarına Belediyenin anbarından getirilen kitapları gelişi güzel dizdik.

Bir iki hafta kitapları dizerken, gözümüze çarpan önemli kitapları isteyen okuyuculara verebildik. Bu sırada Belediye Başkanlığının, Milli Eğitim Bakanlığına müracaatı üzerine kütüphanenin tanzim ve tasnifi için bir uzman gönderildi. Gelen zat o zamanki Kütüphaneler Genel Yayın Müdür Muavini İsa Önder’di. Bu zat öğretmenlikten kütüphaneciliğe intisap etmiştir. Çeşitli kütüphanelerde çalışmış, yani kütüphaneciliğin çekirdeğinden yetişmişti. Dört öğretmen arkadaşın da yardımıyla mevcut kitaplardan 1.000 adedinin tesbiti, fişlenmesi ve tasnifi yapıldı. Bu iş yedi kişinin devamlı çalışmasıyla bir ay zarfında başarılabildi. Bu tarihten sonra gelen okurlara hiç olmazsa 1.000 kitaplık bir liste verebildik.

Geri kalan ve bu tarihten itibaren kütüphaneye gelen kitapların tasnifi bir aylık tecrübeye dayanarak, başarmaya çalıştım. Halihazırda kütüphanede 11.000 cilt kitap fişlenmiş ve tasnif edilmiş vaziyette halkımız istifadesine arz olunmuş durumdadır.

Kütüphanelerde aranılan kitap, hazırlanan üç katalog yardımı ile bulunabilir

1- Kitabın adına göre yazılmış fişlerden,

2- Kitabın yazarının adına göre yazılmış fişlerden

3- Kitabın konusuna göre dizilmiş fişlerden.

İlk iki dizi kitaptan ve yazarının adlarının alfebetik sıralanışıdır. Bunlardan kitabın adı veya yazarının adı bilindiği takdir de kolayca faydalanılır. Üçüncüsünden istifade biraz girift ve o derecede de faydalıdır.

Sistematik tasnifte kitabın veya yazarının adı ne olursa olsun Hatta kitap hangi dil ve harfle yazılmış olursa olsun ayni konuyu ihtiva eden kitapların fişlerinin yan yana sıralanışı önemlidir. Bu sistem bütün ilimleri 10 ana bölüme ayırmıştır. Bunlar sırasıyla: 10- Genel konula eserler 1- Felsefe, psikoloji 2- Din ilahiyat 3- Sosyal ilimler 4- Dilbilim 5- Nazari bilgiler 6- Tatbiki ilimler 7- Güzel sanatlar 8- Edebiyat 9- Tarih, 10- Coğrafya - Biyografyadır. Bu on ana bölümün her biri birinci derecede önemli 10 bölüme bir dala ayrılır. Mesela tatbiki ilimlere 6 denildiğine göre 60-69 arası: 60- Genel Konular, 61- Tıp, 62- Mühendis, 63-Ziraat, 64- Ev ekonomisi ve idaresi 65- Ticaret ve ulaştırma 66 - Sinai kimya 67 - Muhtelif endüstriler 68- Mekanik teknoloji 69- Yapı işleri, konularına ayrılır. Bundan sonra da keza 63 Ziraat yalnız bir numaraya sığdırılmayacak kadar çeşitli konulara ihtiva eder. 63 te yeniden on dala ayrılır. Bu da 630 - Ziraatte genel konular, 631 - Çiftlik idaresi 632 - Mahsul yetiştirmede zararlı faktörler, 633- Tarla bitkileri, 634- Meyva yetiştirme, 635- Bahçecilik, 636- Hayvan yetiştirilmesi, 637- Süt endüstrisi, 638- Arıcılık, İpek böcekçiliği, 639- Av, Balıkçılık endüstrisidir. Bu süratle ilimlerin tamamı 1.000 kısıma bölünmüş oluyor. Yine de kafi değildir. 632- Mahsullere zararlı faktörler kendi aralarında yine onar onar tali bölümlere ayrılır ve böylece tasnif sınıfları bine, yüz bine ulaşabilir. Bu kütüphanelerin vüsatına ve kitap sayısına bağlıdır. Gaziantep Halk Kütüphanesinde halihazır da ilk üç rakamlı tasnif sistemi uygulanmaktadır. Bu halde ilim 1.000’e bölünmüş daha tali sınıflar birbiri içinde yer almaktadır. Bu tasnif sistemin de okuyucu bir kütüphanede aradığı konuda ne kadar kitap bulunduğunu derhal anlayabilir. Bu kitaplardan seçmeler yapabilir. Kendinin bildiği eserlerin yanında neşrinden haberi olmadığı eserleri de görebilir.

Farzı mahal: Bir lise talebesi Geometri dersinde yardımcı kitapları arayacak. Bu takdirde Geometri, nazari ilimlerin bir dalı olduğuna göre ilk numarası 5 olan kataloğ çekmesini bulacak. Geometri matematiğin bir bölümüdür. Matematik nazari ilimlerde ilk numarayı alır 51’i bulup Geometri de 3 numarayı aldığına göre 5/3 bölümünde o kütüphanede geometri ilimine ait adı, yazarı, dili ve basım tarihi ne olursa olsun ne kadar eser varsa görmüş olacaktır. Bunlar içinden kendisine en faydalısını seçerken diğer kitaplara da bir göz alışkanlığı peydahlayacak îlerde başka konuda bir kitap gerektiğinde listeyi tetkikini tedai edip kütüphanede aradığı konuda kitabın bulunduğunu hatırlayacaktır.

Amerikalı kütüphaneci Mevril Devey’in tanzim ettiği bu sistem, Beynelmilel Kütüphanecilik konferansında bütün milletlerce kabul edilmişstandartlaştırılmıştır. Türkiye kütüphanelerinde bu sistem tatbik edilmektedir. Ancak sistemin esası üç ciltlik muazzam bir eserdir. Böyle gazete makaleleriyle izahına da imkan yoktur. Dileyen vatandaşlar Halk kütüphanesine müracaatla bizzat sistemi kullanarak daha iyi fikir sahibi olabilirler.

İhsan UĞRAŞ