Derleyen: Halkevi Dil-Edebîyat komitesi üyelerinden Cemil GÜÇYETMEZ
Bu derginin 1944 yılındaki sayılarında (Maniler) başlığı altında alfabetik bir sıra üzerinde bundan on beş yıl kadar öncelerinden beri Gazi yurdumuzun merkez ilçesinden ve bir çoğunu Türkmen ve elbeyli köylerinden derlediğim türkülerden, karanfil gül ve reyhandan sonra A ve B serisi derginin muhtelif sayılarında çıkarılmıştı; Türküler defterimin kaybedilmiş olmasıyla çıkarılmasına bir müddet ara verilmişti. Şimdi müsveddelerini tekrar toplayarak yine alfabetik olarak yayımlamağa devam ediyorum.
Maniler başlığını bu defa türküler diye yazıyorum. Çünkü, maniler deyiminin karşılığı türkülerdir. Bu türküler de dil ve halk edebiyatı (folklor) bakımından önemlidir. Nitekim, her sayfanın eteğinde dil incelemeleri vardır.
C
Câberlinin kıracı,
Çift gider iki bâcı
Küçüğe hele mele,[1]
Büyüğü cahal [2]harcı
***
Ciğaramın dumanı, [3]
Yoktur yarin imanı
Ben o yari alırsam
Eğirtmez mi şapkanı
Yahut?
Altından köşk yaptırdım.
Gümüşten merdiveni[4]
Ciğaramın külüne,
Bahçerıin bülbülüne.
Çok uğraştım, nihayet
Girdim yarin gönlüne.
Ç
Çaya indim, çay susuz,
Gezip tozdum korkusuz.
Yar geliyor dediler,
Kaldım gene uykusuz.
***
Çayırda kıldım namaz,
Adım çıktı beynamaz.
Cahalken [5] ettiğimi
Hiçbir kimse [6] kınamaz.
***
Çayır ince biçilmem,
Bulanık su [7] içilmez.
Bana derler: Yardan geç,
Yar şirindir, geçilmez.
***
Çınar altı, nar altı,
Karşımda bir karaltı.
Dediler, aklın nerde,
Cevap verdim: Yar aldı.
***
Çınarın altı çiçek,
Orakla biçilecek.
Birsen söyle, bir de ben
Acep hangimiz gerçek.
***
Çeşmenin yolağına,
Yaklaştım durağına.
Yolumuz düşse bari.
Muhabbetin bağına..
***
Çekmecenin kilidi,
Üstünü gül bürüdü.
Sen orada, ben burda,
Ömrüm böyle [8] çürüdü.
***
Çiçek
Çiçek dalında açar,
Teze [9] kokular saçar.
Ben peşinden koşarım
O durmaz, benden kaçar.
***
Çiçek ektim çimene,
Gidip geldim Yemene.
Yavuklumu görünce,
Sarılırım dümene.
***
Çiçeklerden [10] yaz olur.
Tarlalarda yaz olur.
Ben inat etsem kızar,
O söylese naz olur.
***
Çiçeklerde renk olur,
Yemişler hevenk olur.
Şu dünya insanlara
Ne güzel örnek olur.
***
Çiçek yaprağı mısın,
Muhabbet bağı mısın?
Karşında bekletirsin,
Sevda, durağı mısın?
***
Çiçek çiçek uçarken,
Bir yaprağa konmuşsun.
Dal diye sarılarak
Sana ben tutulmuşum.
***
Çift sürerim, yerim bör,
Öküzümün biri tor.
........... ın [11] kızları
Kimi topal, kimi kör.
***
Çıkrığım çıkrık, oğlan,
Üstüm canfaslı yorgan;
Eğer yarim gelirse,
Keserim çifte kurban.
***
Çıktığım çınar mı ola [12]
Yaprağı döner mi ola.
Bir öpsem, bir ısırsam.
Orucum sınar mı [13]ola.
***
Çıktım çeşme başına,
Yazı yazdım taşına:
Gelen, giden okusun,
Kabirimin taşına.
***
Çiçek dağı serindir,
Bir çiçek ver, sevindir. [14]
Şu hasretli göynümü, [15]
Akan yaşımı, dindir..
***
Çimen olup biteydim,
Duman olup tüteydim.
İstediğim hep oldu.
Artık neler isteyim.
***
Çini tabakta vişne [16]
Sevdiğim aşka düşme?
Aşkın sonu çok zordur,
Mafrım [17]dillere düşme.
D
DAĞ
Dağda sümbül olurmu,
Dikensiz gül olur mu?
Kırılır ya helbette [18]
Daşdan [19] gönül olurmu?
***
Dağlardan indim iniş,
Mendilim dolu yemiş.
Yare aldım, yememiş,
Yar bize gelsin, demiş.
***
Şu dağların karı var,
Hep ellerin yarı var.
Sen ağlama sevdiğim,
Ben ağlasam veri var.
Hey dağlar, taşlı dağlar.
Çiçekli, kuşlu dağlar.
Sen de yardan mı ayrıldın,
Gözleri yaşlı dağlar.
***
Şu dağlar kıştan ağlar,
Kebaplar şişten ağlar.
İnce beli kim sıkmış.
Al yanak dişten ağlar.
***
Bu dağlar, ulu dağlar,
Etrafı sulu dağlar.
Üç ay allı yeşilli,
Dokuz ay viran dağlar...
***
Dağda fıstık' olurmu,
Ateş yastık olurmu.?
Sen orada; ben burda,
Böyle dostluk: olur mu?
***
Dağlar dağladı beni .
Gören ağladı, beni...
Değme, zencir [20]kâr etmez.
Gönül bağladı beni.
***
Dağlar dağladı beni,
Gören ağlandı beni,
Ayırdı zalim felek,
Derde bağladı beni.
***
Şu dağın arkasından.
Yandım yarsevdasından;
Bileydim. ayrılık var,
Giderdim arkasından.
[1] Şöyle böyle demek.
[2] Cahil genç delikanlı anlamında kullanılır.
[3] Sigara kelimesinin halk dilinde kullanışı.
[4] Merdiven.
[5] Cahiliken genç, delikanlı iken.
[6] Yahut hiç kimseler, veya kimseler de aramaz.
[7] Su bulanık.
[8] Yahut: cebel ömrüm genç ömrüm, yaşım.
[9] Taze
[10] Çiçeklerle demek..
[11] Aslı: Alimantarın. Fakat bu ilçede başka köylerde de söylenir.
[12] Kullanılışı, zarureti vezn için Çınarmıola
[13] Orucum bozulmuş mu? demek.
[14] yahut: Açma yaram derindir
[15] Gönlümü kelimesinin kullanılışı
[16] Derlenişi: küşne fakat vişne olsa gerek.
[17] Bu kelime boş yere, nafile bihude anlamındandır.
[18] Elbette.
[19] Taştan.
[20] Zincir.
