Gaziantep Fıstığının ana vatanı Güneydoğu Anadoludur. Bu bölgede yalnız Gaziantep ili merkezi ile Nizip, Pazarcılık ilçelerinde yetişir.
Ticarete konu olmayacak kadar Malatya, Urfa, Siirt illerinde rastlanır.
Fakat yabani fıstıklar, Menengiç ağaçlarına başta Siirt’in Eruh, Şirvan, Şırnak ilçeleri, Mardinin merkezi. Diyarbakır’da Mazı dağı, Urfa, Malatya, Besni, Adıyaman, Maraş’ın güney bölgesinde rastlanır.
Gaziantep Fıstığı, ilk defa VİTELLUS tarafından İtalya’ya götürülmüş, oradan Fransa’ya geçmiştir.
İtalya, Sicilya, İspanya, Afrika da kültürü yapılmaktadır. Fakat bu yetişen fıstıkların Gaziantep Fıstığına göre tadı lezzetsiz, yağ oranı düşük olup, taneler ufaktır.
Halbuki Gaziantep Fıstığı yağ (%59), Protein (%19) bakımından üstündür.
Fıstığın analizinde %5 su, %3 selliloz, %2,40 kül, %2,40 azotsuz başka maddeler bulunmaktadır.
1939 senesinde ağaç sayısı 2.751.350 iken, rekolte 6.333 tondur. Bu Gaziantep’e 1.967.000 lira getirmiştir.
1942’ye göre 3.724.210 adet Fıstık ağacı, aynı yıl ticarete konu olan rekolte 3.991 tondur.
Gaziantep Fıstığı ağaç halinde büyür. Boyu 8 ile 10 metre arasında değişir. Taç şeklinde dalları seyrek ve yayvandır. Dalları kurşuni kahverengidir.
Yaprakları tüysüzdür. Ve tek sayılıdır. Yumurta biçiminde, uçları küt, dokusu meşin gibi serttir.
Erkek ağaçlarının yaprakları uzunca sivricedir. 5 ile 7 tanesi bir arada bulunur.
Çiçekleri salkım durumundadır. Dişi çiçeklerde Çanak yapraklarının ortasında kısa iğneli bir yeşil yumurtalık ile ucunda üç dilimli ve kenarı kıvrılmış sarımtırak yeşil renkli uzun dişicik tepeleri vardır.
Gaziantep Fıstığı Nisan-Mayıs arasında çiçek açar ve cumbalar belirir.
Eylül-Ekim aylarında meyvesini verir. Dış kabuğundan çıkarılan yağdan sabun yapılabilir. İçi: Taze, kurutulmuş, kavrulmuş olarak yenir.
Fıstık ağacı sıcak-ılıman iklimlerden hoşlanır. Çiçeklenme zamanında soğuk, yağmur, sisten korkar. Böyle zamanda döllenme olmayacağından ağaç az meyve verir. Ve ya hiç vermez.
Fıstık ağacı toprak seçmez, kireçli-kayalık-taşlıklarda derinlere gönderdiği kazık kökü ile besinini alır.
Sulu nemli topraklarda fıstık yetişmez.
Fıstık ağacı aşıdan 5 yıl sonra meyve vermeğe başlar. Tam verim 30 uncu yılda başlar. Bu devrede 20-25 Kg fıstık alınır. Ağacına göre 100 kiloda verebilir.
Menengiç ormanlarına aşı yapıldığı takdirde kısa zamanda fıstık çevreye yayılacak. Yurdumuz için gelir kaynağı olacaktır.
Bu sene fıstık rekoltesi önceki senelere göre yüksektir. Haziran ayında ikinci bir bazarbaşı senesi belki bizi karşılayacaktır.
Gaziantep Fıstık rekoltesi tahminleri
|
SENE |
TON |
|
1946 |
10.000-20.000 |
|
1947 |
3.500 - |
|
1948 |
250 - |
|
1949 |
15-18.000 |
|
1950 |
500 - |
|
1951 |
750 - |
|
1952 |
2.500 - |
|
1953 |
500 |
|
1954 |
600 |
|
1955 |
600 |
|
1956 |
17.000 |
|
1957 |
250 - |
|
1958 |
2.500 |
|
1959 |
15-18.000 (Ton tahmin edilmektedir.) |
Abdullah Edip ÇİTÇİ
