Demircilik, Gaziantep’te henüz basit durumda olmakla beraber, günden güne gelişmektedir.
Madeni Sanatlar iş kolu ise Gaziantepte hızla gelişmiş ve en büyük şehirlerimizle boy ölçüşecek duruma girmiştir.
Eskiden Gaziantepte demircilik Türklerden çok ermenilerin elinde bulunuyordu.
Öteden beri, Kömürcü Çarşısı denmekle maruf yerde, Demirci Pazarı denilen pasajda No: 3’deki dükkânın sahibi olan Ahmet Parlar ile bir konuşma yapıyorum, Sanata çocukluğundan beri başladığını anlattığına göre, yarım asırlık bir sanat hayatı yaşamış olduğunu, bu sanatın kolay olmadığını söyledi. Genel olarak her demirci dükkanındaki esnafta bulunan demir şmalatını kendisinden soruyorum:
Demirden ne gibi şeyler yapıyorsunuz?
Memnuniyetle saymaya başladı:
-Çivi (bayağı civiler), demir beşik, kapı kilidi, kapı menkeşesi (menteşe), kapı sürgüsü, pencere belbedi (pencerelerdeki demir parmaklık), ateş küreği, reşme (atın basina takılan), zencir, taş düzeltmek için yapıcıların kullandıkları zeyveler (gönye de denilir) zikke (sikke), kapı için halka (bunun demirden yapılmış olanından başka, tunç olanları da bulunmaktadır. Tunç imalatı yapanlardan tedarik edilmiş olup, müşterilerin bu arzularını karşılamak için bir kolaylık olarak satışa arzedilmektedir.) Çangal (çengel), et döğmek için et keseri (satır diyoruz) kuyu için makara (makara ağaçtan yapılmakla beraber, yerine asılmak ve takılmak üzere gereken demir malzemesi demircilerde yapılıyor, Dişli (çekmeli tezgah için), hayvan kaşağısı, tarak (yün taramaki için), mengene (üzüm sıkmak için ağaçtan yapılır.) ayna çivisi, pense (fıstık kırmak için), kekiç (çekiç: yine fıstık kırmak için), at için, merkep için puha( yazılışı: buhağı, et asmak için çangal (kasapların kullandığı çengel), koyun için tıkırdak (çıngırdak, çıngırak da denilir), kazma(bağlarda ot vurmak için), orak (yolmahasad için), çapa vesaire, dir ki şimdilik meydanda olan ve hatırıma gelen bunlardur.
-Demiri işlemek için ne gibi malzeme kullanırsınız?
Evvela bir örs (bir ağaç üzerine tesbit edilmiş büyük, geniş bir demirdir ki ateşde yumuşatılan bird emir parçası bunun üzerinde döğülerek istenilen şekil verilir), kekiç (çekiç, halyozda denilen büyük cinsleri vardır), kıskaç (kızgın hale getirilmiş demiri ateşten alıp örse koymak ve evirip çevirmek için maşa ödevi görür), her şeyden önce de bir ocak, içindeki kömür ateşini körüklemek için körük, mengene, matkan (demiri delmek için yarar)
-Bu işler için kullandığınız demiri nereden tedarik ediyorsunuz?
-Karabük Demir Fabrikasından tedarik ediliyor. Bunun ticaretiyle uğraşan tacirler vardır. Lazım olan miktar ve çeşitlerini onlardan alıyoruz.
-Kaç türlü demir vardır.
-Başlıca iki türlüdür. Bizim bu işlediklerimize ham demir deniliyor. Bir de çelik vardır ki buna dair pek az iş yaparız.
-Demir çelik haline konmak istenirse ne yaparsınız?
-Esasen çelik, çelik olarak kullanılır, sulanırsa daha kuvvetli olur. Ham demiri ne kadar çelik yapmağa uğraşsak olmaz.
-Bu yaptığınız eşyadan ihracatta bulunuyor musunuz?
-Hayır. Bizim ihracatınız yok. Gelen müşteriye şazım olanını satıyoruz.
Cemil GÜÇYETMEZ