(Sayfa 261’den devam)

HALLAÇYAN KİMDİR?

Antep’teki ermeni mekteplerinin en büyük müessis ve hâdimi Hallaçyan ”Adı bilinememiştir” isminde bir ermenidir.

Şimdi memleket hastanesi derununda odun anbarı olan bir mağara vardır. Bunun içine girdiğinizde taştan masa ve rahle ile karşılaşırsınız. Bunlar külünkle hususî su rette işlenerek kayadan yapılmıştır. Sabit ve zemine merbuttur.

Hallaçyan Antep’te hiç ermeni mektebi olmadığı bir zamanda ilk önce (40) ermeni öksüz çocuk toplamış bu mağaraya doldurmuş. Burada okutmaya, yedirmeye ve yatırmaya başlamış. Bunların hayatlarını temin için ermeni milletine keşkül açmış: (Verin millet verin! kırk öksüzle bir mağarada kaldım) demiş. Şimdi bu söz Antep’te darbı meseldir. Evecen tabiatlı alacaklılara, "borçlular: (Ne var, kırk öksüzle bir mağarada mı kaldın ?) derler.

Hallaçyan, iane derci için ta Avrupa’ya, Amerika’ya kadar gidermiş. Bir gün Amerika’da bir milyonere uzun bir mektup yazıp içeri yollamış. Kendisi de kapıda beklemiş. Milyoner kapıya çıkmış, bu uzun mektubu okumaya vakti müsait olmadığını, ne istediğini sormuş, bu da kısaca meramını anlatınca hemen çıkarıp (2000) dolar vermiş.

Gene bir gün Amerika’da bir milyonere iane istemeğe gitmiş kapıdan girmek istediği bir sırada içerden bir gürültü işitmiş. Lort, acı acı birini tekdir ediyor : Niçin fazla bir kibrit sarfettin! diye. Bu vaziyet karşısında Hallaçyan hayli tereddüt ediyor fakat ne olursa olsun içeri giriyor. Ve derdini anlatıyor. Lort çıkarıp bilmem kaç bin dolar veriyor. Hallaçyan hayret ediyor. Lort bunun hayretini görünce konuşmaya başlıyor:

— Belki diyor, benim bir tek kibrit için oğlumu payladığıma ve bir de sana bu kadar iane verdiğime hayret ettin değil mi? Fakat o başka mesele, bu başka mesele. Orada heder olan bir tek kibrit israf edilmişti, yerinde sarfedilmemişti. Fakat bu para tamamen yerine sarfedilen bir paradır buna acınmaz, sevinilir.

Hallaçyan Antep’in Kastel başı mahallesinde oturmnş. San’atı kunduracı imiş, yukarıda, tesis ettiğini arzettiğimiz ilk mağara mektebin çevresinde bilâhare çok muhteşem binalar kurdurmuş ve (400) mevcutlu geniş bir eytamhane açtırmıştır. Halen bu binalar memleket hastanesidir. Antep’teki ermeni mekteplerinin üçte ikisini Hallaçyan tesis etmiştir.

No.22

Metelik mektebi

Gaziantep’te ecnebi ve akalliyet mektepleri hakkmdaki cetvelin (25) numarasında yazılı (Kilikya ermeni daıulmualliminin) bir adı da Antep’te (Metelik mektebi)’dir. O zaman, kazanan her ermeni haftada bir metelik vermek suretile bu mektebi tesis ettikleri söylenir.

Gene ermeni mekteplerinden birinin adı da (Mangır mektebi) imiş. Buda ermeniler tarafından haftada birer mangır vermek suretile yaşatılırmış.1933’de parti ve halkevi olan bu mektebin bitişiğinde halen öğretmem okulu salonu ve sahnesi olan birde Fransız kilisesi vardı. Gerek kilise ve gerek mektep kısmında Gaziantep - Fransız harbi zamanında Fransızlar tarafından işgal edilmiş ve askerleri oturtulmuştur. Bunun tam karşısında ve şark tarafında takriben (20) metre mesafede (Gaziantep’in Çanakkale boğazı denmekle maruf) Çınarlı cami ile yakınındaki mektebe bir kerre Fransızlar (400) adet (15,5)’lu ağır obüs mermisi attılar. Her iki binayı da yer ile bir ettiler. Müteakiben askerlerine hücum emri verdiler. Senegalh, Fransız ve ermeni askerler duvardan evvelce açtıkları rahneden hücum ettiler. Çınarlı cephesinde yıkıklar arasında siperlerde saklanan dört babayiğit çete bu hücum akınım durdurdular. Vurdukları Fransız askerlerinin silah ve elbiselerini de alıp heyeti merkeziyeye teslim ettiler.

Senjozef mektebi

Ermeni kız mektebi olan bu mektebin halk dilinde adı (Varcabit mektebi) yahut (Maryabit mektebi) yahut (Vartabit mektebi)’dir. Halk firer ve senjosef mekteplerinin her ikisine de (Kendirli mektebi) ve Fransız kilisesine de (Kendirli kilisesi) derlerdi.

SON

Derleyen: Uğurol BARLAS