Gaziantep Kültür Dergisi tarafından düzenlenen Gaziantep İli Köylerini tanıtma yarışmasına gelen cevaplardan birini aşağıda yayınlıyoruz. Anket soruları Kültür Dergisinin Cilt 5, sayfa 57 Mart 1962 nüshasında yayınlanmış idi.
(1) Köyümüz Musabeyli (Murathüğüyü) nahiyesine bağlıdır. Kazası Kilis’tir.
Doğusunda: Tokaçgemriği Küçük gemrik
Batısında: Murathüyüğü (Musabeyli)
Kuzeyinde: Hashanli (Zeytinbağ)
Güneyinde: Karbeyaz
Doğu kuzeyinnde: Balikli
Güney doğusunda: Karaismail ile çevrilidir.
Yol durumu memnuniyet verici değildir. Çünkü 1958 yılında yapılmış olan Kilis İslâhiye yolu bozuk ve aynı zamanda köyün 20 dakika batısından geçmektedir.
Kış ve ilkbahar aylarnıda 20 dakikalık yaya yoluna inerler, oradan Kilis’e Kilisten Antebe giderler. Diğer mevsimlerde vesait Kilis’ten devamlı gelir ve gider. En çok Kilis’le ilgisi vardır. Gazianteple ilgileri artırması için Gaziantep-Lohan Gülüce-Şilgin Koçağız-Küçük Kardem-Haskenli Kurtaran-Musabeyli ve Boğazkerimden Kilis İskenderun yoluna bağlanırsa 150 köy istifade etmektedir, ayrıca köyün yaya olarak 20 dakika batısından geçen Kilis-İslâhiye yolundan ayrılan bir yolunda Kurtaran Haskenli Ağaçkent Çınar yolu yapılırsa da 30 köyde bu yoldan istifade edebilir.
C. 2. Köyümüz 80 haneli olup 510 kişidir.
Ana dili Türkçedir. Nüfus doğumdan artmakta göç olmamaktadır.
Mevsimlik olarak Adama’ya kazmaya ve pamuğa giderler.
C. 3. Köyümüzün 500 dönümlük arazisi vardır. Önemli dağlık ve tepelik yoktur. Arazi dalgalıdır. Ziraat ve hayvancılığa yaramıyan kısım ancak %01 birisini kaplar. Köyümüzde orman durumu yok denecek kadar azdır. Bunlar mali ve bodur boylu ağaçlardır.
C. 4. Akdeniz iklimini andırır. Rüzgarlar çoğu zaman batıdan esmektedir. Kışın ise kuzeyden eser. Civar köylerde aynı iklimde isede tepelik yerde olduğu için yaz mevsiminde muhtelif yönlerden esen rüzgarlar köyün serin olmasını sağlar.
C. 5. Mevsimin kurak gitmesi yüzünden son yıllarda su çok azalmıştır. İşe bu yüzden saat 24-1’e kadar kuyruk olup nöbet beklemektedirler. Sular ya kocalarla yahutta tuluk dedikleri koyun derileri ile taşımaktadır.
İki çeşme iki kuyusu varında bunlar ihtiyaca cevap verecek durumda değildir.
Sulama yapılmamaktadır. Çünkü su kıttı.
Suyun herhangi bir yerden gelmeside imkansızdır.
C. 6. Arpa, buğday, birçok, mercimek, sill eve mısır yetiştirilir. Son yıllarda mercimek ve buğday ekimi önemli bir yer tutmaktadır.
Bağ ve zeytin üzerinde önemle durulmaktadır. Bağ ve zeytinlikler arazinin 7 cini kaplamakta isede yıldan yıla dikime daha fazla önem vererek araziyi bağ ve zeytinlik etmek istiyorlar.
Fazla mallarını Kilitte tatmakta olduklarından Gaziantepten gelip Kilit İskenderun yolana katılacak yolnda istemektedirler; çünkü mallarına yeni yani pazarlar arıyorlarsada yol durumu karşısında, Kilis’te tatmaya mecbur kalıyorlar.
En fazla zeytin yağı ve kuru üzümden kazanıyorlar.
C. 7. Mera yok denecek kadar az olduğundan pek fazla hayvan yetiştiremezler.
Kümes hayvancılığı yok isede evinin ihtiyacını karşılıyacak 8-10 tavuk beslerler.
Köylüler en fazla tavuk vebasının önlenmesini istiyorlar. Bu hastalık olduğu sene bir köyde ancak 20-30 tavuk kurtulmaktadır.
C.8. Köy evleri parke taştan yapılmakta kapı ve pencere kenarları beyaz yontma taşlarla yapılır. Bina yapı bakımından sağlam oluyorsada ışık dereceleri azdır. Bir odaya ya bir ya iki pencere konmakta ve bunuda ince bezle kapatılmaktadır. Kışın sıcak yazın terin olursada ışık görmesi azdır. Soba ve mangalla ısınırlar. Ocakta pişirilir.
C. 9. Trahom hastalığı varseda mücadde sonunda önlenmiş bir durumdadır.
Evet vardır. Çünkü herkes gübresini kapısının önüne yığarak etrafı pisletmekte onun üzerinde oynuyan çocuklara mâni olunmaktadır.
Hela köyde pek azdır etrafı pisletmektedirler. Doktor ve ebeye inanırlar diğerlerine inanmazlar.
C.10. Bulgur, mercimek, domates, üzüm ve zeytin yağı gibi cüzi şeylerle beslenirler.
Kasap olmadığından et satılmaz. Fakirler ancak Kurban Bayramından Kurban Bayramı’na yerler. Orta halli ve zenginler ise ancak ayda bir defa tavuk veya hindi eti yiyebilirler.
Köyde iki bakkal varsada bunlar halkı soymak ve dükkânda kumar oynatmaktadırlar. Bu durum devam ederse çok feci akibetlere sebep olacağı muhakkak nazarı ile bırakılmaktadır.
En fazla bakkalda sabun iplik kiprit sümerbak mamulleri ve çeşitle yiyeceler çocuk oluncakları bulunun.
Zenginlerin evlerinde radyo lüks gazocağı ve halı bulunur. Zenginler evlerine kuru sebze ve hayvan mamullerini hazırlarlar fakirlerin evlerinde buğday ve mamulleri mercimek yeşil zeytin gibi evinde ve malından gelen yiyecekler bırakırlar.
Zenginler fakirlere göre lüks hayat yaşarlar.
C. 11. El sanatları ve diğer sanatlarla uğraşan yoktur.
Lamba ve Lüksle aydınlanırlar. Bir kaç komşu bir eve toplanır ya geçmiş günleri anarlar veyabutta hikâye anlatılır. Köyde kahvehane yoktur.
C. 12. Pek az toprak Kilis’lilerin elinde isede birkaç yıla kadar satacakları malumdur. Arazinin çoğu satılmış azı kalmıştır.
Topraksız çiftçi yoktur. Tohumluklarını kendi mallarından ayırmaktadırlar.
C. 13. Kan davası tarafgirlik yok tur. Bu durumda parti tutulmamaktadır
C. 14. Kadınların sırtlarında su çekmesi çok sırtlayıp eve taşımaları nahoş hareketlerdir.
C. 15. Okuma nisbeti azdır ancak %1 kadardır onlarda okumaya önem vermezler.
Köyde 6 radyo vardır en çok türküler dinlenir.
C. 16. Köyde vardır. İmamı tesirsizdir.
Ağalara şehlere inanmazlar kendi çıkarlarına bakarlar. İmam Hanefi mezhebindendirler. Parti tutmakta dini inanç rol oynamaktadır.
C. 17. Şahsı gayretimle okula karşı ilgileri iyidir. En çok okul bütçesinde zorluk çıkmaktadır.
C. 18. Köylerin inanışına göre: 1402 de Ankara mevdan muharebesinde Timura yenilen Yıldırım Bayazit’in oğulları dağılmışlar. Yıldırımın oğullarından Musa Bey Kilis taraflarına gelmiş.
Önceleri göçebe hayatı yaşarlar kışın Suriyenin güneyinde yazın Antep havalisinde yazlarlarmış.
Göçebe hayatından usanan Musa bey aşireti bu köye yerleşmiştir. İşte bunun içindirki Musa beyin sülalesinden geldiklerine inanırlar. Musa beyin ismine izaleten 86 köye Musabeyli denildiğine inanırlar.
Fransız harbinde bu köy askeri merkez vazifesini görmüş bir çokları Fransızlara karşı savaşırken şehit düşmüş. İlk adı Siptiraz olan köy T.C. tarafından Kurtaran ismi verilmiş şimdi o adla söylenir.
C. 19. Köyün civarında hiç bir eser yoktur.
