“Bu millet ölmeyecektir. Var olun aziz Kilisliler.”

ATATÜRK

Tarih boyunca Kilis şehrimiz Araplık ve Türklük hattı üzerinde kültür, hars, dil, adet gibi bakımların korunması için bekçilik yapmıştır; halâ da yapmaktadır. Birinci Cihan Harbine kadar Halep’e bağlı iken, harpten sonra Türkiye-Suriye’nin birbirinden ayrılması yüzünden Antep’e bağlanmıştır. Toprağı (1.196) km. kare’dir. Nüfusu ise 27.660 kişidir. Köylerle beraber ise (62.445)’dir.

Kilisin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir. Müslümanlıktan önce Doğu Roma İmparatorluğuna bağlı kalmıştır. Bilâhare Müslümanlığın ilk yıllarında Halit Bin Halit kumandasındaki bir ordu tarafından İslâm topraklarına katılmıştır. Mezkûr savaşta can veren şehitler arasında “Şurahbil” hazretleri de vardır. Şehrin doğu konağındaki Karataş tepesinde yatmaktadır. Evliya Çelebi Şurahbil Hazretleri için şöyle yazmaktadır: “Bir Tekgel âli var.. Cümle ondan nümayandır ve bir mecmaül-irfandır. Andan bir kubbei püren var. İçinde Hazreti Şûrahbil metfundur. Hazreti Resâletpenahın akrabalarındandır. Cenabı bari tarafından nail olunan ayeti kerime ve vahiyi rabbaniye, Muvayıye Hazretleri ile vahiy kâtibi idi; onlar kayıt ederlerdi. Amma nazil olunan vahiyatı ve cümle umurun Hazreti Resâlet bu Sultan ile meşveret ettikleri için “Şûrahbil” andan galattır.” Yine Evliya Çelebi Seyahatnamesinin bir yerinde Kilis için şöyle demektedir: Halep Eyaletinde sancaktır. Lâkin valide sultanların hassı hümayunlarından “70” yük akçe itizam ile mutasarrıt olunur sancaktır ve “300” poyosi ile sadaka olur şerif kazadır. Bu Kilis şehrinin canibi erbaası kalsa misali dıvarı âlidir. Lâkin çok yerleri kerpiç, kalın divardır. Ve elvirenmadar cümrü kâmil 7.300 adımdır. Ve canibi erbaasında cümle “8” kapıdır. Bazı evler dirsek dirsek, kal’e kuleleri gibi ileri bina olunmuştur. Velâkin etrafında hendekleri yoktur. Eğer hendeği olsa bir metin kale olurdu. Ve bu cürümde olan varoşu azim irca cümle “5” mahalle 4.660 topraklı ve kireç ötülü mükellef mamur evlerdir. Ve cümle “30” mihraptır. Cümleden Ruşen ve musanna ve müzeyyen, cemaati kesireye malik, padişahane camii Canbolat oğlunun camiidir… Ve mimberleri varkim buralarda Şebekesine kalem urur merberber yoktur. Çeşmi ibretle nazar etzer adem teaccübane valih hayran olur. Ve cümle “7” medrese ve “11” mektebi sibyandır. Ve “9” çeşmei cundur. Ve “11” kargir bina handır. Ve “2.170” dükkândır. Ve “3” hamamı rahatı candır… Ve suhu sultanisinde olan dükkânların çoğu, Halep ve Bursa çarşısı gibi kârgir kemer dükkândır. Ve bazı çarşının iki başında bedesten misali demir kapılıdır. Bu şehrin cemi sokakları pâk kaldırımdır. Havası sevahildir. Limon ve Turunç, nar ve zeytin inciri cihanı tutmuştur. Rum ve Arap ve Acem’e nica “1.000” yük gidip Kilis inciri meşhurdur. Ve 40 elvan üzümü sicilatto mesturdur. Ve bağ ve bahçeleri Kilis sahrasını zeyn etmiştir. Ve ceheca servi dırahtları var kim sermed yeşil meleğe benzer… Ve bu şehir, kadim eyyamda şehri azim olmağile nice bin kibarı evliyaullah meftundur.”

Mehmet SOLMAZ

Not: İkinci yazı Kilis’in tarihi ve yetiştirdiği büyük adamlar.

“İyi insan, bizzat kendi hareketlerini tahdit eder; adaletsiz olan kimse sınır tanımaz.”

BOSSUET