“Eğer on sayfalık bir eseri olsaydı.’’ Gaziantep’in Gaziler Caddesi üzerinde, büyük ve çok güzel bir cami var. Bunun adı: (Hüseyin Paşa Camii), ama vaktiyle bu cami civarı çıkrıkçı esnafının iş yeri olduğu için, halk buna (Çıkrıkçı camii) der.

Bu caminin Gaziantep’teki vakıfları şunlardır:

1- Caminin yakınındaki (Çıkrıkçı hamamı).

2- Bu hamam bitişiğindeki sıra dükkânlar: (20 tane).

3- Gaziantep’in en işlek yerinde 65 dükkânlı (Zincirli bedesten) denilen kapalı çarşı. (Burası şimdi kasap ve sebze halıdır) vakfiye tarihi 1131’dir.

Hüseyin Paşa bu camiyi Antep'te yaptırdığı ve bu vakfı kurduğu zaman, Urfa Valisi (MAKTUL OĞLU ALİ PAŞA) nın kethüdası imiş̧ ve unvanı (Paşa) değil (Ağa) imiş̧. Nitekim camiin giriş̧ kapısı üzerinde yazılı olan ve camiin Hicrî 1112 (Bundan 275 yıl önce) yılında yapıldığını gösteren kitabenin ilk beyti de bunu ispatlamaktadır.

‘’Bu cami i müzeyyeni ettirdi hub binâ,

Ol kethüda-yi Âsaf ı devran Hüseyin Ağa’’

Hüseyin Ağa sonradan Ali Paşa’nın kızını alarak ona damat olmuş̧, Ali Paşa’nın vefatından sonra da onun yerine vali olmuştur.

Hüseyin Paşa Bu Camı̇ı̇ Nı̇çı̇n Antep’te Yaptırmıştır?

O zamanki İdarî taksimata göre Antep, Urfa vilayetine bağlı bir kasaba imiş̧. “Küçük Buhârâ” denen bu kasabanın o zamanlar bir ilim ve irfan merkezi olması, sonra havasının, suyunun güzelliği, Hüseyin Ağa’nın dikkatini çekmiş olması, onun bu camii burada yaptırmasına sebep olarak gösterilebilir. Belki benim bilmediğim başka sebepler de vardır.

Urfa’daki Tesisleri

Fakat hayrat tesisleri kurmaya çok meraklı olan bu dindar Paşa, Urfa’yı da ihmal etmemiş̧, Urfa Valisi olmadan önce de Urfa’da Mehmet Ağa adında bir zengin Urfalı ile ortaklaşa 65 dükkânlı bir bedesten ile bir de hamam yaptırarak, Urfa’nın (Kara meydan) mahallesindeki camiye vakfetmişler ama bugün bu vakıflar kaybolmuş̧, yerlerine şahıs malı binalar yapılmış̧ olduğunu, merhumun hilen vakıflarının mütevellisi Hüseyin Ragıp Uğural söyledi. Merhumun Gaziantep’teki vakıflarına hiç dokunulmamıştır, hepsi yerli yerinde durmaktadır.

Hüseyin Paşa’nın eski Darende’de de Antep’teki ve Urfa’daki gibi yine bir camii, bir vakıf bedesteni, bir vakıf hamamı var imiş̧. Keza Paşa olan oğlu ile, Paşa olan torununun da Darende’de baba ve dedeleri gibi birer camileriyle, vakıf birer bedestenleri ve hamamları var imiş̧. Fakat şimdi bu Darende terkedilmiş̧ ve yakınına yeni Darende yapılmış̧ olduğu için tabii bu camilerle vakıfları da kaybolmuştur.

MEZAR TAŞI KİTABESİ

Hüseyin Paşa’nın Darende yakınındaki türbesinin baş taşının dış tarafındaki kitabe şudur:

TÜRBE-İ ELHÂC KİTABESİ

Vezîr Âsaf nazîr idi cihanda

İbadullahı eylerdi himâyet.

Muvaffak oldu hayrât kesîre,

Anın nânı kesilmez Tâ kıyamet

Ki sal oldukta bin yüz elli altı

Fenadan ol bakaa’ya kıldı rihlet.

Hattatın tarihi 1374

Taşın iç tarafında da şu beyit yazılıdır:

Ver likanı ana yarab kim okur ihlâs ile

Ruh ı Pakin anın bir fâtîha ihlâs ile

BANA BU BİLGİLERİ KİM VERDİ?

Şimdi Ankara’da İçişleri Bakanlığı tetkik kurulu azası olan Gaziantepli aziz dostum Hüseyin Ragıp Uğural Hüseyin Paşa’nın torunlarındandır ve meşhur maarif vekillerimizden Necati Beyin kardeşi Namık Beyin oğludur. Aynı zamanda, Gaziantep’te, Urfa’da, Darende’de ve başka şehir ve kasabalarda olan Hüseyin Paşa vakıflarının da mütevellisidir.

Bu vefalı dostum Ankara’da ara sıra beni ziyarete gelir. Bende folklorcu olduğum için, bu ziyaretlerden faydalanma fırsatını kaçırmam.

Hüseyin Ragıp Bey, bu on bir göbek yukarıdaki yüksek atası Hüseyin Paşa’nın hâla esaslı bir hal tercümesini ve kimliğini bilememesinin üzüntüsü içindedir. Kendisi şöyle diyor:

“Sicilli ormani adlı kitapta birçok Hüseyin Paşalar var ama hangisi bizim Hüseyin Paşa, ne bilmeli? Bu merakla İstanbul’a gittim, Süleymaniye kütüphanesinde çok inceleme yaptım, bir sonuç̧ elde edemedim. Kütüphane memurundan: (Hafız-ı Kütüpten) sordum, Atam hakkında bilgi istedim, o da bilemedi ve bana şöyle söyledi; “BANA BU ZATIN, ON SAYFALIK OLSUN, bir eserini getir, sana onun hakkında istediğin kadar bilgi vereyim” dedi ve hemen ilave etti.

“Demek hocam, yazılı bir eser, çok önemliymiş. Yüksek Atamız Hüseyin Paşa, bu kadar muazzam vakıflarına ve yaptırdığı camilere paralel olarak, on sayfalık olsun, bir de hal tercümesini yazan risale (Broşür) bastırıp bırakmış̧ olsaymış̧ bu hayır eserlerinin başına bir de taç konduracak, torunlarını ve araştırmacıları kıyamete dek meraktan kurtaracakmış̧.” pek doğru. Nur içinde yatsın!

Ankara: Şakir Sabri YENER