Şehreküstü semtinde bulunan Emniyet Bakır Fabrikası sahiplerinden Gani Mermer ile yaptığım röportajı okuyucularıma sunuyorum.

- Gaziantep’te bakırdan yapılan eşyalar nelerdir?

- Bakırdan hemen hemen her çeşit eşya yapılmakladır. Halihazırda imâl edilenler şunlardır: vazo, satıl, muhtelif tabak, tencereler, leğen, çamaşır kazanları, mangal, banyo kazanları, bardak, ibrik, çaydanlık, tepsi, siniler ve bunlardan başka müşterinin zevk ve isteğine göre eşya yapılmaktadır.

- Yapılan bakır eşyaları nerelere sevk edersiniz?

- Türkiye’nin hemen hemen her yerine sevk ederiz. En çok levha ve tahta bakır satılır.

Yuvarlak levha bakırı Antakya, Malatya, Maraş, Kayseri, Burdur, Urfa, Adıyaman’a göndeririz. Mezkur bakırdan, tencere, leğen, tabak, tas, bakraç, gibi eşyalar imal edilir. Son zamanlarda binaların oluk ve çatı üstlerinde, çinko ve teneke yerine kullanıldığını görüyoruz.

- Bakır Antep’e nereden geliyor?

- Elazığ’a bağlı maden kazasından külçe halinde gelir, Madenden toptan teslim fiatı 780 krş. kirası ve hamaliye ile 790 krş. mal olmaktadır. Bakır Fabrikaları, bakırcılık sanatı ile iştigal edenlere, külçe bakırı levha haline getirdikten sonra 950 kuruştan vermekteyiz.

- Gaziantep’te kaç tane bakır imalâthanesi vardır?

- Bugün şehrimizde belli başlı 3 bakır fabrikası vardır. Emniyet, Yeni Bakır imalâthanesi gibi. Bugün işler vaziyette olan bu imalâthanelerde levha bakır yapılmaktadır. Tel bakır imal etmek için gereken teşkilâtı kurmak için çalışıyoruz.

- Günlük imal durumu nasıldır?

- İmal durumunu isteğe göre ayarlamaktayız. Normal imal durumu günde 2-2,5 ton arasındadır.

- Geçmişte Gaziantep bakırcılığı nasıldı?

- Civar vilayetlere nazaran Gaziantep bakırcılığı eskiden beri ileri bir durumdadır. Bugün ise eski zamana nisbetle çok ileri bir haldeyiz. Eskiden hemen her şey el işçiliği ile yapılırdı. Bugün ise nakliyada kolaylık, teknikte ilerilik vardır. Bugün Türkiye de en ucuz bakır imal edilen yer Gaziantep’tir.

Sebebi ise: Sürümde fazlalık, teknikte ilerilik, teşkilâtta esaslılıktır.

- Bakırcılığın geleceği hakkında ne düşünüyorsunuz?

- Bakırcılığın atisi çok parlaktır. Zaman geçtikçe, medeniyet ilerledikçe bakırın kıymeti artacaktır. Bakıra ait çeşitli sanayi kolları kurulacaktır. İnsanlığın Etiler devrinde bakır en çok kullanılan bir maden olduğu gibi medeniyet şahikasında da kullanılacaktır.

- Bakır işlenilir duruma nasıl getiriliyor?

- Bakır toprak içerisinde cevher halinde bulunur. Cevher fabrika ocaklarında ufalatıp eritilme yolu ile yüzde 18 cevher almak için tarlalarda bulunan çakmak taşı ile beyaz taş fabrikaya getirilir. Fabrika kazanına çakmak taşı, beyat taş, bakır cevheri karıştırılıp eritilir. Eriyen kısım eriyerek alta iner ve toplanır. Çakmak taşı eriyen bakır cevheri içinde infilâk eder. Üstte cülüt denen kısım kalır. Cülütün altında kalın bakır miktarı yüzde 50’dir. İkinci bir ocakta yüzde 95 bakır meydana gelir. İsmine BİLİSTER Bakır denir. Yüzde yüz bakıra da REFİNE Bakır adı verilir. Antep’te imalâthanelere gelen bakır yüzde yüz tasfiye olur. Bugün bakırcıların kullandığı bakır yüzde yüz saf bakırdır.

- Bakırcıların bir isteği var mıdır?

- Hepimiz durumumuzdan memnunuz. Herkes kendi kabiliyet ve iş hacmine göre bir şeyler kazanmaktadır. Tabir caizse kendi yağımızla kendimiz kavrulmaktayız.

- Çeyrek asır evvelki bakır fiatı nasıldı?

- Pek iyi hatırlamıyorum. Yanılmazsam:

1930-1934 arasında Kg. mı 625 kr.

1940-1941 arasında Kg. mı 240 kr. tur.

- Derneğiniz var mıdır? Başkanları, üye sayısı ne kadardır?

Derneğimiz vardır. 1’ci başkanı Haci Savcı, 2’ci başkanı Cabir Küllük’tür. Üye sayısı 67’dir.

Röportaj: Mehmet SOLMAZ