(Geçen Sayıdan Devam)

Tebdil-i Heyet Etmiş Kayalar

Hepimiz biliriz ki Antep havalisinin kayaları ekseriyetle (havara) cinsinden tabakalı kayalardır. Evvelce bundan daha ziyade olup bir zamanlar her yer deniz altında olduğu için bu havara kayalarla tabakalı kayaları meydana getirmiştir. Ve zamanla bir yol ile denizin altından dışarıya çıkarak karayı teşkil etmişlerdir. İşte o teşekkülat hengamında ve daha sonra birtakım tebeddülatlar vuku bularak, bu kayaların bir kısmı cüz'î (ufak) bir hararete (sıcaklığa) ve tazyıka (baskıya) arz edilmiş(gösterilmiş). İşte Antep lisanınca (ganeler) denilen sertçe kayalar meydana gelmiştir. Demek oluyor ki ufak bir tazyik ve sıcaklık neticesi sertelen kayalar havara dediğimiz yumuşak kayadan başka bir şey değildir. İşte bu kayalara da Antep deyimince (keymuh) adı verilmiştir. Bundan da anlaşılıyor ki keymuh da sıcaklık ve tazyıka maruz kalan tebaşır kayalarıdır. İşte bu kayalar bazı yerlerde daha çok sıcaklık ve tazyıka maruz kalmıştır ki buralarda da mermer halini almıştır. Mesela Çarpın köyündeki mermer kayası gibi. Bu haller ise hakikaten tebdil-i heyet etmiş kayalar için en güzel misaldir.

(Çarpın köyündeki mermer Yunanistan’da çıkan sarımtırak olan bir mermerden daha üstün olduğunu yazarımız söylemektedir.)

Nari Kayalar:

Bunlar öyle kayalardır ki bir zaman bir yol ile ateş içinden geçerek izabe edilmiştir (eriyerek). İşte bunun içindir ki bunlara nari kayalar denir. Bunları sonradan tebellür eyleyip, plotonik sahalar teşkil veya tebellür edemeyerek donup kalırlar. Bulunduğu yerlerde arazi bürkaniye denir.

Kovariş

Kristal olmayanlar: Bu kristal olmayan cins, çok kere ufak kum halinde dahi bulunup katılaştıktan sonra tabakalı kum kayalarını teşkil ederler. Kimyevi terkip kimyevisinde bu madende iki unsur bulunur. Biri (silikyon) diğeri oksijen. Tahlil edildiğinde görülüyor ki yüzde 3/462’si gibi oksijendir. Bu maden her yerde ve her nevi kayalar arasında bulunur. Meselâ Antep havara kayasında topak topak çıkan sert kayalar veya çakmaklar bunlardır.

Bunları dağlarda, derelerde, tarlalarda çok görürüz. Tebdili heyet etmiş kayalarda da görürüz. Antep’in eşrafındaki Karataş semtlerine yaklaştıkça farklı renkte donmuş gibi beyaz, sarı, kırmızı çakmak bulunur ki işte bunlara kovariş denir.

(Devamı var)