Hattat: Güzel el yazıları yazan sanatçı demektir.
Hakkâk: Maden, ağaç ve taş üzerine elle yazı veya şekil oyan kimsedir. Mühür kazanlar da Hakkâktırlar. Eski dilde (Hüsn-ü hat) denen güzel el yazısının büyük Peygamberimizde: «Güzel el yazısı rızk (Azık) anahtarlarındandır.» Hadîs-i şeriflerile ümmetine tavsiye buyurmaktadırlar. Hakkâklık da, güzel el yazıları yazmak sanatı kadar güzel sanatlardandır ve zevkli bir geçim vasıtasıdır.
Ben bu yazımda bu tür Gaziantep sanatçılarından ancak 16 tanesini tanıta biliyorum. Ne yapalım, «Babamın adı Hıdır, elimden gelen budur.»
Halbuki vaktile (Küçük Buhara) diye, bilim dünyasında ün alan Gazikent’in kim bilir daha ne kadar böyle sanatçıları vardır?! Benim bu yazım, şimdiye dek Gaziantep Folklorcularının dokunmadığı bir konuya dokunmak suretile aydınlarımıza yeni bir çığır açmaktadır, beni izlemelerini dilerim
Sanatçılarımızın, Türkiye çapında birer sanatçı oldukları iddiasında değilim, o işi büyük araştırmacılarımız yapmıştır ve yapmaktadırlar. Benimki, karınca kararınca, Gaziantep kubbesinde hoş seda bırakıp giden mahallî sanatçılarımızı tanıtmaktır. Folklorunda bizden istediği zaten bu değilmi?
Şimdi bunların adlarını veriyorum:
1- MÜNİF PAŞA:
Osmanlılar devri Maarif Nazırlarından (Milli Eğitim Bakanlarından)dır. Şairdir, Eğitimcidir, Hattattır. Hal tercümesi bir çok kitaplarda geçer. Osmanlı Edebiyatının tanınmış kişilerindir.
2- AHMET ÇELEBİ:
Hal tercümesi (Hikmet Turhan DAĞLIOĞLU dostumun GAZİANTEP MEŞAHİRİ) adlı kitabının 34 sayfasındadır.
3- ABDULLAH ŞEYH MEHMET EFENDİ:
Kimliği yine aynı kitabın 55. sayfasındadır.
4- YEĞEN MUSTAFA EFENDİ:
Bu ismi bana, Folklorcu aziz dostum Avukat Cemil Cahit GÜZELBEY verdi. Halen incelemekte olduğu (Antep Şer’iye Mahkemesi Sicillerinin 109 sayılı defterinin 36 sayfasında bu hattatın adına rastlanmıştır.
5- MAZHAR EFENDİ:
Hem Hattat, hem kudredli bir aruz vezni şairidir. Kimliği (Gaziantep Büyükleri) adlı kitabımın 102. sayfasında yazılıdır.
6- HAÇETÇİ ZADE HÜSEYİN AŞKI EFENDİ:
Hattat ve şairdir. El yazması Kuran-ı Keriminin Sülüs yazıları, Hafız Osman basması Kur’an-ı Kerim yazıları kadar güzeldir. Bu zat şair olduğu kadar, Hattat olduğu kadar da tezhipçi (Nakış sanatçısı)dir. Hal tercümesi yine Gaziantep Büyükleri kitabındadır ve bu sanatçı benim Babaannemdir.
7- NÂFİ EFENDİ:
Münif Paşanın babasıdır. Şair ve hattattır.
8- KEPKEP ZADE ŞAKÎR EFENDİ:
Halen Gaziantebin tüccarlarından ve tanınmış ailelerinden Asım KEPKEP in babasıdır. Vaktile (Antep Rüşdiye mektebi)nde yıllarca Hüsn-ü hat muallimliği yapmıştır. Erki yazı türlerinden halkın (ince yazı) dediği Rık’a yazısı çok güzeldi.
9- KASABIN OĞLU ÖKKÂŞ EFENDİ:
1910’dan 1913 yılına değin Antep’te hizmet gören, 3 yıl tahsil süreli DÂRÜLMUALLİMÎN (ERKEK ÖĞRETMEN OKULU) Hüsn-ü hat muallimliği yapmıştır. Rik’a yazısı çok güzel olan ÖKKEŞ EFENDİ bu mektepte benim de hocamdı. Kendisi, şimdi Gaziantep’te (Kasap seçkin) soyadını alan iş adamları ailesindendir.
10- ARZUHALCİ ALİ EFENDİ:
Hattat ve şairdir. Onun zamanında kendisi gibi bir çok arzuhalciler var idi ama, bunların hiç birinin adının başında arzuhalci kelimesi yoktu:Arzuhalci Ali Efendinin Rık’a yazısı çok güzel ve ifadeleri çok düzgün olduğundan dolayı bu unvanı hak etmişti.
11- ŞİMŞİR ZADE HAŞAN EFENDİ:
Hattat ve Hakkaktir. Rık’ası çok güzeldi.
12- HASAN ZÂFİR ÖZHAN BEY:
Benim hem Medrese, hem mektep,hem de öğretmenlik arkadaşımdır. Eski harfli sülüs ve Rık’a yazıları çok güzeldi. Medresede sülüs yazı ile, daima (Mübînli Yasin) adlı bir dua yazar, istiyenlere verirdi. Yeni harfli yazısı da çok güzel idi. Hakkâktı da.
13- DUT KUŞU MUSTAFA EFENDİ:
Hattat ve Hakkâktır. Gaziantep Erkek Sanat okulu öğretmenlerinden iken bu vazifeyi bırakıp şimdi yine Antepte hızarcılık yapan (LÜTFÜ DUTKUSU)nun babasıdır. Rık’a ve tâlik yazıları çok güzeldir. Merhum bülbülzade Hacı Abdullah Edip Efendi’nin balıklağımda yaptırdığı evinin üst katı salonunun dört duvarına çepeçevre bir sıra halinde iri harflerle yazılmış talik yazı onundu. Manzume uzun ve altılı bir aruz şiiri idi. Her parçanın tekerrür eden son beyti şu idi:
«Ne kader olsa da bâlâ mesken:
Akibet zir-i zemindir medfen.»
Manzume Hoca Efendinin kendi eseriydi.
Dutkuşu Mustafa Efendinin, medreselilerce bir adı da (Keklik Hoca) idi.
14- MUSTAFA FEHİM EFENDİ:
Gaziantepçe tanınmış Hasırcıoğlu ailesindendir. Kendi el yazması bir de Antep salnamesi var, şimdi bu aile TÜZÜN soyadını almıştır. Gaziantep Özel İdare müdür muavinliğinden emekli 90 yaşındaki oğlu şimdi Gaziantepte oturmaktadır. Hasırcı oğlu Hafız Mehmet Ağa adındaki ünlü ve nükteci Gaziantep şairimiz de bu ailedendir. Bu zatın adı (Kaamûs - a’lam)a da geçmiştir.
15- AHMET MUHLİS EFENDİ :
Bu da Hasırcı oğlu ailesinin yüksek atalarındandır. Antep halkı bu aileye (MUHLİS EFENDİOĞLU) ailesi derler.
16- YASİN EFENDİ :
Gaziantebin eski ve köklü ailelerinden (GÖĞÜŞ) ailesine mensuptur. Rık’a yazısı çok güzeldir. Yıllarca Antep’te (Maarifi Mahalliye) adlı Kültür Derneğinde kâtiplik yapmıştır.
Benim bulabildiğim Hattat ve Hakkaklar burada bitti ama, Antep Hattat ve Hakkâklar, bitmedi Geri kalanlar himmer bekliyorlar.
Bu 16 kişinin hepside bu gün hakkın rahmetine kavuşmuşlardır. Nur içinde yatsınlar.
Ben, bu 16 sanatçıdan: 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 16, rakamlarında yazılı 8 tanesini, sağlıklarında şahsen tanırım ve bir kaçıda dostumdur. Hepsinin de güzel yazılarını bizzat gördüm. 6. numaradaki zat da zaten dedemdir, ve bugün Gaziantep’te el yazması birkaç nüsha Kuran-ı Kerimlerile tâlik yazılı bir (Mülhime-i Müneccime) kitabı var.
Geriye kalan altı sanatçının da Hattat olduklarını, isimleri maddelerinde, adlarını verdiğim kitaplarla, Şer’iye Mahkemesi Sicillerinden öğrenmiş bulunuyorum.
Hattatlıklarına dair elde mevcut birer eserleri yok ama, Hattat olduklararını yazan eserler mazbuttur.
Zaten benim gibi 80 yaşındaki bir araştırmacıdan da, bundan fazlası beklenemez ki. Emaneti genç araştırmacılarımıza devir ve teslim etmek zamanımda gelip çatmak üzeredir.
Bu yazımla 16 kişinin daha hayatını yazmak suretile onları mânen diriltmiş olmanın huzuru içinde, huzurunuzdan ayrılıyorum aziz okurlarım: Allaha ısmarladık!..
Şakir Sabri YENER
