Gazi M. Kemal ilkokulunun tarihçesini iki bakımdan ele almak gerek.
1— Okulun geçirdiği safhalar bakımından;
2— Binanın geçirdiği safhalar bakımından;
1— OKULUN GEÇİRDİĞİ SAFHALAR
Bu okul Gazi M.Kemal adını almadan evvel şu isimleri taşımıştır;
1— Yenituran.
2— Birinci ilk erkek mektebi.
3— Akyol mektebi.
Şimdi bu namlarla hangi binalarda bulunduğunu gözden geçirelim:
Yenituran mektebi, Gaziantebin Fransız işgalinden kurtuluşundan az sonra I Aralık 1921 (Her ne kadar Antebin Kurtuluşu her senenin Aralık ayının 25 inde kutlanmakta ise de asıl Türk Hükümeti Antebe 12 Kasım 1921 de girmiş ve Fransızlardan teslim almıştır. Bu kurtuluşun bu tarihe alınması için Gaziantep Belediye Şehir Meclisin’de bir takrir verilmiştir. Yakında bir karara bağlanacaktır. Onun için Yenituran mektebinin I Aralık 1921 de açılmasile Antep’in kurtuluş tarihi olan 25 Aralık 1921 arasında bir mübayenet yoktur ) Şimdiki Emniyet dairesinin karşısında Muhittin Büdeyrı'nin oturduğu 28 numaralı evde açılmıştır. Bu okulun zamanki tabirile başmuallimi (Kilisli Vakıf Bey) idi Bu tarihlerde bu bina Millî Emlâkındı. O zaman, yine aslan ermeni mektebi olarak yapılıp kurtuluştan sonra Millî Emlaka mal olan şimdiki Sakarya mektebi Türk askerlerinin işgali altında idi. 1924 yılında bu mektep askerler tarafından tahliye edilince Yenituran mektebi bu binaya taşındı ve adı (Birinci ilk erkek mektebi) oldu O zaman, şimdiki Gazi Okulu binasında bir (Köy yatı mektebi) açılarak Yenituran başmuallimi Vakıf Bey buraya Müdür oldu ve Birinci erkek mektebine de şimdiki ismet Paşa okulu Öğretmenlerinden Sait Doğrul başmuallimi oldu. Sonra bu da oradan başka bir okula geçti. Birinci ilk erkek mektebine sıra ile şu zatlar başmuallim oldular. (Kadı oğlu Ahmet Bey),(Kilisli Hafız Ahmet), (Kilisli Abdûlkadir Bey Sadullah Bey). Sadullah Bey zamanında yani 1928—1929 ders yılında Birinci ilk erkek mektebi, şimdi boş duran ve evvelce askerî Mahfel olan Binaya (Akyol’da Kırkayak bahçesî karşıtında) taşındı. Buradada (Akyol Mektebi) adını aldı. Ve çıktığı binada, yani şimdiki Sakarya okulu binasında da evvela bir (Anamekebi) açıldı ve Kilisli (Şaziye Hanım) da bu mektebin müdiresi oldu. Sonra bu Anamektebi’de lağvedilerek yerinde (Kuzanlı mektebi adile bir ilk mektep açıldı ve (Vahi Bey) de bu mektebe baş muallim oldu. Sonradan bu isim de kaldırılarak adı (Sakarya mektebi) oldu ve (Orhan Zeki) de başmuallim oldu.
Akyol mahallesindeki sözü geçen binada olan (Akyol Mektebi) bir müddet bu binada kaldıktan sonra 1929 da şimdiki Halkevi ve Parti binası olan yere taşındı O zaman Gaziantep Maarif Müdürü (Salih Zeki) Bey idi. Fransız kilisesi olan bu binanın üstündeki haçlar söktürüldü ve yerine Türk Bayrağı çekildi. Ben o zaman bu hareketten çok mütehassıs olarak şu tarihi yazdım. Tarih Arap harfleriyle ve ebced hesabıle 1929 rakamını göstermektedir.
Misyonerlik namına bina değil rol du bu; İsa’nın ümmetine bir bükülmez koldu bu.
Türkün öz diyarında haçı yaşatmak için, Papalık mukamınca çok iyi bir yoldu bu.
Şu Salih Zeki beyin himmetleri var olsun. Haç söküldü, Hilâlin nuru ile dolu bu.
Çıktı bir üftadesi söyledi tarih-i tam: Gazi Mustafa Kemal ilk mektebi oldu bu!
1929
Sadullah Beyin baş muallimliğinin devamı müddetince Gazi M.Kemal okulunda şu muallimlerin çalıştığını görürüz:
Münire, Şemseddin, Suphi, Fehmi, Hayriye, İbrahim, Salahattin, Şöhret, Dıldar, Ahmet Cevdet, Emine, Saadet, Mustafa Asım.
Sadullah Bey Çumray’a Maarif Memuru tayin edilerek bu okuldan ayrılıyor, yerine Şehit Şahin Bey başmuallimden naklen: (Kilisli Mustafa Korkmaz) başmuallim oluyor: 1931 Bunun başmuallimliği süresince de şu muallimlerin adlarını görürüz: Mansur, Ali Şefik, Faik, Melahat, Aliye. Korkmaz Beyden sonra:
(Nihat Bey başmuallim oluyor 1.10.1932. Bu başöğretmenin zamanında da yine bazı evvelki öğretmenlerle beraber şu yeni muallimlerin isimleri var: Türkân, Haşan Tecer, Mahmut Dinçer. Nihat Bey ayrıldıktan sonra Ihsan Ertan başmuallim oluyor.)
25-10.1936 Bunun başmuallimliği süresince de şu muallimler bu mektepte çalışmışlardır. Hüsnü Erim, Raife Özen, Mehmet Tahtacı, Sabiha Ceyhun, Mehmet Özmen, Halil Erkan (Halen bu okulda öğretmen), Adalet Günel, Münîre Erman (Halen bu okulda öğretmen). Ihsan Ertan Diyarbakır'a ikinci defa yedek subay olarak silah altına çığırıldığı zaman yerine bir müddette karısı Emine Ertan vekâlet etmiştir. İhsan Ertan da ismet Paşa okuluna başöğretmen olarak naklen tayin edilmek suretile bu okuldan ayrılıyor. Yerine, Dayı Ahmet Ağa okulu başöğretmenliğinden naklen: (Şakir Sabri Yener) geliyor: 24.9.1942. Bunun da şimdiye kadar beraber çalıştığı öğretmenlerin adları şunlardır; Turgut Ergio, Suat Berksoy, Saide Tepe, Münire Erman (Halen bu okuldadır), Şükriye Arğun, Güzin Tolon, (Halen bu okul öğretmenidir), Emine Ertan. Safiye Akpınar, Nurettin Altuğ (Halen bu okulda öğretmen), Müzeyyen Akyüz (Halen bu okulda öğretmen).
Demek ki Gazi M. Kemal okulunun bugünkü öğretmen kadrosu şudur: Şakir Sabri Yener (Başöğretmen1. Diğer öğretmenlerde şunlardır: Münire Erman, Güzin Tolon, Müzeyyen Akyüz, Halil Erkan Nurettin Altuğ,Gazi Mektebi olan kilise binasını 1932 de C.H.P, aldı. Kendi bulunduğu binayı ki şimdi Dayı Ahmet Ağa ilk okuludur) Gazi okuluna verdi.Parti bu binaya geçti. Orada kısa bir müddet kaldıktan sonra 1932 yılında şimdi ki bulunduğu binaya nakletti ve 1932-1933 ders yılında burada tedrisata başladı. (Ki bu bina o zaman Maarif Mü dürlüğü idi. Bu Müdürlük, okulun şimdi bitişiğinde ve güneyinde bulunan binaya nakletmişti.)
2— BİNANIN TARİHÇESİ
Bina esasen millî emlakten olup 1886 yapıldığı duvarında yazılıdır. Bina iki kısımdan ibarettir ve fakat her iki kısım; aradaki duvar kaldırılarak birleştirilmiştir. Doğu kısmı zaten Ermeniler tarafından mektep olarak yapılmıştır. Burayı iki katlıdır Üst katta bir geniş oda (ki şimdi 5. sınıf ders hanesidir, bir de şimdi müze olan geniş salon vardır. Alt katta da geniş birinci sınıf dersanesile, geniş bir kışlık teneffüshane vardır. Bu kısım Ermeniler zamanında (Şeker mektebi) bir (Ana mektebi) imiş Küçüklere şeker dağıttıkları için burasına şeker mektebi demişler. Bu ve daha bundan yüksek birkaç mektep, Ermeniler (Metelik Şirketi) denilen bir şirket tarafından idare edilen Cemaat mektepleri imiş Her Ermeni haftada bir metelik, kilisedeki yardım sandığına atmak suretıle bu mektepleri yaşatırlarmış. Bu şirketi berberleri, bakkalları, atları, herşeyleri varmış Şirkete dahil her ermeni hep bu şirket müeseselerinden alışveriş ederlermiş.
Antebin kuruluşunu müteakip, bina Misli Emlake intikal edince bu kısım kısa bir zaman için (Şehit Yavuz mektebi) olmuştur. Şehit Yavuz, Gaziantep harbinin genç yedek subaylarından bir kahraman şehittir. Şehit Yavuz mektebi oluşu 1921-1922 yılına rastlar.
Kapısı doğu taraftadır. Kapısı batı tarafta olan batı kısmına gelince; Burası da iki katlıdır. Altı da bodurum katıdır. Birinci katta Başöğretmen ve öğretmenler odası ile, Hademe odası ve yemek odası vardır. İkinci katta ise: 2. 3. 4 sınıflar vardır. Bu kısma da (Keşişin evi) derlermiş. Bu kısımda iki katlı küçük bir bina daha vardır. Burası şimdilik mesken olarak kullanılmaktadır.
Binanın tamamı şimdiye kadar muhtelif şekillerde kullanılmıştır:
1922-1923 ve 1923-1924 yılların da (Köy Yatı Mektebi) idi. Müdürü (Kilisli Vakıf Bey) idi. İki sene de vanj ettikten sonra bu mektep lağvedilerek talebesi o zaman şimdiki Memleket Hastanesinde bulunan Dar-ül eytam a devredildi. Müdürü Vâkıf Bey de bu mektebe müdür muavini oldu. (1924-1925) Ben de o zaman bu mektepte öğretmen idim. Bu köy yatı mektebinin Eytam mektebine devrinden sonra orası çok kalabalıklaştı ve bu bina da boşaldı. Dar-ül eytam müdürü Nazım Bey bu binayı alarak (Dar-ül-ey tam’ın ikinci kısmı) yaptı, 1,2, 3 üncü sınfları, yani birinci devreyi buraya nakletti ve beni de buranın idaresi ne memur etti. Bu devre talebesi gün düzleri yine orada ders görürler, geceleri ben alır getirir burada yatırırdım. Kışlık salon yemekhane idi, diğer odaların hepsi yatakhane idi. Talebe sabah kahvaltısına yukarı ki binaya gider, orada derslerini de okur, Öğle yemeğini de orada yer ikindi vakti buraya dönerdi Hademeler büyük kazanlarla akşam yemeğini buraya getirirler, burada yedirirlerdi Pazar gününü her öğünü burada yenirdi. Gece mütalâası yoktu, çünkü mütalâa yapacak oda yoktu. Bu hal bir sene böyle devam etti. 1925-1926 yılında, binanın kifayetsizliği yüzünden Darüleytam. şimdiki Lise binasına taşındı ve Dayı Ahmet Ağa Şehir Yatı' Mektebi) adını taşıyan levha, kapıya asıldı. Dayı Ahmet Ağa iki çiftliğini maarife bağışlamış hamiyetli bir Antep zenginiydi.
Sonra bu çiftlikle Muhasebe-i Hususiye tarafından satılarak şimdiki Lise binasına pavyonlar ilâve edildi ve etrafına şimdiki duvarlar çekildi. Bu münasebetle. (Dayı) nın adı buraya verildi. Sonra Şehir vatı mekteplerinin Kayseride Zinci Dere ye nakli üzerine Dayının adı kalktı. Bir zaman sonra adı şimdi Su Burcu’ndaki ilkokula verildi. Lisemize Dayı Ahmet Ağa Lisesi denmek için de o zaman Maarif Vekâletine yazıldıysa da zannıma muvafakat cevabı alınamadı.
Darüleytamın ikinci kısmı. Dayı Ahmet Ağa Şehir Yatı Mektebine nakledilince boşalan bu binaya (Maarif Eminliği) taşındı. Maarif Emini Besim Bey idi. Bina bir müddet te bu şekil, de kullanıldıktan sonra bura Maarif Eminliği lağvedildi ve burası: Adana Mıntıka Maarif Eminliğine,bağlandı. ‘Maarif Emini İsmail Habib Bey idi. Bina bir kere daha bu şekilde boşalınca (Maarif Müdürlüğü) yerleşti. Maarif Müdürü Münip Bey idi. 1932 senesine kadar da böyle devam etti. Bu sene içinde Maarif Müdürlüğü, şimdi bu okulun bitişiğinde ve güney yönünde bulunan binaya taşındı. Maarif Müdürü Cemil Gökdeniz idi. Şimdiki Dayı Ahmet Ağa okulu binasında muvakkat bir şekil de oturan Gazi M. Kemal okulu buraya nakledildi. Şimdi 17 seneden beri buradadır.
Demek ki 1886 da yapılan 63 senelik bu bina şimdiye kadar: (Ev) Şeker mektebi adıyla “Anamektebi” (Şehit Yavuz mektebi), (Koy yanı mektebi), (Dar-ül eytam Kısım 13), (Maarif Eminligi) (Maarif Müdürlüğü) olarak kullanılmış ve şimdi de, Tarihin en büyük bir adamının adını taşıyan bir okuldur. Bu kadar büyük bir mazhariyete ermek her binaya nasib olur şey değil.
VERDİĞİ MEZUN SAYISI
Gazi M. Kemal okulu 1929—1930 yılında bu adı aldığına göre 19 senelik, bu okul bu müddet zarfında 950 mezun vermiştir ki her seneye isabet eden öğrenci mezun sayısı (50)'dir. Bu randıman çok iyidir.
Bu okul (Yeni Turan) iken de 1341'de (1925'te) 19 mezun vermiştir.
DERS MÜFREDATLARI
Okul 1921 de Yeni Turan okulu iken ders müfredat programı şudur;
Kurani Kerim
Ulum-i Diniyye .
Türkçe, Elifba, Kıraat, İmlâ, Sar ve Nahıv ,Tahrir, Manzume ezberi, Yazı
Musahabaat.î Ahlakiye Hesap
Hendese
Tarih
Coğrafya
Eşya
Ziraat
Elişleri
Resim
İdare i Beytiye ve iabahat
Terbiye i Bedeye
Musikî
Bu son iki dersin tabii sınıf geçmede tesiri yoktu.
Not karnelerinin aşağısındaki sütunlarda da şunlar vardı;
Hâl ü hareket
Sâ’y ü gayret
Dikkat
İntizamperverlik
Devam ettiği günler
Devam etmediği günler
Geç kaldığı günler
1926 YILINDAKİ MÜFREDAT PROGRAMI
Kuranı Kerim ve Din dersleri Kıraat, İnşad, Tenmil, İmlâ, Tahrir, Sarf, Yazı
Hesap
Hendese
Tarih
Coğrafya
Tabiat Bilgisi
Ziraat
Hıfzusıhha
Muaakabaat-ı Ahlâkiye
Maalumat-i Medeniye
Resim
Elişleri
Musikî
Terbiye-i Bedeniye
BUGÜNKÜ ŞEHİR İLKOKULLARININ HAFTALIK DERS DAĞITIM
CETVELİ İSE ŞUDUR:
Hayat Bilgisi
Türkçe
Tarih
Coğrafya
Yurttaşlık Bilgisi
Tabiat Bilgisi
Matematik
Aile Bilgi
Resim-İş Yazı
Müzik
Beden Eğitimi
Tabii dersler 1.ve 2. devreler için başka başkadır.
MEHAZLAR
1— Okulun resmi kayıtları
2— Bu okullarda çalışmış olan meslektaşlar .
3— Benim bizzat yaşadığım meslek hayatım
4— Gazi M. Kemal okulunun bulunduğu Eyüpoğlu mahallesini yaşlı adamları
Aşağıdaki fotoğraf ta bugünkü Gazi M. Kemal ilkokulu binasının fotoğrafıdır.
Gaziantep: Gazi M. Kemal İlkokulu
Başöğretmeni
Şakir Sabri Yener
