-1-

Efğarı Didarı beyin el yazısı dört küçük defterden ibaret olan bu serencamı bize kardeşim Cemil Cahid Güzel (Emrak) getirdi.

Sayın saylavımız Aksoyun, incelenmek ve muvafık görülürse neşredilmek üzere bana havale buyurdukları bu mecmuaları baştan başa okudum. Çok orijinal, ve seyahatları hep şiirlerle tesbit edilmiştir. Bunlar da Suriyeye Hicaza, garbî Anadolu şehirlerine ve buraların halkına ve mesirelerine, dağlarına dair yazılmış parçalara rastlarsınız. Bediî hayallerle karıştırılmış manzum bir coğrafya gibi Efgan Didari bey bilhassa şiirlerinde çok muvaffak olmuştur.

Didarînin, alıp ta bir hiddet neticesi geri boşadığı refikasına sonradan dayanamıyarak ihtiyar ettiği Anadolu seyahati, Keremin Aslıhan derdile dağlar aşıp gitmesi gibi bir şey. Yalnız Dîdari, gezdiği yerleri, gördüğü şeyleri daha bakir bir fikir ve ifade ile yazmıştır, işte fark burada.

Efğan Didari bugün Gaziantep —Fevzipaşa şosası üzerinde ve takriben 25—30 kilometre mesafede bulunan (Çavdar ağa) köyünde perişan bir halde yaşamaktadır. Yaşı altmış altıdır.

Şimdi Efgan Didarînin serencamını yazmak için kendinin yaptı-' ğı gibi şeceresinden ve tercümei halinden işe başlayarak devam edelim:

Sultan Mahmut devrinde Kilis kazasının Küçük Bumbuç nahiyesinin Emirhac kariyesinde Ayaz oğlu Ahmet namında bir ad am var idi. Bu zat çiftçilik uğraşırdı. Aynı zamanda ve aynı köyde bir aşiret beyi de var idi ki ismine Hacı Ömer oğlu Halil bey derlerdi. O zamanlar aşayir beyleri kanun ve nizamdan müstesna pek parlak bir devir yaşarlardı. Hükümetin bunlar üzerinde tesiri yoktu. Gücü yetenler kendilerinden zayıf ve acizlerin mallarını yağma ederlerdi.

Bu bey, Emirihac kariyesine de musallat olarak yağmalamıştı. Ayaz oğlu da göçüp Antep toprağında Geneyik köyüne gelmişti. Bunun vefatından sonra Ayaz Hüseyin, Ali ve Ayaz Ahmet adlı üç oğlu ile bir de Haççe adlı kızı kaldı. Ayaz namında bir oğlu da sonradan doğar. Büyük oğlu Ayaz Hüseyin, mezkûr köyden Kadirli Türkmeni aşiretinden Köse Mistik kızı Elifi alıp Geneyikte kalır. (1289 H. de Ökkâş adlı bir oğlu dünyaya gelir. 8—9 yaşlarında bu köyde okumıya başlar. Kuranı hatmeder ve eli de kalem tutar. 12 yaşında babası ölür. Amcası Kara Mehmet ([1]) okutmıya başlar. O da ölür. Diğer amcası Ahmet te askere gider. Molla ökkâşın validesi de zaten yedi yaşında öldüğünden “bu diyar bize haram oldu.M Deye Şam tarafına azimet

eder. Hamus şehrinde eğlenir kalır. Orada yaşı da on yediyi bulur.

Hamusta (Hafiza) namında bir Arap kızma aşık olur. Orada kalemi eline alıp şunu söyler:

Hafızayı dersen on beş yaşında

îlk nazarım kaldı hilâl kaşında

Şol Seyyıd Halidin yanı başında

Sol tarafta’ ufak harııı içinde

Bayram günü al geyinip donandı.

Deli gönül gelir deyu inandı

Yoktur o dilberin misli menendi

Hamus gibi azim şarın içinde

Dişlerin benzettim incü mercane

Kaşların benzettim yavru şuhane

Yanaklara hiç bulunmaz behane

Gönül kaldı ahü- zarin içinde

Genç yaşımda ire idim miraza

Canlar mı dayanır böylesi naza

Dudaklar benzeyor dalda kiraza .

Düşüp kalmış beyaz karın içinde

Efgan Didari bey böylece dedi

Bu şirin canını yoluna kodu

Almanın eyisin ayılar yıai

Gonca güller kalmış harın içinde.

Deyip kendi tabirince: “elinden

kalem, dilinden kelâm kesildi…

(Devam Edecek)

Fotoğraf 2: Geçen bayramlardan bir intiba

Yazan: Şakir Sabri YENER

---

[1] Kara Mehmet adlı bir amcası daha olduğu anlaşılır.