Tarihi İBER: Milattan iki bin yıl önce, Yıkık bir KALE ile Mamurşen bir ESENBEK ŞEHRİ arasında harap bir HANTAF (1) şehri yatar der. Ve yine tarihi İBER:
(Şehri Diyarı ESENBEK şarkındaki CEBELİN HİNİ IND1FAINDA HÂK İLE YEKSAN olmuştur) demektedir.
Bununla ilgili olarak şehrimizin geçmiş sıhhat Müdürlerinden Dr. Hamdi Kasım’ın not defterinde dahi şöyle bir kayıt vardır:
(Bu yanar dağın ağzı kenarına düşen karlar derhal erimektedir. İhtiyar Salhurde çok ihtiyar kimselerin söylediklerine göre bu ağzın içinden uğultular gelir ve 136 yıl öncesi ise yine bu yanar dağının gösterdiği çalışma neticesi Gaziantep şehrinde meydana gelen zelzeleden şehirde birçok evler harap olmuş ve dört ay şehir halkı çadırlarda oturmuş, ve DORTBİN insan ölmüştür.)
Ve yine Şair İZZET MOLLA (BERAYl ZELZELEYİ HALEP) adlı eserinde, | Miladi 944 yılında bu yanar dağ faaliyeti neticesi Şehir baştan başa yıkılmış ve YİRMİ BİNDEN FAZLA insan ölmüştür.
Ayrıca Tarihçi Küçük Ali’ye göre de Miladi 1783, 1803 zelzelelerinde şehir çok viran olmuş olup bütün su yolları (2) yıkılmış olduğundan şehir halkı eşeklerle Başpınardan su taşımışlardır. Ve susuzluktan birçokları şehri terk etmişlerdir.
İşte Kadı Mahir efendinin tamir ettirdiği su yolları bunlardır.
(1) HANTAF ERMENİLER tarafından bu şehre verilen addır.
Açıklaması şöyledir î Zaptı güç, savaşçı, güçlük çıkaran bir şehir.
(2) Bu su yolları ETİLER ve Romalılar tarafından yapılmıştır.