1839 Yılında Texie’nin (DESCRÎPTİ- ON DE L,ASÎE MÎNCURE) Adlı eserile dikkat çekildikten sona 1876 Yılında BRÎTÎSH MUSEUM kesin bir kararla bölgede Arkeolojik bir araştırma yapmaya koyuldu, Tetkikçi olarak gönderdiği G. SMÎTH iltimaslı araştırma gezisi sırasında KARKAMIŞ’A da uğradığı zaman muazzam harap bir şehir ile karşılaştı. O zaman buraya CERABULUS deniyordu. G. SMÎTH Halep konsolosu SKEN’le birlikte burasının eski Mısır kaynaklarında geçen ve Babil metinlerinde M.Ö.2000 Yıllarında adı geçen (KARKAMIŞ) olduğunu teşhis ve tespit etti. BRÎTÎSH MUSEUM hesabına 1878-1881 arasında ilk kazı yapıldı.

1911’de tekrar yapılan, 1914’de Birinci cihan harbinin patlak vermesi ile durdurulan kazıda çıkan eserlerin büyük bir kısmı BRÎTlSH MUSEUME götürüldü diğerleri de götürülmek üzere istasyona yığıldı. Fakat harp mâni oldu. Orada uzun zaman terk edildiğinden yıpranmış bir hale geldi.

Kazı neticeleri SIR L’VVOOLLEY buluntulara dayanarak KARKAMIŞ ‘da uzun süren bir kalkolitik, hemen arkasından Bronz, daha sonra gelen Demir devirlerini tespit etti. Bu çağların takip sıraları orta Anadolu tabakaları ile kıyaslanınca KALKOLOTÎK’le BRONZ çağı arasında bulunan Bakır çağının noksan olduğu görülür. Kazılara göre bu çağa ait izler iç kalede görülmüşse de bir- çağı andıracak yeterlikte değildir. VVOOLLEY, BRONZ çağını da er veya geç olmak üzere ikiye ayırır. Bun­lara dayanarak KARKAMIŞ ‘da eski orta ve Suriye ETÎ'leri olmak üzere üç tarih devri kabul eder. Bu tasnife göre eski ETÎ’ler Er, BRONZ çağma orta ETÎ’ler geç BRONZ çağına SURİYE ETÎ'leri de Demir çağına rastlar.

Buna karşılık genç kuşaklar Arkeolojik katlarla tarih arasındaki bağlantıyı biraz daha farklı kurar. Onlar, birde orta bronz kabul ederler. Anadolu’da ki Eski ETl krallığının başlangıcına kadar zaman er, eski ETÎ krallığıyla ETİ im­paratorluk çağını içine alan çağa orta ve geç BRONZ çağıdır. Suriye ETİ’lerini diğerinde olduğu gibi Demir devri­ne koyar.

Bunlardan başka KARKAMIŞ’da birde Roma izleri vardır. Burasının oldukça iyi bir yolu vardır. Fakat turistler bilim mensupları için enteresan bir hale konması ancak yasak bölgelikten çıkarılıp göze çarpacak şekilde tanzim edilmesi mümkün olur.

Not: Yukardaki bilgi Türkiye Turizm Dergisinden alınmıştır.