GAZİANTEP İŞ HAYATINDA ÜCRET, SİGORTA, DENETİM VE GÜVEN

Gaziantep ilinde, iş hayatı kâfiliye işçilik dışındaki ücretler, Batı, Kuzeybatı Güney ve bir miktar da Orta anadolu bölgelerine nazaran düşük sayılabilir.

Güneydoğu Anadolu bölgesinde nazaran ise Gaziantep ilindeki işçi ücretlerinin yüksekliğini kabul etmek zorunludur. Esasen bu fark ekonomi ilminin kaidesi olan arz ve talep kanunundan doğmaktadır. Aynı bölgenin civar illerinden, Maraş ve Urfa'ya nazaran işçi ücretleri yüksektir.

Gaziantep’te muhtelif teftiş ve kontrollardan sahip olunan bilgilere göre, işçi ücretleri günlük olarak ekseriyetle vasati 12 lira civarında bulunmaktadır. Ancak bu miktar her yıl yenilenmekte olan toplu iş sözleşmeleri ile 3 yıldan %10-15 civarında bir artış göstermiştir.

İlimizde çalışanlara uygulanan çeşitli sigorta kanunlarının tatbikatı 1950 yılında başlamıştır. 1966 ekim ayma kadar Gaziantep ilinde sigorta kanunlarının uygulandığı 15.387 işçi mevcuttur, (kazalar dahil). Bu sayıya, bildirilmeden gizli olarak çalıştırılan en az bir misli işçiyi daha ilave etmek gerekir. Kabul gerekir ki Türkiye’mizin birçok ilinde olduğu gibi Gaziantep’te da bazı işyerlerinde işçiler sigortalanmadan kaçak olarak çalıştırılmaktadır.

İlimizde yine Ekim 1966 sonu itibarda ancak 2060 işyeri (kazalar dahil) sigortalar kanununa tabi tutulmuşlardır. Halbuki bu kanunlara tabi tutulabilecek en az bir misli işyerinin daha mevcut olduğu bilinmektedir.

Yukarıda açıklanan durum, iş hayatının teftiş ve denetimindeki çalışmaların yeterli olmadığını göstermektedir. Nitekim ilimizde (kazalar dahil) Ekim 1966 yıl sonu itibariyle 750 iş yerinde iş kanununun hükümleri tatbik olunmuştur.

Büyük ve resmi sektöre tabi işyerlerinde pek çoğunda dahi çalışanların ideal güvenliği sağlanmamıştır. Bunun nedenlerini burada eleştirmeğe lüzum görmüyoruz. Bazı iş yerlerinin tabii ağaralar içinde çalıştıklarını belirtmek bu iş yerlerinde çalışanların güvenliği hususunda bir fikir verebilir. Ancak bunun dışında yeni kurulan bazı un fabrikaları ile Kilis ilçesinde kurulan iki yağ fabrikası ve Tekelin içki fabrikaların, bu konunun istisnaları dışında olduğunu kabul etmek gerekir.

İŞ ARZI VE TALEBİ

İlimizde ekseri mevsimlik faaliyet ve geniş ziraat işi bulunmadığı için fazla bir işçi hareketi yoktur. İlimizde has üzüm ve fıstık ile zeytin mahsulünün icap ettirdiği işçilikler, daha ziyade mahallî sakinlerden temin edilmektedir. Bunun dışında iş ve işçi bulma kurumu resmî kayıtlarına göre 1966 yılı Ekim sonuna kadar 2810 erkek 254 kadın olmak üzere ceman 3064 işçi iş aramış bunlardan 1901 tanesine iş bulunmuştur. Aynı devre içinde de işçiye ihtiyaç duyulduğu bildirilmiştir. Bu rakamlar iş talebinde bulunanlar da 1965 yılına nazaran %10 noksanlığı, işçi talebinde bulunan işyerlerinde %40 civarında bir fazlalığı da ifade etmektedir.

Aynı devre için ise Gaziantep ilinden yurt dışına çalışmak üzere iş talep eden işçi sayısı 1127’dir. Buna karşılık dış memleketlerden ancak 446 iş münhalı bildirilmiş ve müracaat sahipleri ile geçen yıldan vaki müracaatlarla toplam olarak 478 işçi yurt dışına gönderilebilmiştir.

İŞ HAYATINDA SOSYAL YARDIM VE SOSYAL HİZMETLER

Bu konuyu 3 ayrı yönden ele almak gerekir.

a) Müteşebbise yapılan yardımlar, (Kredi temini)

b) Çalışanlara mensubu oldukları sendikaların aracılığı ile ve resen iş verenler tarafından yapılan yardımlar.

c) Çalışanlara, kendi teşebbüsleri dışında yapılan sosyal hizmetleri sıra ila ele alalım.

a) İş sahiplerine sosyal sigortalar kanunları gereğince kredi açılmaktadır. Bu krediler İslah edilecek veya genişletilecek işyerlerine daha fazla işçi alınacaktır.

Bu güne kadar ilimizde bu kredilerden istifade eden hiçbir işyeri olamamıştır.

b) İşçilerin mesleki teşekkülleri vasitesiyle yapılan toplu sözleşmelerle 1936 yılından beriye işverenlerin ve yakınlarının doğum ölüm evlenme hallerinde muhtelif değerlerde yardım kanuni mikdarların üzerinde baş ve vücut için korunma malzemesi, yemek bedeli veya bir öğün yemek verilmesi, iş göremelik hallerinde işverenin farklı ücret ödemesi gibi tamamen sosyal bazı haklara sahip olmuşlardır.

Yukarıda sayılan bu haklar hemen hemen bütün sözleşmelerde mevcuttur ve ilimizde bugün için muhtelif işçi teşekkülleri ile işverenler arasında 107 işyerinde toplu iş sözleşmesi yapılmıştır.

c) Bunlar dışında iş hayatına renk katan sosyal faaliyetlerden biri de Sosyal Sigortalar hizmetleridir. Sosyal sigortalar kurumu sağlık tesisleri ve hastaneleri ile, çalışanlara temin edilen mesken kredileridir. Bu imkanlar ilimizde şöyle değerlendirilmektedir.

Sosyal sigortalar kurumu yalnızca işçilerin bakım ve tedavileri için bugüne kadar gösterdiği faaliyelleri yanında 1966 yılbaşında açılışı yapılan 255 yataklı moderin bir hastahane olunmaktadır. Ayrıca kurumun idare binası olarak yeniden inşa edilen büyük bir İşhanı mevcuttur. Bu halen hizmete açılmış bulunmaktadır. İşçilere verilen mesken kredileri Sosyal Sigortalar Kurumuzdaki özel hükümlere göre kurulan kooperatifler elile verilmektedir. Bu durumdan bu güne kadar ilimizde 104 işçi ve 13 kooperatif aracılığı ile istifade etmiş ve yeni meskenlerine kavuşturulmuşlardır.

(Gaziantep Valiliği Raporlarından alınmıştır.)