Emniyetimizin Tarihçesi

Bu tarihçeyi Emniyet müdürümüz Salih Urgancıoğlu’nun dilinden dinliydim:

''Yurdumuzda İlk polis teşkilatı, bundan 118 yıl önce 10 Nisan 1845 de İstanbul’da kurulmuş ve 17 Maddeden ibaret bir nizamname hazırlanarak teşkilâtın görev ve salahiyetleri tespit edilmişti.

Bu irademiz 1945 yılından evvel memleketimizde zabıta işlerinin bulunmadığı veya görülmediği manasına alınmamalıdır Osmanlı İmparatorluğunda 1845 yılından evvelde Emniyet ve asayiş temin eden kuvvetleri vardı. Fakat o zaman Türkiye Zabıta kuvvetleri askeri hüviyete sahipti. 10 Nisan 1845 de ise ilk sivil polis teşkilâtı ve sosyal müessiseler gibi, imparatorluğun kuruluşu, yükselişi, duraklama ve yıkılışı ile denk bir surette gelişmiş, yükselme devrinde muasır memleketlerde rastlanmayan özel bir olgunluğa erişmiş ve fakat imparatorluğun çöküşü ve yıkılışı sıralarında da dış ve iç tesirlerle yeni şekillere girmek ve değişikliklere uğramak sureti ile bir ıslahat devresi geçirmiştir.

Osmanlılar devri zabıtası, ikinci padişah Orhan Bey zamanında kurulan yeniçerilerle başlar. Bunların kumandanı (Yeniçeri ağası) idi.

Yeniçeri ağası, merkez ve taşradaki yeniçeri askerinin kumandanı olduktan başka hükümet merkezinin emniyet ve asayişini sağlamakla görevlidir. Ve bu bakımdan baş kentinde kulluk âmiri idi. Bu teşkilâtta: Subaşı, Asâsbaşı, Salma başçuhadar, Tebdilkuloğluçuhadarı, Cellat, Falakacı, Böcekbaşı (Bu adlardaki zabıta teşkilâtlarına memleketimiz müzesindeki şer’i mahkeme sicillerinde sık, sık rastlanmaktadır.) gibi yeniçeriler ve komutanlar kullanılırdı. Bu 1825 tarihinde yeniçerilerin ortadan kaldırılmasına kadar devam etti.

Bundan sonra zabıta işleri (Nizamıcedid) ve ondan sonrada (Asakiri mansurei muhammediye) tarafından görülmüştür. 1826 yılında (Zaptiye müşiriyetî) adı altında bir teşkilât vücuda getirilmiştir. Bu teşkilâtta da Ferik, Alaybey Taburağas, Bölükağası, gibi subaylarla, beraber karakollarda Mülazımevvel ve sani rütbelerine amirler vazife görmüşlerdir. Zaptiye devri de 1845 yılına kadar devam etmiş ve bu yılın 10 Nisan’ında (Teftiş memuru) adı altında ilk polis teşkilâtı kurulmuştur. Bu memurlar karakollarda Adli ve idari tahkikatla bizzat meşgul olmaya başlamışlardır. 1880 yılında ise teftiş memurları kaldırılmış ve geniş kadrolu polis teşkilâtı kurulmuştur.

Tarihimizde 31 Mart vak’ası diye adlandırılan günden sonra Miralay Galip Bey ilk defa 1 Emniyet Genel Müdürlüğüne getirilmiştir. İşte “bu tarihten itibaren Polisin yeni çapta İslahına başlanmış. Merkez memurlukları ihdas edilmiş, bunlara kendi daireleri ile muhabere imkânları ve her nevi tahkikat evrakını doğrudan doğruya adliyeye göndermek yetkisi verilmiştir.

17- Aralık 1913 yılında çıkan geçici bir kanunla Emniyet Genel Müdürlüğü asayiş, seyrisefer ve ecnebiler, memurin ve levazım, istitlaat, muhasebe ve polis dergisi şubelerinde teşkil edilmiştir.

Bu durum 1920 yılına kadar devam etmiş, Millî mücadelenin başlaması ile Ankara’da bir emniyet genel müdürlüğü, kurulmuş ve böylece Milli Hükümet Anadolu’nun emniyet ve asayiş işleri ile de uğraşmaya başlamıştır.

Cumhuriyetin ilânından sonra bir müddet yine evvelki mevzuat tatbik edilmiş ise de İktisadi, Mali, Sosyal sahalardaki gelişmeler, münakale imkânlarının artması, harp sonu doğan siyasi, cereyanlarının memleketimizde bulaşması polis teşkilâtının bünyesinde de değişiklik yapılmasını ve polisin teknik bilgi, malzeme ve kaliteli personel ile teçhizini icap ettirmiştir. Bunun neticesi olarak 1937 yılında hâlen tatbik edilmekte olan 3201 sayılı emniyet teşkilât kanunu çıkarılmıştır.

1934 yılında çıkarılan 2559 sayılı kanunla da polisin salahiyetleri tespit edilmiştir. Bu kanunda halen yürürlüktedir.

Memleketin emniyet ve asayişini iç işleri bakanı yürütür. Bakın bu görevini, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı el ile kullanmaktadır.

Emniyet müdürlüğünün merkez teşkilâtı:

1- Genel müdür, Genel müdür muavini, 3- Teftiş kurulu başkanlığı, 4- Daire başkanlığı, 5- Şube müdürlüğü, Başhekimlik ve tercüme bürosundan ibarettir.

Vilâyetlerin emniyet ve asayişinden ise valiler sorumludur. Vali ise bu işleri vilâyet emniyet müdürlüğü ile vilâyet Jandarma Komutanlığı elleri ile yürütür.

Vilâyetlerde bir emniyet müdürü 4 Şube müdürü, vilâyetin genişliğine göre de karakol bulunur.

3201 sayılı kanunla birde muamelat memuru sınıfı teşkil edilmiştir.

7 dereceden ibaret olan bu sınıf emniyet teşkilâtının yazı, hesap ve levazım işlerini görmektedir.

Silahlı sınıf ise, Polis memuru, Komiser muavini, Komiser, Baş komiser, İkinci sınıf emniyet âmiri ve beş dereceden İbaret emniyet müdürü sınıflarından teşekkül etmektedir.

Polisin idari, adli ve siyasi olmak üzere 3 çeşit görevi vardır.

1 İdari polis, İçtimai ve umumi nizamı temin etmekle görevlidir. Ayrıca ahlâka ve umumi terbiyeye aykırı hareketleri ve suçlan önlemeye uğraşır.

2- Adli Polis idari polisin aldığı tedbirlere rağmen vuku bulacak olan hâdiselerin iz ve delillerini toparlayarak adalete verir.

3- Siyas polis ise, devletin umumi emniyetine bağlı işlerle uğraşır. Polis memuru olabilmek için en az orta okul mezunu olmak şattır. Kanun yeteri kadar orta okul mezunu olmadığı takdirde sınavla ilk okul mezuna alınmasına müsaade ederse de üç yıldan beri mesleke ilk okuldan çıkanlar alınmamaktadır. Mesleke giren polis memurları, İzmir, Kayseri’de bulunan polis okullarında 9 aylık bir meslekî tahsil görür ve polis memurları için lüzumlu bilgileri alırlar.

Bundan sonra polis memuru olduklarından kendilerine lüzumlu bilgilerde verilir. Polis âmirleri ise Ankara’da ki polis enstitüsünde yetişirler. Burada üç yıl tahsil' gördükten sonra çıkarlar. Milli Eğitim bakanlığı bu enstitünü yüksek okul olduğunu kabul etmiştir. Buradan çıkan meslek mensupları evvela komiser muavini olmakta ve emniyet müdürlüğüne kadar yükselmektedirler.

(Devamı var)