Memleketimiz, eski eserler bakımınından başlı başına ehemmiyetli bir mıntıkadır. İleriden beri bu eserlere karşı devam eden ihmalcilik Ve tahrip hareketine rağmen bugün birçokları varlığını koruyabilmiştir. Yer altı ve yer üstü bunlarla doludur. Yer altında bulunanların henüz pek azı kazılmış ve tetkik edilmiştir; aynızamanda başlı başına müzeleri dolduracak bir tetkik sahasıdır. Şimdilik bunların böylece toprakla kapalı kalması da, bunları hem gözlerden ve hem takdirsiz düşüncelerden doğacak zararlardan korumaktadır.

Bugün bizi en çok endişeye düşüren ve korunmasında müşkülâta uğratan eserler, Orta ve Yeni Çağ'da meydana getirilmiş olan millî eserlerimizdir. Bunlar her yarde yenilik, imar ve tamir namına yok edilmektedir.

İşte bizim memleketimiz bu devirlerin şaheserlerini de sinesinde taşımaktadır. Şaheser denilecek kadar güzel minareleriyle bir sanat örneği olarak yan yana duran Karatarla Camii ile Hacınasır Camii bunlara en güzel misali teşkil eder. Yine bunlardan Boyacı Camii tahta işçiliğinin akıllara hayret veren minberiylememleketimizin kıskançlıkla, titizlikle ve büyük bir takdirle saklayacağı bir eserdir. Bu camiin tarihi H. 759 olduğuna göre Osmanlılardan takriben 200 sene evvel yapılmıştır. Devrimize intikal eden en eski camidir.

Bu gibi eserler bir tarihçiye memleket hakkında neler söylemez. Bütün misaller bu üç anıttan ibaret değildir. Aşağıya koyduğumuz listeye bir göz atılınca bir sahadaki zenginliğimiz hakkında kolayca bir fikir edinilebilir.

Şunu da işaret edelim ki henüz tesbit edilemediğinden hanlar, kervansaraylar, hamamlar ve meskenler bu listeye ithal edilememiştir. Fakat Millî Eğitim Bakanlığı eski eserlerin daha iyi bir şekilde korunmasını sağlamak düşüncesiyle bir ekip tarafından bu eserlerin tekrar itina ile tetkik edilmesi ve kat'î bir tescil yapılması için harekete geçmiş bulunuyor.

Korunması Lazım Gelen Eserler

İZAHI: Yalnız Mahfel altında kitabe vardır.

İZAHI: Yalnız mihrap üzerinde kitabesi vardır.

Fotoğraf: Antep-Fransız Harbi'nde Fransızlar tarafından yerle yeksan edilen ve yeri bugün Atatürk Bulvarı'na katılan: Akyol Camii

Bu camiin avlusunda bir de Ferhadîye Mekteb-i İptidâîsi var idi ki, bu da tamamen harap olmuş ve yeri yola katılmıştır.

İcabında kaldırılmasında mahzur olmayan eserler:

Fotoğraf:Yine afetine uğrayan, kesikbaşı ve yardı göks le (Hacı Nasır Cami minaresi var, camiin dıştan görünüşü) Bu camii bugün faliyettedir.

Fotoğraf:Alaeddevle Camii'nin genel görünüşü. Halk bu camiye Ali Dola Camisi derler.

Fotoğraf: Antep Fransız Harbi'nde minaresi göğsünden ve başından yaralanan (Tahtani Camii)

Bu camiin bir de medresesi vardı ki adı (Tahtani Medresesi) idi. Şimdi bu medresenin yeri kısmen camiiye hizmet etmektedir. Kısmende ev yapılmıştır.

Halk bu camiye (Tahtalı Cami ) derler. Bugün minare tamir edilmiştir. Camii faaliyettedir.

Fotoğraf: Gaziantep-Fransız Harbi'nde (Türk Hastanesi) olmak şerefini kutsi varlığında taşıyan: (Şeyh Camii)[1]

Bu camiinde avlusunda bir (Şeyh Camii Mekteb-i iptigaîsi) var idi ki bugün bu okul C. H. P. bucağıdır.

Camiin bitişiğinde bir de Şıh Hamamı vardır. Bir sıkıntıdan kurtulmak için halk, bu hamama mum adarlar. Ve bu mumlar kazan tarafından yakılır.

Çok gariptir ki Antepli bir aile bu hamama gidemez. Bunlardan herhangi bir fert hamama gittiği gün kazan suyunu vermez. Müşkülden kurtulmak için ve bir zorluktan kurtulanlar hep bu hamalca giderler.

Camiin avlusunda 15 basımla inme bir de havuz vardır. Bu havuzun buz gibi soğuk suyu yeraltından ve sabit bir kaynaktan gelir ki suyun kıt oldu­ğu senelerde de kesilmez.

Biraz büyüdüğü hâlde ( ) küçük çocuklar cuma günü öğle selası verilirken bu camiye götürülür ve ağzında caminin büyük kapısında anahtarı kapı açılır gibi çevirtilir.

Bu camide 4 metre yüksekliğinde ve tahminen 60 santim kutrunda bir de kalın amut vardır. Rivayete göre Şeyh Fethullah Hazretleri bu camii yaptırırken halk:

— Şeyh Efendi Hazretleri, falan yerdeki amutta bir camiye gelse ne güzel olur. demişler.

Taaa filan cekerdeli amut, hemen bakmışlar ki ertesi günü gelmiş ve yerinde dikilmiş.

[1] Resim, Antep Harbi fedailerinden Nizipli Kahramanı (Hanefi Çavuş)’un, camiin içinde yaralı yatağında yatarken yaralı göğsüne İstiklal Madalyası takıldığını göstermekledir.